اقسام وحدت
نکته ی بسیار مهمّی که باید در این بخش بعنوان مقدّمه ورود به ادامه مباحث دیگر بدان اشاره کرد، این است که وحدتی که ما از آن سخن می گوییم گاهی حفظ اتّحاد بین شیعیان است و گاهی حفظ اتّحاد بین شیعه و سنّی و گاهی حفظ اتّحاد میان مسلمانان و سایر ادیان جهان است. هر کدام از این سه قسم در جایگاهی وجود دارد.قسم اول: وحدت بین شیعیان
قسم اوّل که اتّحاد بین شیعیان است همیشه باید باشد و نباید اختلافات جزئی و سلیقه ای خللی در وحدت سیاسی و اجتماعی ما ایجاد کند.
قسم دوم: وحدت بین شیعه و سنی
قسم دوم که اتّحاد میان شیعه و سنی هست، نیز همیشگی است. البته مادامی که اصل و اساس دین و اسلام باقی مانده باشد. نه مثل زمان یزید ملعون که علناً شراب خواری و میمون بازی و زنا انجام می داد و هیچ گونه ظاهری را رعایت نمی کرد و از همین رو امام حسین(علیه السلام) اصل اساس اسلام را در خطر دیدند که قیام نمودند. اما اگر در زندگی سایر ائمه ملاحظه نماییم حاکمان و طواغیت زمان ظواهری را رعایت می کردند و احکام ظاهراً بر اساس قرآن انجام می گرفته است. و ائمه با توجه به نداشتن یار و نیرو و در خطر بودن جان اندک شیعه دستور به حفظ وحدت بین امّت اسلامی صادر می نمودند.قسم سوم: وحدت بین مسلمانان و سایر ادیان
اما قسم سوم که راجع به اتحاد مسلمانان و ادیان دیگر است، هر جایی که پای مبارزه با کفر و شیطان باشد، این اتّحاد باید شکل بگیرد.ضرورت رعایت وحدت
انسان موجودی اجتماعی است و برای رفع حوائج خویش نیاز به حضور در اجتماع دارد و اگر بخواهد بر اساس قانون جنگل که قوی ترها ضعیف ترها را می کشند برخورد نماید، هیچ گاه به سعادت ابدی و مسیر لقاء الله نخواهد رسید؛ که هدف اصلی خلقت می باشد. فلذا سعادت انسان ها در گرو اجتماع و تعاون می باشد و این دو امر محقّق نمی گردد مگر آنکه وحدتی بین جامعه رخ دهد که تمامی اجزاء با هم هماهنگ و مانند یک تن شده باشند.توصیه قرآن نسبت به رعایت وحدت
الف)خداوند متعال در سوره بقره آیه 144 دستور به تغییر قبله از بیت المقدّس به سمت کعبه می دهند. هدف از این تغییر قبله وحدت بین امّت اسلامی است؛ زیرا که تمامى امّت را ملزم می کند برای انجام یک مراسم دینى به یک نقطه مشخّص توجّه نمایند. و این تمرکز همه توجّهات به یک سو، ایشان را از تفرّق نجات می دهد. گروهی که قبل از آن دارای اختلافات و نزاعات گوناگون بودند، اکنون هم تفرّق وجوهشان در ظاهر، و هم تفرّق کلمهشان در باطن برطرف گشته است.[1]ب)خداوند متعال در آیه 52 سوره مؤمنون تمامی انسان ها را به وحدت و یگانگى، و حذف هر گونه تبعیض و جدایى دعوت مى کند.[2]
.jpg "وحدت امّت اسلامی در سیره اهل بیت(علیهم السلام)")
سیره پیامبر (صلی الله علیه و آله) نسبت به وحدت
پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله) را می توان اصلی ترین منادی وحدت در میان انسان ها دانست او با 23 سال مجاهدت شبانه روز تلاش کرد تا انسان ها را حول محور حقیقت نابی به اسم توحید گرد آورد و جامعه ای یک پارچه درست کند تا بستری برای تعالی انسان در طول اعصار و قرون فراهم گردد.الف) اصلاح بین قوم های مختلف
طبق مستندات تاریخی در زمان پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) قوم ها و قبیله های متعدّدی زندگی می کردند که هیچ گونه اتّحاد و حکومت مرکزی نداشتند و مدام درگیر جنگ و خونریزی بودند و به دلایل واهی همدیگر را می کشتند. وجود مبارک پیامبر(صلی الله علیه و آله)جلوی این خونریزی ها را که بیش از صد سال بطول انجامیده بود را گرفت و امّت واحدی را تشکیل داد.[3]ب) پیمان با غیر مسلمانان
پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم)در ابتدای تشکیل حکومتشان در شهر مدینه با سایر ادیان دیگر همچو یهودیان پیمان می بندند و بگونه ای با هم متّحد می شوند که یهودیان کمک های مالی کنند و مسلمانان از آنان در برابر دشمن ها محافظت نمایند.[4]همچنین دعوت نمودن سایر کشورها و دولت ها و قدرت های جهان مانند ایرانیان، رومیان، مصریان و غیره به اسلام که توسط حضرت محمد(صلی الله علیه و آله) صورت گرفت، نوعی دعوت جهانی برای برقراری اتحاد و برادری می باشد.[5]
پیغمبر می فرمودند: جماعت رحمت است و گروه گروه شدن و تفرق عذاب است.[6]
ج) مبارزه با نژاد پرستی
یکی از عوامل ایجاد اختلاف و افتراق نژاد پرستی و بی احترامی به رنگ و لهجه بیان افراد می باشد. امری که پیامبر(صلی الله علیه و آله) هم در کلام و هم در عمل با آن مبارزه می کردند. ایشان در عمل بلال حبشی سیاه پوست را مؤذن خویش قرار داده بودند و یا سلمان فارسی را بسیار تکریم می کردند تا مسلمانان عرب متوجه شوند که جامعه اسلامی اگر بخواهد متحد باشند نباید برایشان سیاه و سفید یا عرب و عجم بودن تفاوتی داشته باشد و تنها ملاک برتری را تقوا برمی شماردند.[7]د) وصیت نبی(صلی الله علیه و آله)
ایشان حتی در آخرین لحظات عمر خویش دست از توصیه به وحدت برنداشتند. پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) مسلمانان را نسبت به یکدیگر در حکم برادر می دانند.[8] بین دو برادر اختلافات سلیقه ای و سیاسی زیادی ممکن است وجود داشته باشد، امّا همیشه با هم برادر هستند و در صورت بروز هرگونه مشکل و گرفتاری به داد یکدیگر می رسند و این همان توصیه به وحدتی است که نبیّ مکرّم اسلام(صلی الله علیه و آله) بدان اشاره می فرمایند.سیره امام علی(علیه السلام)در قبال وحدت
الف) امام علی(علیه السلام)و خلافت
پیغمبر اکرم(صلی الله علیه و آله) بارها در ملأ عامّ و یا در جلسات خواصّ بر امامت و ولایت امام علی(علیه السلام) بعد از خودشان تأکید داشتند و حتّی برای ایشان از مردم بیعت نیز گرفتند. فلذا برای مولی امیرالمؤمنین(علیه السلام) این حقّ وجود داشت که با مخالفین ولایت و حکومت ایشان مبارزه نمایند، اما برای آنکه اوضاع مسلمانان به هم نریزد و اتّحاد جامعه اسلامی تازه نو پا شکننده نشود، تن به این ستم می دهد تا مبادا ستمی بر مردمان دیگر وارد نگردد.[9]ب) حریص ترین مردم به رعایت وحدت
معاویه وقتی امام علی(علیه السلام) را متهم به تفرقه افکنی می کند در جواب او می نویسد که بخدا سوگند من حریص ترین مردم به رعایت و ایجاد اتّحاد بین مردم هستم.[10]ج)وصیت نامه امام علی(ع)
امام علی(علیه السلام)در وصیّت خویش به امام حسن(علیه السلام)و سایر فرزندانشان از ایشان می خواهند که به ریسمان الهی چنگ بزنند و از هم متفرّق نگردند. زیرا که رسول خدا(صلی الله علیه و آله) چنین می فرمود که اصلاح نمودن بین افراد بهتر است از یک سال نماز و روزه گرفتن.[11]
سیره امام حسن(علیه السلام) در اجرای وحدت
امام حسن(علیه السلام) در بیان علّت صلح با معاویه به اصحاب اینگونه می فرمایند که من برای حفظ جان اندک شیعه که باقی مانده بود، و برای حفظ و پایداری اسلام نو پا این اقدام را انجام داده ام.[12]سیره امام صادق(علیه السلام)در اجرای وحدت
امام صادق(علیه السلام) نیز در تمام طول امامت خود تلاش فرمودند تا امت اسلامی یک پارچگی و همبستگی خود را از دست ندهد و در خطی پیوسته در حرکت باشد.الف) اختلافات مالی
در زمانه امام صادق(علیه السلام)تعداد شیعیان رو به افزایش بود و مدیریّت این مجموعه اقتضاء می نمود که از هرگونه اختلاف و نزاعی جلوگیری شود. به همین دلیل امام صادق(علیه السلام)دستور داده بودند که هرگاه بین دو شیعه بر سر مسائل اقتصادی اختلافی در گرفت، از اموال شخصی خودم بدان ها بپردازید تا پیکره جوان شیعه دچار خدشه و عیبی نگردد.[13]ب) ارتباطات اجتماعی
در زمانه امام صادق(علیه السلام)مردم جامعه متشکل از مذاهب و فرق متعدّدی کنار هم می زیستند و این آمیختگی اجتماعی در کنار تفاوت عقاید، فتنه گاهی برای شعله افکنی مخالفان و معاندان بود. فلذا امام(علیه السلام)شیعیان را دعوت به رعایت اتّحاد و رفتار همچون ائمه(علیه السلام)می نمودند. یعنی همانگونه که امامان شیعه از مریضان سایر مذاهب عیادت می کنند، در دادگاه به نفع آنان شهادت می دهند، امانت آنان را باز پس می دهند و همچنین در تشییع جنازه آنان شرکت می کنند، شما نیز چنین برخوردهای محترمانه ای داشته باشید تا وحدت جامعه اسلامی بدان خدشه وارد نشود.[14]سیره امام رضا(علیه السلام)در اجرای وحدت
امام رضا(علیه السلام)با توجّه به اینکه در ظاهر ولیعهدی حکومت بنی عبّاسیان را پذیرفته بودند(به اجبار و تهدید به قتل این امر ناخوشایند را پذیرفته بودند.) ولی روشنگری و بصیرت افزایی خویش را نسبت به شیعیان قطع نکرده بودند و در میان شیعیان همیشه افرادی یافت می شوند که افراطی عمل کنند. امام(علیه السلام)خطاب به این افراد بیان می داشتند که از اختلاف و تفرّق بپرهیزید که هم موجب کاسته شدن همّت های شما می گردد و هم ارزش شما در جامعه کاسته خواهد شد.(با توجّه به این که قدرت حاکم برخورد قاطع با مخالفان می نمود و آنان را بی آبرو و مهدور الدم می کرد.)[15] و حتّی امام رضا(علیه السلام)افرادی را که بر خلاف وحدت جامعه اسلامی قدمی بردارد را خارجیّ از اسلام معرّفی و اگر در این مسیر بمیرد، او را به مرگ جاهلی مردن بر می شمارد.[16]
سخن پایانی
اکنون در زمان غیبت امام زمان(عج) حکومت جمهوری اسلامی ایران بیش از هر زمان دیگر نیازمند حفظ وحدت و اتحاد میان تمامی ایرانیان مسلمان دارد و فراتر از آن تمامی مسلمانان و آزادی خواهان جهان نیاز بیش از پیش دارند که با رعایت اتحاد و همدلی بیشتر عزم راسخ و قوی خویش را جمع نموده و مشت محکم و ضربه نهایی را بر استکبار جهانی آمریکا و اسرائیل و انگلستان و صهیونیست و دست نشانده هایشان بزنند، تا شرایط ظهور مهدی صاحب الزمان(عج) مهیّا گردد و یقین داشته باشید که پیروزی نهایی از آن شما خواهد بود.پی‌نوشت:
[1] ترجمه تفسیر المیزان، ج1، ص 509.
[2] تفسیر نمونه، ج14، ص: 258
[3] تاریخ پیامبر اسلام، ص ١٤٧.
[4] فروغ ابدیت، ج ١، ص ٣٧٧.
[5] تاریخ پیامبر اسلام، صص ٤٧٩-٥٠٠.
[6] کنزالعمال فی سنن الاقوال و الافعال، ج ٧، ص ٥٥٧.
[7] تاریخ یعقوبی، ص ٢٦٠. و کنزالعمال فی سنن الاقوال و الافعال، ج ١، ص ١٤٩.
[8] السیره النبویه، ج ٤، ص ٢٥٠.
[9] نهج البلاغه، دشتی، ص123. و نهج البلاغه، صبحی صالح، ص308.
[10] نهج البلاغه، نامه ٨٧.
[11] کافی (ط - دار الحدیث)، ج13، ص 453.
[12] حیاه الامام الحسن بن علی، ج ٢، ص ٢٧٦.
[13] اصول کافی، ج2، ص209.
[14] اصول کافی، ج2، ص 636.
[15] بحارالانوار، ج15، ص53.
[16] بحارالانوار، ج26، ص67.
