احسان و نیکی از ویژگی‌هاى خداوند متعال است، او به طور مداوم بر مخلوقات فضل و احسان مىکند و رحمت و نعمت خویش را به سوى آنان سرازیر مىسازد و همه کارهاى زیبا را نخست خود انجام مىدهد و هرگز کار نازیبا از او سر نمىزند1.
در کنار خواستههاى حیوانى، تمایلات عالى انسانى نیز وجود دارد که از آن به فضایل تعبیر مىکنند. این فضایل هر چه بیشتر در انسان شکوفا شود، ارزش و عظمت بیشترى به او خواهد داد. چنین تمایلاتى بر محور توجّه به خود و تأمین نیازها و منافع فردى نمىچرخد، بلکه تمایل به حفظ و بقاى زندگى جمعى و توجّه به غیر و دیگر گرایى آنها به خوبی مشهود است. وفاى به عهد، عدالت و انصاف، نیکى و احسان، نیکوکاری، عفو و گذشت، ایثار و فداکارى، مهربانى و دگر دوستی، دلسوزى و غمگسارى نمونههایى از این فضایلند. مهربانی و دگر دوستی به دیگران نه تنها یکى از معیارهاى بزرگوارى و ارزش آدمى است، بلکه خود سرچشمه بسیارى از فضایل دیگر است، زیرا با تضعیف خواستههاى فردى و حیوانى، زمینه را براى گرایش آدمى به ارزشهاى والاى انسانى فراهم مىسازد. چه این که اغلب ارزشهاى همچون نیکوکارى، احسان، دلسوزى و ایثار ریشه در عطوفت و مهربانى دارند. در همه این موارد، انسان بر خلاف اقتضاى خودخواهىاش، قدم از دایره تنگ «خود» بیرون نهاده و گامى به سوى غیر برمىدارد و با مقدم داشتن او بر خود و در دل گرفتن مهر و علاقه او از فردیّت خویش خارج مىشود2.
بنابراین، مؤمنان حقیقى با نیکوکارى و عمل صالح در همین دنیا به حیات طیّب دست یافته و آن را در برزخ و قیامت هم خواهند داشت و چنین افرادى از جمله شهیدان با مرگ مادى و ظاهرى نابود نمىشوند، بلکه همچنان از آن حیات طیب برخوردار و از نعمت‌هاى خدا بهرهمند هستند3.
سید احمد سجادی
پی‌نوشت‌ها:
1) اخلاق اطلاعاتی، علی اصغر الهامی نیا و همکاران، ج 1، ص 187
2) آداب معاشرت، مقدس نیا- محمدی، ج 1، ص 162
3) معارف قرآن، جمعی از نویسندگان، ج 1، ص 52
