مطالعه جامعه شناختی خانواده در ایران به دلیل مرکزیت آن در نظام اجتماعی در مقایسه با دیگر موضوعات اهمیت بیشتری دارد.
مطالعه خانواده
مطالعه جامعه شناختی خانواده در ایران به دلیل مرکزیت آن در نظام اجتماعی در مقایسه با دیگر موضوعات اهمیت بیشتری دارد، زیرا هم به لحاظ جایگاهی که این نهاد در جامعه بشری و جامعه ایرانی دارد و هم به لحاظ نقشی که این نهاد در تولید انسان نوگرا در ایران یافته است، شناسایی سابقة، تحولات و مسائل و مناقشات موجود در آن اهمیت می یابد. بدین لحاظ یکی از وظایف اصلی جامعه شناسان در ایران شناسایی سابقه، تحولات و عناصر خانواده ایرانی است. این وظیفه تفکیک کننده جامعه شناسی علنی و حرفه ای از جامعه شناسی بازاری و مجلسی است؛ زیرا در جامعه شناسی بازاری و سالنی از هر امری سخن می رود و همه حضار نیز صاحب نظر و متخصص جلوه می کنند؛ در حالی که در جامعه شناسی حرفه ای فقط کسانی امکان و اجازه اظهارنظر در مورد مسائل و پدیده های اجتماعی از قبیل خانواده را خواهند داشت که در این زمینه تخصص و توانایی داشته باشند و بر اساس روش ها و بینش های علمی به بررسی تحولات اجتماعی بپردازند.
سه نگاه به خانواده
در متون مربوط به خانواده در ایران سه نگاه وجود دارد:
نگاه اول در مطالعه خانواده بیشتر فرهنگی و اخلاقی است. این نگاه متأثر از فضای کلی جامعه عده ای را واداشته تا به دفاع از خانواده ایرانی- اسلامی در مقابل بحران های پیش آمده بپردازند. بدین لحاظ مجموعه کتاب هایی در مورد خانواده در ایران درباره مشکلات زنان و مردان، جوانان و خانواده و مشکلات زناشویی از دهه ۱۳۳۰ به بعد تهیه و چاپ شده است. این کتاب های موعظه گونه و اخلاقی به بیان نکات مثبت روابط خانوادگی سالم و محوریت ازدواج و حفظ سنن آن و آسیب های ناشی از ازدواج نکردن و طلاق می پردازد.
در این نگاه خانواده امری مطلوب و موهبت الهی تلقی شده است. از میان همه انواع خانواده ها، خانواده اسلامی بهترین خانواده است. در این صورت با توجهی که مدافعان اندیشه دینی نسبت به فرهنگ اسلامی و کیان خانواده داشته اند تألیفات عمده ای صورت گرفته که هدف اصلی آنها بقای خانواده و کم اهمیت شمردن تحولات آن است. در اینکه خانواده در اسلام در فرهنگ سازی و جامعه سازی مرکزیت دارد، شکی نیست. ولی این نگاه به خانواده اسلامی، مورد نقد و بررسی واقع شده است؛ زیرا خانواده در اسلام انطباق پذیری زیادی با شرایط جدید دارد تا با ساختار سنتی.
در سال ۱۳۸۱ به طور همه جانبه در مطبوعات و دیگر رسانه های جمعی ایران پدیده زنان و دختران خیابانی مطرح شد. پس از آن به بحث فروپاشی خانواده توجه شد. تأکید بسیار زیاد بر فروپاشی خانواده ضرورت توجه به خانواده به عنوان سرمایه اجتماعی را پیش آورد. سرمایه اجتماعی با حضور والدین، فرزندان، نسل های متعدد و فرهنگ خانواده ضمن بیان اهمیت خانواده راهی در شناسایی و تلاش در بازسازی آن را مطرح ساخت. نگاه منفی نسبت به خانواده ریشه در برخورد مجلسی با خانواده داشت که سرانجام به دفاع از خانواده انجامید.
هم اکنون در رشته جامعه شناسی خانواده در مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد بیش از ۲۰۰ دانشجو مشغول تحصیل و تحقیق اند، آموزش، پژوهش و نقد و بررسی در این زمینه شرایط تالیف کتاب، مقاله و مجلاتی را فراهم کرده است.
ادامه دارد...
نویسنده: تقی آزادارمکی
منبع: کتاب «جامعه شناسی خانواده ایرانی»
