ازدواج مطلوب چه نوع ازدواجی است؟

ازدواج مناسب، مقدمه داشتن یک خانواده آرامش بخش است. 
 

 ازدواج مطلوب چه نوع ازدواجی است؟ و ازدواج نامطلوب چه ویژگی هایی دارد؟ به نظر می رسد آنچه را که یک ازدواج مطلوب رقم می زند، به فرایند انتخاب و ملاک هایی مربوط است که فرد براساس آنها دست به انتخاب همسر می زند. هرچقدر این ملاک ها واقع بینانه تر باشد، احتمالا با ازدواج موفق تری روبه رو خواهد شد. درباره ملاک های ازدواج در فصول بعدی بحث خواهد شد، اما در اینجا یادآور می شویم که ملاک های ازدواج دارای ویژگی های خاصی هستند؛ از آن جمله:

 

اما بسیاری از افراد نسبت به این ویژگی ها آگاهی ندارند. برخی ملاک ها آرمانی و برخی متأثر از فشارهای درونی و بیرونی هستند. آنچه اهمیت دارد این است که ملاک های ازدواج باید از روایی و پایایی لازم برخوردار باشند. روایی ملاک یعنی منطبق با آنچه فرد واقعا لازم دارد، باشد و منظور از پایایی، ثبات آن ملاک ها در طول زمان است. اگر فرد دارای ملاک های نامعتبر و یا ناروایی باشد، همسری را انتخاب می کند که با وجود خوب بودن مناسب او نیست و اگر ملاک ها گذرا باشند، به تداوم و پایداری ازدواج صدمه می زند. اعتبار یک ملاک مطلوب برای ازدواج به اعتبار مرجع آن مربوط است؛ مراجعی مانند عقل، دین، علم و تجربه، عرف، گروه های اجتماعی و دوستی، خانواده و ... از جمله منابع اصلی شکل دهی به ملاک های افراد هستند.
 
پایایی ملاک ها به ویژگی های شخصیتی، هویت یافتگی، وفاداری و تعهد فرد نسبت به نظام ارزشی خود و هدفمندی درست ازدواج بستگی دارد، اما امروزه پژوهش ها بیانگر واقعیت های دیگری هستند که بیش از پیش ضرورت مشاوره و آموزش های پیش از ازدواج را برجسته می کند.
 

نصیری، یزدانی و قاسمی (۱۳۷۶) در پژوهشی درباره بررسی مقایسه ای معیارهای ازدواج از دیدگاه دانشجویان پسر و دختر دانشگاه علوم پزشکی اصفهان نشان دادند که در نزد پسران ملاک های زیست شناختی و در نزد دختران ملاک های روان شناختی و اجتماعی برای ازدواج اهمیت دارند. چنین پژوهشی در زمینه ملاک های همسرگزینی در بین دانشجویان شهر قم نشان داد که سلامت فکری و روانی و دیدگاه سیاسی به ترتیب مهم ترین و کم اهمیت ترین ملاک های همسرگزینی بوده است. نجابت و پاکدامنی، اصالت خانوادگی، صداقت، توافق اخلاقی، امنیت و آرامش در زندگی، قابل اعتماد بودن، حس مسئولیت پذیری، سلامت جسمانی، تناسب فرهنگی و تحصیلی، به ترتیب از مهم ترین معیارهای انتخاب همسر در بین این دانشجویان بوده است (فضل الهی قمشی و ملکی توانا، ۱۳۹۲). هرچند نتایج این پژوهش ها وابسته به القایی است که با پرسشنامه های پژوهشی انجام می پذیرد، اما اولویت یافتن معیارهای معنوی تر از اهمیت خاصی برخوردار است. فرض بر این است که این معیارها از ثبات بیشتری برخوردارند.
 
از سوی دیگر، در بخش گسترده ای از پژوهش های مربوط به ازدواج، یافته های تجربی نشان دهنده تغییر در ارزش های زناشویی اند. در گستره ارزش های همسرگزینی، نتایج نشان می دهد که نظام سنتی انتخاب همسر، نه تنها در کشورهای توسعه یافته صنعتی (باس، شاکلفورد، کرکپاتریک و لارسن، ۲۰۰۱؛ مارتین، اسپکتر، مارتین و مارتین، ۲۰۰۳)، بلکه در جوامع غیرغربی توسعه یافته مانند چین، ژاپن و در حال توسعه مانند پاکستان و مالزی (پن، ۱۹۹۳؛ وینسنت، ۱۹۹۱؛ زایدی و شورایدی، ۲۰۰2) نیز تغییر یافته اند.
 

در مجموع، آنچه باید بدان توجه شود؛ تصریح و اهمیت معیارهای انتخاب همسر در اسلام است. اسلام به جز معیارهای ظاهری و روان شناختی برای دین داری، ایمان و اخلاق نیز اهمیت ویژه ای قائل است. مردان و زنان مؤمن از پیوند با افراد بی ایمان، حتی در صورت برخورداری از سایر معیارهای همسر مطلوب، نهی شده اند (نقل از حسین خانی نایینی، ۱۳۸۹). هنوز پژوهش هایی که جایگاه این معیار را در ازدواج های جامعه ایرانی نشان دهد، به اندازه کافی نیست. مذهب و پایبندی به آن می تواند میزان طلاق را در افراد مذهبی تا حدود نصف کاهش دهد (حیدری، ۱۳۹۱).
 
بنابراین، در موقعیت فعلی جامعه اسلامی ایران که بسیاری برنامه ها و سیاست ها در جهت تسهیل ازدواج جوانان متمرکز شده اند، ضروری است برای ساختن یک ازدواج موفق نیز، جوانان آماده تر وآگاه تر شوند. زندگی زناشویی موفق، افزون بر امکانات و تسهیلات به مهارت ها و توانمندی های ویژه ای نیاز دارد که با انجام پژوهش های مختلف می توان در شناخت این توانایی ها گام موثری برداشت. بی تردید جامعه فردا به دست افرادی ساخته می شود که امروز با یکدیگر پیمان زناشویی می بندند و از آنجا که هدف ازدواج براساس منابع دینی تشکیل خانواده و هدف در تشکیل خانواده آرامش و تربیت است (پسندیده، ۱۳۹۲)، سازندگان و خدمت گزاران فردا، محصول تربیت و پرورش این افراد در خانواده هستند. بنابراین، بررسی های انجام گرفته در زمینه ازدواج می تواند راه گشای سازندگان فردای جامعه باشد.
 
منبع: مشاوره پیش از ازدواج، مسعود جان بزرگی، صص 26-27، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم، اول، 1397.