فرزندان
امام علی علیه السلام فرمودند:
إِنَّ لِلْوَلَدِ عَلَى الْوَالِدِ حَقّاً، وَ إِنَّ لِلْوَالِدِ عَلَى الْوَلَدِ حَقّاً؛ فَحَقُّ الْوَالِدِ عَلَى الْوَلَدِ أَنْ یطِیعَهُ فِی کلِّ شَیءٍ إِلَّا فِی مَعْصِیةِ اللَّهِ سُبْحَانَهُ، وَ حَقُّ الْوَلَدِ عَلَى الْوَالِدِ أَنْ یحَسِّنَ اسْمَهُ وَ یحَسِّنَ أَدَبَهُ وَ یعَلِّمَهُ الْقُرْآنَ.
همانا فرزند را به پدر، و پدر را به فرزند حقّى است. حق پدر بر فرزند این است که فرزند در همه چیز جز نافرمانى خدا، از پدر اطاعت کند. و حق فرزند بر پدر آن که نام نیکو بر فرزند نهد، خوب تربیتش کند، و او را قرآن بیاموزد.
نهج البلاغه: حمکت 399
پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله فرمودند:
مَن اُعطِیَ لَهُ خَمسا لَم یَکُن لَهُ عُذرٌ فی تَرکِ عَمَلِ الآخِرَةِ: زَوجَةٌ صالِحَةٌ تُعینُهُ عَلى أمرِ دُنیاهُ وآخِرَتِهِ، وبَنونَ أبرارٌ، ومَعیشَةٌ فی بَلَدِهِ، وحُسنُ خُلُقٍ یُداری بِهِ النّاسَ، وحُبُّ أهلِ بَیتی.
به هر کس پنج چیز داده شود، دیگر عذرى در ترک کار آخرت ندارد: زن شایسته اى که او را در کار دنیا و آخرتش کمک رسانَد؛ پسرانِ نیک [و فرمان بردار]؛ داشتن شغل در شهر خود؛ اخلاق خوشى که به سبب آن با مردم مدارا [و خوش رفتارى] کند و دوست داشتن خاندان من.
الدعوات: ص ٤٠، ح ٩٧
امام سجاد علیه السلام فرمودند:
وَ أَمَّا حَقُّ وَلَدِکَ: فَتَعْلَمَ اَنَّه مِنْکَ وَ مُضافٌ اِلَیْکَ فی عاجِلَ الدُّنْیا بِخَیْرِهِ و شَرِّهِ وَ أَنَّکَ مَسْؤُولٌ عَمَّا وَلِّیْتَهُ مِنْ حُسْنِ الاَدَبِ وَ الدِّلالَهِ عَلی رَبِّهِ وَالمَعُونَهِ لَهُ عَلی طاعَتِهِ فِیْکَ وَ فِی نَفْسِهِ فَمُثابٌ عَلی ذَلِکَ وَ مُعاقِبٌ، فَاعْمَلْ فِی اَمْرِهِ عَمَلَ المُتَزَیِّنِ بِحُسْنِ اَثَرِهِ عَلَیهِ فی عاجِلِ الدِّنْیا المعذُورِ اِلی رَبِّهِ فیما بَیْنَکَ و بَیْنَهُ بِحُسْنِ القِیامِ عَلَیْه وَ الاَخْذِ لَهُ مِنْهُ؛
و اما حق فرزندت؛ آن است که بدانی او از تو است و در این دنیا به تو وابسته است، خوب باشد یا بد. و تو باید پاسخگوی سرپرستی او باشی درباره تربیت و راهنمایی او به سوی پروردگارش و یاری او به اطاعت وی درباره خودت و درباره خودش، پس بر عمل او ثواب می بری و در صورت کوتاهی کیفر خواهی دید. پس درباره او کاری کن که در دنیا اثر نیکو داشته باشد و خود را بدان بیارایی و در نزد پروردگارش نسبت به او معذور باشی به سبب سرپرستی خوبی که از او کردی و نتیجه الهی که از او گرفتی.
تحف العقول، ص 269.
امام سجاد علیه السلام فرمودند:
وَ أَمّا حَقُّ أَبیکَ فَتَعْلَمَ أَنَّهُ اَصْلُکَ وَ أَنَّکَ فَرْعُهُ و أنَّکَ لَوْلاهُ لَمْ تَکُنْ، فَمَهْما رَأَیْتَ فی نَفْسِکَ ما یُعْجِبُکَ، فَاعْلَمْ أَنَّ أَباکَ اَصْلُ النِعْمَهِ عَلَیکَ فِیهِ وَ احْمَد اللّه َ وَ اْشْکُرهُ عَلی قَدْرِ ذلِکَ؛
و امّا حق پدرت آن است که بدانی که او ریشه توست و تو شاخه او هستی و بدانی که اگر او نبود تو نبودی، پس هر گاه در وجود خود چیزی دیدی که دوست داشتی بدان که از پدرت داری و حمد خدای را به جا آور و او را به همان اندازه شکر کن.
تحف العقول، ص 269
امام صادق علیه السلام فرمودند:
نَظَرَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله إِلَی رَجُلٍ لَهُ إبْنَانِ فَقَبَّلَ أَحَدَهُمَا وَ تَرَکَ الآْخَرَ، فَقَالَ لَهُ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله : فَهَلَّا وَاسَیْتَ بَیْنَهُمَا؟؛
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله وسلم به مردی نگریست که دو پسر داشت. پدر، یکی از آن دو فرزند را بوسید و دیگری را نبوسید. پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم فرمود: «چرا (در اظهار محبّت به) آن دو به طور مساوی رفتار نکردی؟!»
من لایحضره الفقیه، ج 3، ص 483؛ وسائل الشیعه، ج 21، ص 487؛ مکارم الاخلاق، ص 220.
درباره سیره امام سجاد علیه السلام در روایت آمده:
إذَا بُشِّرَ [علی بن الحسین علیهماالسلام ] بِوَلَدٍ لا یَسْأَلْ أَذَکَرٌ هُوَ أَمْ أُنْثَی حَتَّی یَقُولُ : أَسَوِیٌّ؟ فَإِذَا کَانَ سَوِیّاً قَالَ اَلْحَمْدُ لِلّهِ الَّذِی لَمْ یَخْلُقْ مِنِّی شَیْئاً مُشَوَّهاً؛
هنگامی که حضرت سجاد علیه السلام را به ولادت مولودی بشارت می دادند، پیش از آن که از پسر یا دختر بودن او سؤال کند از سالم بودن او جویا می شد ، پس اگر فرزند، سالم بود، می گفت: خدای را شکر که از من، فرزندی زشت و ناسالم نیافرید.
مکارم الاخلاق، ص 228؛ عده الداعی، ص 88.