نقش معافیت های مالیاتی از قشر ضعیف بر افزایش اعتماد به دولت و افزایش رونق تولید

اداره کردن هر کشور و توسعه اقتصاد آن به قوانین، زیرساخت ها و برنامه ریزی های منظمی وابسته است. وضع و پرداخت مالیات یکی از قوانین مشترک در تمام کشورهای دنیا محسوب می‌شود که نقش مهمی در اداره یک کشور ایفا می کند.

مالیات یکی از مهمترین منابع درآمد دولت ها است که مردم یک کشور در به تحقق پیوستن اصول اولیه آن نقش به سزایی دارند. در این میان دولت برای ایجاد کسب و کارهای متفاوت و کمک به سرمایه گذاران و فعالان اقتصادی، قانونی را تحت عنوان معافیت مالیاتی وضع کرده است.

انواع معافیت های مالیاتی

معافیت مالیاتی را می توان عاملی مؤثر در مسیر تحقق جهش تولید نامید. در واقع یکی از اهداف وضع معافیت های مالیاتی ایجاد شرایطی مطلوب برای قشر ضعیف و آسیب دیده یک جامعه است. طبق قوانین معافیت های مالیاتی، نهادها و شرکت هایی که در لیست این معافیت قرار می گیرند، بر اساس شرایط حاکم بر این اصل از پرداخت مالیات معاف می شوند.

به عنوان مثال یکی از نهادهای مهم در کشور ما ایران که تحت عنوان شرکت های دانش بنیان شناخته می شوند، تحت پوشش معافیت های مالیاتی قرار دارند. هدف از این امر، ایجاد انگیزه برای سرمایه گذاری بیشتر و رونق تولید در این بخش است. نکته مهم در خصوص مالیات و معافیت از پرداخت، کاهش درآمدهای مالیاتی دولت است. با توجه به اینکه مالیات یکی از مهمترین منابع درآمدی و سرمایه ای دولت است، با گسترش قانون معافیت مالیاتی، بالطبع درآمد دولت نیز کاهش پیدا می کند. (1)

به این ترتیب نمی توان این قانون را بدون برنامه ریزی و بی پروا اجرا کرد. همچنین با افزایش معافیت های مالیاتی، دولت به کاهش درآمد رسیده و مجبور به افزایش مالیات در بخش های دیگر می شود. در این صورت قشر متوسط و ضعیف جامعه تحت تأثیر این امر قرار گرفته و اوضاع معیشتی آن ها حالتی ناپایدار به خود خواهد گرفت. (1)

دولت نیز به منظور چاره اندیشی تنها نهادها و گروه هایی محدود و خاص را مشمول قانون معافیت مالیاتی کرده است. دولت تلاش کرده است تا معافیت های مالیاتی به گروهی از سرمایه گذاران و فعالان اقتصادی تعلق بگیرد که در مناطق کمتر توسعه یافته و محروم مشغول به فعالیت هستند. معافیت های مالیاتی به چند دسته تقسیم می شوند که در ادامه به آن ها اشاره می کنیم:

معافیت مالیاتی دائمی
در این مورد معافیت بدون هیچ محدودیت زمانی و به صورت کامل انجام می شود.

تعطیلی مالیاتی
این نوع از معافیت های مالیاتی برعکس معافیت دائمی به صورت موقتی بوده و در مدت زمان آن، محدودیت وجود دارد.

اعتبار مالیاتی
در بخش اعتبار، درصد معینی از هزینه های مربوط به سرمایه گذاری که از بدهی مالیاتی حاصل شده اند، کاهش پیدا می کند.

نرخ ترجیحی
در این بخش نرخ مالیات به صورت دائمی یا موقت کاهش پیدا می کند.

اعتبار سرمایه گذاری
هزینه های سرمایه گذاری ناشی از درآمدهای شامل مالیات، با احتساب درصد مشخصی، کاهش پیدا می کنند. (1)

نقش معافیت های مالیاتی بر افزایش تولید

سیاست های موجود در زمینه اجرای معافیت های مالیاتی در کشورهای مختلف، به گونه ای متفاوت است. معافیت های مالیاتی به شکلی باید با اقتصاد و سیاست های یک کشور هماهنگ بوده و به شکلی هدفمند اجرا شوند. در کشور ایران برخلاف دیگر کشورهای جهان، معافیت های مالیاتی بیشتر به صورت دائمی اعمال می شوند. این نوع از معافیت نیز بیشتر در بخش های مختلفی مانند کشاورزی، صادرات غیرنفتی و... اجرایی می شود. (2)

در کشورهای دیگر مخصوصاً جوامع توسعه یافته، معمولاً از تعرفه های معافیت مالیاتی جامع یا دائمی استفاده نمی شود. در این کشورها شما بیشتر با انواع معافیت مالیاتی اعتبار مالیاتی، نرخ ترجیحی، اعتبار سرمایه گذاری و... رو به رو می شوید. این دسته بندی از معافیت های مالیاتی در کشورهای توسعه یافته با رشد و رونق اقتصاد آن ها ارتباط مستقیم دارد. (2)

برخلاف کشورهای توسعه یافته، کشور ما ایران بخش گسترده ای از فعالیت های مختلف اقتصادی را تحت پوشش معافیت مالیاتی دائمی قرار داده است. در صورتی که کشورهای دیگر بر اساس تحقیقات و آمارهای انجام شده، معتقد هستند که هزینه های ایجاد شده در این نوع از معافیت مالیاتی بسیار بیشتر از منافع ناشی از اجرایی کردن آن است. البته انواع معافیت مالیاتی در کشور ایران مورد اعمال قرار می گیرد اما بیشترین بخش از اجرای طرح های تشویقی مالیاتی به معافیت دائمی تعلق دارد. (2)

نتایج حاصل از اعمال مشوق های مالیاتی

منافع حاصل از سیاست های مربوط به معافیت های مالیاتی به عدالت در اجتماع و افزایش تولید منتهی می شود. دولت یازدهم نیز با توجه به این امر سیستم جدی تری را در خصوص مشوق های مالیاتی در جهت حمایت از تولید و سرمایه گذاری وضع کرده است. همچنین معافیت های مالیاتی باعث شده است تا شرایط مناسبی برای سرمایه گذاری در مناطق محروم و آسیب دیده و ایجاد اشتغال زایی پایدار حاصل شود. (2)

یکی از مهمترین اقدامات صورت گرفته در خصوص معافیت های مالیاتی، اعطای این مشوق ها به بخش ها و نهادهای مهم و تأثیرگذار در جامعه بود. طی هدفمندی که در خصوص اعطای مشوق های مالیاتی صورت گرفته بخش های مهمی تحت این پوشش قرار گرفتند.

بخش های مختلف و مهمی همچون کشاورزی، صادرات، بورس، گردشگری، شرکت های دانش بنیان، حقوق کارکنان، درمان، پروژه های تحقیقاتی و پژوهشی و... تحت حمایت طرح معافیت مالیاتی قرار گرفته اند. اعطای معافیت مالیاتی به این نهادها انگیزه لازم برای افزایش سرمایه گذاری اقتصادی را ایجاد کرده است. معافیت های مالیاتی به شکل هدفمندی از تولید حمایت کرده و شرایط مطلوبی را برای افزایش سرمایه گذاری در بخش ها و صنایع مختلف به وجود آورده است. (2)

با حمایت از تولید ما شاهد رونق و رشد آن خواهیم بود و به این ترتیب اشتغال زایی پایدار نیز به صورت گسترده تری شکل می گیرد. حمایت از تولیدات داخلی و افزایش سرمایه گذاری در نهایت کشور را در مسیر تحقق جهش تولید قرار می دهد.

اثرات مختلف معافیت های مالیاتی بر توسعه و اقتصاد یک کشور

مشوق های مالیاتی می توانند بر عوامل عرضه و تقاضا تأثیر داشته باشند. به عنوان مثال کاهش نرخ مالیات بر حقوق و دستمزد می تواند افراد را به کار بیشتر تشویق کند. همچنین گسترش اعتبار مالیات بر درآمد نیز می تواند نیروی انسانی با تجربه کمتر را وارد میدان کار کند.

کاهش نرخ مالیات بر دارایی مانند سود سهام یا سود سرمایه می تواند افراد را به پس انداز بیشتر تشویق کند. همچنین کاهش نرخ مالیات بر درآمد مشاغل این امکان را فراهم می کند تا بسیاری از نهادها و شرکت ها سرمایه گذاری در داخل کشور خود را به سرمایه گذاری خارجی ترجیح دهند. (3)

بعضی از فعالیت های اقتصادی به این منظور شکل می گیرند که در مناطق محروم و قشر ضعیف جامعه، شرایط مطلوب تری فراهم کنند. مشوق های مالیاتی انگیزه کافی در فعالان اقتصادی ایجاد کرده و در مناطق محروم شرایط اقتصادی و معیشتی مناسبی فراهم می کنند. دریافت مالیات از بعضی نهادها منجر به کاهش درآمد و سود آن ها خواهد شد. با این حال دولت نیز هزینه هایی دارد که باید بر اساس دریافت مالیات این هزینه ها تأمین شوند.

همچنین این مالیات باید به شکلی عادلانه وضع شود. با توجه به اینکه تولیدکنندگان از مهمترین ارکان در جهت رونق تولید محسوب می شوند، معافیت های مالیاتی باید به شکلی اصولی منجر به افزایش تولید و سرمایه گذاری شوند. (3)

همان طور که اشاره کردیم اعمال مشوق های مالیاتی شرایط مساعدی در مناطق محروم و آسیب دیده به وجود می آورند. یکی از این طرح های تشویقی، تعطیلی مالیاتی است که به صورت موقت اجرا شده و شرایط رشد و گسترش سرمایه گذاری و رونق تولید را امکان پذیر می کند.

امکانات و زیرساخت های متعددی در جهت افزایش سرمایه گذاری و تولید داخلی وجود دارند که کشور را به سمت توسعه اقتصادی و جهش تولید هدایت می کند.

معافیت های مالیاتی که در بخش های مختلفی همچون صنایع لحاظ می شود، سرمایه گذاران و تولیدکنندگان بیشتری را به خود جذب کرده و در نهایت به تحقق جهش تولید منجر می شود. (3)

در واقع باید برای دستیابی به توسعه اقتصاد، برقراری عدالت اجتماعی و کمک به قشر ضعیف جامعه، در تولید، تعادل ایجاد کرد. اجرای معافیت های مالیاتی یکی از این ابزارهای غیر مستقیم در دولت هستند که نقش مهمی در افزایش سرمایه گذاری و فعالیت های اقتصادی خرد و کلان دارند. (3)

نکات مثبت اعمال سیاست های معافیت های مالیاتی

افزایش تولید با ایجاد انگیزه در تولیدکنندگان

تشویق نهادها و فعالان اقتصادی به سرمایه گذاری بیشتر

افزایش اعتماد ملت به دولت

برقراری عدالت اجتماعی

افزایش فعالیت های اقتصادی و تولیدی

نکات منفی اعمال سیاست های معافیت های مالیاتی

هر پدیده و قانونی در یک جامعه تأثیرات مثبت و منفی به همراه دارد و برای جلوگیری از پیامدهای احتمالی باید قوانین طبق شرایط اقتصادی و اجتماعی حاکم بر آن کشور صورت بگیرند.

یکی از پیامدهای منفی معافیت های مالیاتی، افزایش موارد فرار مالیاتی است.

ایجاد فساد مالی.

عدم دسترسی به اطلاعات مالی افرادی که مشمول پرداخت مالیات هستند.

در کنار ایجاد عدالت اجتماعی، معافیت های مالیاتی ممکن است باعث ایجاد تناقض در عدالت نیز باشند.

نتیجه گیری و جمع بندی

معافیت های مالیاتی باید در سیستمی سالم و متناسب با قوانین اصولی اقتصادی صورت بگیرند. این امر نیز احتیاج به مطالعات و آمارگیری دقیقی دارد. در واقع معافیت های مالیاتی به این جهت وضع می شوند که شرایط لازم برای رونق تولید و افزایش سرمایه گذاری را فراهم کنند. در نتیجه تشویق های مالیاتی باید به شکلی اعمال شوند که فعالیت های اقتصادی در جهت تحقق جهش تولید، تقویت شوند.

پی نوشتها