شیوه تربیت مقتدارنه، بهترین سبک تربیت والدگری است.
فراوالدگری
فراوالدگری به عنوان یک امر مهم در فررزندآوری پای به میدان گفتگوهای علمی گذاشته است که مولفه های آن عبارتند از:
- پیشاپیش گرایی[1]: در اصل این مولفه یک گونه آینده نگری نسبت به آینده کودک است. در این مولفه، به مباحثی که هنوز برای کودک اتفاق نیفتاده، پرداخته می شود و هدف از آن تعیین اهداف کوتاه مدت و بلند مدت والدین برای مراقبت گری صحیح از فرزندان است.
- سنجش و ارزیابی[2]: یکی دیگر از مولفه های شکل دهنده فراوالدگری، ارزیابی والدین از خود، کودک و زمینه های مراقبت گری است.
- بازتاب[3]: ارزیابی مجدد رفتارهای خود، کودکان و رابطه گذشته والد-کودک در گذشته است.
- حل مسئله[4]: این مولفه شامل جنبه های چندگانه تفکر والدین است که شامل تعریف مسئله، طرح راه حل، اجرای راه حل و ارزیابی حل مسئله است.[5]
فراوالدگری اثرات بسیاری بر روی مراقبت از کودکان سالم و کودکان با نیازهای ویژه دارد. به عنوان نمونه فراوالدگری در کودکان سالم باعث آن می شود که نوع گریه نوزادان از سوی والدین به درستی شناخته شده و نیازهای آنان مورد اجابت قرار گیرد و در کودکان با نیازهای ویژه آسیب هایی همچون ارتباط جدی در کودکان مبتلا به اختلال رشدی به راحتی تشخیص داده شود.
با اندک تاملی فواید بسیاری را می توان در والدگری به دست آورد. والدینی که بتوانند در مورد آینده کودکان خود پیش بینی های درست تری داشته باشند و این پیش بینی ها سبب آن می شود که اهداف بهتر تشخیص داده شده و بر اساس آن اهداف، راهبردهای عملیاتی درست تری شکل بگیرد.
در پژوهش روت و اسمیتان[6]، به دست آمد که مادرانی که فراوالدگری و ذهن آگاهی را در سطح بالاتری نسبت به دیگران کسب کرده اند، سطوح بالاتری از فرزندپروری مقتدرانه را از خود نشان داده اند. به بیان دیگر، فراوالدگری و ذهن آگاهی ارتباطی مستقیم با والدگری دارد.
شیوه های والدگری
دو مولفه در شکل گیری شیوه های والدگری وجود دارد. این دو مولفه عبارتند از:
- توقع و انتظارات که ریز مولفه های کنترل، نظارت و انتظار رفتار بالغانه و عاقلانه در آن جای دارند.
- پاسخگویی که شکل دهنده آن پشتیبانی، عشق و پذیرش می باشند.
بر این اساس چهار شیوه والدگری را می توان بر اساس این دو مولفه تصور کرد که در جدول زیر آورده شده است.
| شیوه والدگری | عنوان شیوه والدگری | توقع و انتظارات | پاسخگویی | ارزش گذاری |
| شیوه اول | والدگری مستبدانه | در حد بالا | در حد پائین | شیوه نادرست |
| شیوه دوم | والدگری سهل گیرانه | در حد پائین | در حد بالا | شیوه نادرست |
| شیوه سوم | والدگری طردکننده | در حد پائین | در حد پائین | شیوه نادرست |
| شیوه چهارم | والدگری مقتدرانه | در حد تعادل | در حد تعادل | شیوه درست |
- شیوه والدگری مستبدانه: در این شیوه والدگری، فرزندان در حد زیادی در کنترل و نظارت والدین هستند و در مقابل اظهار محبت به ایشان در حد پائینی صورت می گیرد. در اصل در این شیوه والدگری، فرزندان به مانند سربازان یک پادگان نظامی و یا کارمندان یک اداره بر شمرده می شوند که باید صرفاً دستورات و اوامر والدین را انجام بدهند و در مقابل توقع هیچ تشویق و ابراز عاطفه ای را از سوی ایشان نباید داشته باشند.
- شیوه والدگری سهل گیرانه: در این شیوه به خلاف روش والدگری مستبدانه، توقعی از فرزندان وجود ندارند و در اصل آنها هستند که به والدین خود دستور و امر می کنند و والدین موظفند که آن دستورات و اوامر را اجرا کنند. در اصل این شیوه والدگری، عدم والدگری والدین است. این نوع از والدین زمینه ساز تربیت افراد بزهکار و نیز شخصیت های خودشیفته در بستر اجتماع را مهیا می کنند.
دو اشکال عمده در والدین می تواند زمینه ساز شکل گیری این شیوه والدگری باشد:
- عدم شناخت الگوی درست در تربیت فرزند
- اعتماد به نفس پائین والدین
این دو عامل نقش بسیار مهمی در شکل دهی به این شیوه والدگری دارند.
- شیوه والدگری طردکننده: در این شیوه هیچ کدام یک از مولفه های والدگری وجود ندارد. فرزندان نه تحت کنترل و مراقبت از سوی والدین است و نه از سوی ایشان محبتی را دریافت می کنند.
- شیوه والدگری مقتدرانه: این والدین به خوبی از فرزندان خود مراقبت می کنند. رفتارهای ایشان را به طور مستقیم و غیر مستقیم کنترل می کنند و در ازای کارهای درست از سوی فرزندان، آنها را مورد تشویق و در صورت بروز رفتارهای نادرست ایشان از شیوه های درستی برای اصلاح رفتارهای آنها بهره می گیرند.[7]
یکی از مولفه های مهم در شکل دهی به شیوه های والدگری، توجه به کرامت انسانی فرزندان است. این مولفه، مولفه ایست که از گزاره های دینی می توان آن را به دست آورد و به وسیله آن مرزهایی برای انتظارات و پاسخگویی به درستی ترسیم کرد.
ادامه دارد...
پی نوشت:
[1] .Anticipation
[2] . Assessment
[3] . Reflection
[4]. Problem Solving
[5] . سکینه جولائیها و دیگران، پیشین، ص 52.
[6] . Rote & Smetana
[7] . عطیه سادات ضابطی و صدیقه جعفری، «الگوی ساختاری سبک های والدگری، طرح های ناسازگار اولیه و خودشیفتگی نوجوانان»، روان شناسی کاربردی، تابستان 1397، شماره 46، ص 287.
