اخلاق و توصیه‌ها
در عیون اخبار الرّضا ـ به نقل از رجاء بن ابى ضحاک در بیان سیره امام رضا علیه السلام در سفر به خراسان ـ آمده:
عیون أخبار الرِّضا عن رجاءَ بنِ أبی الضحّاک ـ فی ذکرِ سیرة الإمام الرِّضا علیه السلام وقد صَحبَه إلى خراسان ـ : یکثِرُ باللَّیلِ فی فِراشِهِ مِن تِلاوَةِ القرآنِ ، فإذا مَرَّ بآیةٍ فیها ذِکرُ جَنّةٍ أو نارٍ بَکى وسَألَ اللّهَ الجَنّةَ وتَعَوَّذَ بهِ مِن النارِ.
شب ها در بسترش بسیار قرآن مى خواند و هرگاه به آیه اى که در آن از بهشت یا آتش یاد شده بود مى رسید، مى گریست و بهشت را از خدا مسألت مى کرد و از آتش به او پناه مى برد.
عیون اخبار الرّضا علیه السلام: ج ۲، ص ۱۸۲
روزی حسن بن جهم به محضر امام رضا (علیه السلام) مشرف شد. وی متوجه شد که حضرت، ظاهری آراسته دارد و خضاب هم کرده است. با تعجب پرسید: «خضاب کرده‌اید؟» امام فرمودند:
نَعَمْ بِالْحِنَّاءِ وَ الْکَتَمِ أَمَا عَلِمْتَ أَنَّ فِی ذَلِکَ لَأَجْراً إِنَّهَا تُحِبُّ أَنْ تَرَى مِنْکَ مِثْلَ الَّذِی تُحِبُّ أَنْ تَرَى مِنْهَا یَعْنِی الْمَرْأَةَ فِی التَّهْیِئَةِ وَ لَقَدْ خَرَجْنَ نِسَاءٌ مِنَ الْعَفَافِ إِلَى الْفُجُورِ مَا أَخْرَجَهُنَّ إِلَّا قِلَّةُ تَهْیِئَةِ أَزْوَاجِهِنَّ.
بله، با حنا و برگ نیل خضاب کرده‌ام؛ مگر نمی ‌دانی که این کار، سودی فراوان دارد؛ از جمله آنکه همسر تو دوست دارد در تو همان زیبایی و آراستگی را ببیند که تو دوست داری در او ببینی، و زنانی [در اقوام گذشته] از دایره عفت، بیرون رفتند و فاسد شدند. و چنین نشدند، مگر به دلیل کم‌توجهی شوهرانشان به آرایش خود.
بحار الانوار (ط – بیروت)، ج ‏۷۳، ص ۱۰
حضرت رضا علیه السلام در حدیثی دیگر خطاب به زنان می فرمایند:
إِنْ خَطَبَ إِلَیْکَ رَجُلٌ رَضِیتَ دِینَهُ وَ خُلُقَهُ فَزَوِّجْهُ وَ لَا یَمْنَعْکَ فَقْرُهُ وَ فَاقَتُهُ قَالَ اللَّهُ تَعَالَی وَ إِنْ یَتَفَرَّقا یُغْنِ اللَّهُ کُلًّا مِنْ سَعَتِهِ‏ وَ قَالَ‏ إِنْ یَکُونُوا فُقَراءَ یُغْنِهِمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَ اللَّهُ واسِعٌ عَلِیم.
اگر مردی از تو خواستگاری کرد که از دین و اخلاقش راضی بودی، با وی ازدواج کن و فقر و تنگدستی او مانع ازدواجت نباشد.
بحار الانوار (ط – بیروت)، ج ‏۱۰۰، ص ۳۷۲
امام رضا علیه‌ السلام فرمودند:
قالَ عیسَى بنُ مَریمَ ـ صَلَواتُ اللّهِ عَلَیهِ ـ لِلحَوارِیین: یا بَنی إسرائیل، لا تَأسَوا عَلى ما فاتَکم مِنَ الدُّنیا کما لا یأسى أهلُ الدُّنیا عَلى ما فاتَهُم مِن دینِهِم إذا أصابوا دُنیاهُم.
عیسى بن مریم ـ که درودهاى خداوند بر او باد به حواریان گفت: «اى بنى اسرائیل! براى از دست دادن چیزى از دنیا افسوس مخورید، چنان که دنیاپرستان هر گاه به دنیایشان مى رسند، براى از دست دادن چیزى از دینشان افسوس نمى خورند.
الکافی: ج ۲، ص ۱۳۷
امام رضا علیه‌ السلام فرمودند:
لَنا أهلَ البَیتِ عِندَ نَومِنا عَشرُ خِصالٍ: الطَّهارَةُ، وتَوَسُّدُ الیمینِ، وتَسبیحُ اللّهِ ثَلاثًا وثَلاثینَ، وتَحمیدُهُ ثَلاثًا وثَلاثینَ، وتَکبیرُهُ أربَعًا وثَلاثینَ، ونَستَقبِلُ القِبلَةَ بِوُجوهِنا، ونَقرَأُ فاتِحَةَ الکتابِ، وآیةَ الکرسِی، وشَهِدَ اللّهُ أنَّهُ لا إلهَ إلاّ هُوَ… إلى آخِرِها، فَمَن فَعَلَ ذلِک فَقَد أخَذَ بِحَظِّهِ مِن لَیلَتِهِ.
ما اهل بیت، هنگام خواب ده خوى و خصلت داریم: طهارت، خوابیدن به طرف راست، سى و سه بار تسبیح خدا گفتن، سى و سه بار حمد خدا گفتن، سى و چهار بار تکبیر گفتن، رو به قبله بودن چهره، خواندن سوره حمد و آیة الکرسى و آیه «وشَهِدَ اللّه أنّه لا إله إلاّ هو» تا پایان آن … هر که چنین کند بهره خود را از شبش برده است [زمینه کسب فیض و توفیق الهی است].
فلاح السائل: ۲۸۰
امام رضا علیه‌ السلام فرمودند:
دَعاهُ رَجُلٌ فَقالَ لَهُ عَلىٌّ علیه السلام: قَد أجَبْتُک عَلى اَنْ تَضْمَنَ لى ثَلاثَخِصالٍ. قالَ: وما هِىَ یا اَمیرَالمُؤمِنینَ؟ قالَ: لاتُدْخِلْ عَلَىَّ شَیئا مِنْ خارِ جٍ وَ لا تَدَّخِرْعَنّى شَیئا فِى الْبَیتِ، وَ لا تُجحِفْ بِالْعِیالِ. قالَ: ذاک لَک یا اَمیرَ الْمُؤمِنینَ، فَاَجابـَهُ عَلىُّ بنُ اَبى طالِبٍ علیه السلام.
مردى، امیر المؤمنین علیه السلام را به میهمانى دعوت کرد. حضرت فرمودند: مى پذیرم به شرط این که سه قول به من بدهى. عرض کرد: چه قولى اى امیر المؤمنین؟ حضرت فرمودند: از بیرون چیزى براى من تهیه نکنى، حاضرى خانه ات را از من دریغ ننمایى و به زن و فرزندنت جفا نکنی (و سخت نگیری). عرض کرد: قبول مى کنم اى امیر المؤمنین. پس على بن ابى‌طالب علیه السلام دعوت را پذیرفتند.
عیون اخبار الرّضا علیه السلام: ج ۱، ص ۴۵