علما و دانشمندان
امام باقر علیه السلام - در پاسخ به مردى که پرسش‏ کرد و حضرت پاسخ او را دادند و او گفت: فقها این را نمى‏‌گویند ـ فرمودند:
یا وَیحَکَ! وهَل رَأیتَ فَقیها قَطُّ؟! إنَّ الفَقیهَ حَقَّ الفَقیهِ: الزاهِدُ فی الدنیا، الراغِبُ فی الآخِرَةِ، المُتَمسِّکُ بسُنَّةِ النبیِّ صلى‏ الله‏ علیه‏ و‏ آله.
واى بر تو! آیا هرگز فقیهى دیده‏ اى؟! فقیه حقیقى، کسى است که به دنیا بى‏ اعتنا و به آخرت مشتاق باشد و به سنّت پیامبر صلى‏ الله‏ علیه‏ و‏ آله، چنگ در زند.
کافی: ج ۱، ص۷۰، ح ۸
پیامبر اکرم صلّى الله علیه و آله فرمودند:
اِنَّ لُقْمانَ قالَ لاِبْنِهِ: یا بُنَىَّ عَلَیكَ بِمَجالِسِ الْعُلَماءِ وَ اسْتَمِعْ كَلامَ الْحُكَماءِ فَاِنَّ اللهَ یحْیى الْقَلْبَ الْمَیتَ بِنورِ الْحِكْمَةِ كَما یحْیى الاَرْضَ الْمَیتَةَ بِوابِلِ الْمَطَرِ؛
لقمان به پسرش گفت: فرزندم! همواره در مجلس دانشمندان باش و سخنان حكیمان را بشنو، كه خداوند، دل مرده را به نور حكمت زنده مى‌كند؛ همان گونه كه زمین مرده را با باران سیل آسا، زنده مى‌گرداند.
معجم الكبیر، ج ۸، ص ۱۹۹، ح ۷۸۱۰
پیامبر اکرم صلّى الله علیه و آله فرمودند:
لا تَجْلِسوا مَعَ كُلِّ عالِمٍ، اِلاّ عالِماً یدْعوكُمْ مِنْ الخَمْسِ اِلى الْخَمْسِ: مِنَ الشَّكِّ اِلَى الْیقینِ، وَ مِنَ الْعَداوَةِ اِلَى النَّصیحَةِ وَ مِنَ الْكِبْرِ اِلَى التَّواضُعِ وَ مِنَ الرّیاءِ اِلَى الاِخْلاصِ وَ مِنَ الرَّغْبَةِ اِلَى الزُّهْدِ؛
با هر عالمى ننشینید، مگر عالمى كه شما را از پنج چیز به پنج چیز دعوت كند: از شک به یقین، از دشمنى به خیرخواهى، از تكبّر به تواضع، از ریا به اخلاص و از علاقه به دنیا به بى اعتنایى به آن.
تاریخ بغداد، ج ۵، ص ۷۰، ح ۲۴۲۱
پیامبر اکرم صلّى الله علیه و آله فرمودند:
ما مِنْ عالِمٍ اَو مُتَعَلِّمٍ یمُرُّ بِقَرْیةٍ مِنْ قُرَى الْمُسْلِمینَ اَو بَلْدَةٍ مِنْ بِلادِ الْمُسْلِمینَ وَ لَمْ یاْكُلْ مِنْ طَعامِهِمْ وَ لَمْ یشْرَبْ مِنْ شَرابِهِمْ وَ دَخَلَ مِنْ جانِبٍ وَ خَرَجَ مِنْ جانِبٍ اِلاّ رَفَعَ اللهُ تَعالى عَذابَ قُبورِهِمْ اَرْبَعینَ یوْما؛
هیچ دانشمند و یا دانش اندوزى از روستایى از روستاها و یا شهرى از شهرهاى مسلمانان نمى‌گذرد و از خوراک آنان نمى‌خورد و از نوشیدنى آنان نمى‌نوشد و از یک طرف وارد نمى‌شود و از طرف دیگر خارج نمى‌گردد، جز آن‌كه خداى متعال عذاب قبرهایشان را تا چهل روز برمى‌دارد.
جامع الأخبار، ص ۵۰۷، ح ۱۴۰۵
امام باقر علیه السلام فرمودند:
اَلْعُلَماءُ فى اَنـْفُسِهِمْ خانَةٌ اِنْ كَـتَمُوا النَّصیحَةَ اِنْ رَاَوْا تائِها ضالاًّ لایهْدونَهُ اَوْ مَیتا لا یحْیونَهُ فَبِئْسَ ما یصْنَعونَ لاِنَّ اللهَ تَبارَكَ وَ تَعالى اَخَذَ عَلَیهِمُ الْمیثاقَ فِى الْـكِتابِ اَنْ یاْمُروا بِالْمَعْروفِ وَ بِما اُمِروا بِهِ وَ اَنْ ینْهَوْا عَمّا نُهوا عَنْهُ وَ اَنْ یتَعاوَنوا عَلَى الْبِرِّ وَ التَّقْوى وَ لا یتَعاوَنوا عَلَى الاِثْمِ وَ الْعُدْوانِ؛
اگر دانشمندان نصیحت را پنهان دارند، خیانت كرده‌اند. اگر سرگشته گمراهى را دیدند و او را راهنمایى نكردند و یا (دل) مرده‌اى را زنده ننمودند، وه كه چه كار زشتى كرده‌اند! چون خداوند تبارک و تعالى در كتاب از ایشان پیمان گرفته كه به معروف وآنچه فرمان یافته‌‍‌‌اند فرمان دهند و از آنچه نهى شده‌اند نهى كنند و بر نیكوكارى و پرهیزكارى، یكدیگر را یارى كنند و در گناه و ستم یكدیگر را یارى نكنند.
كافى، ج ۸، ص ۵۴، ح ۱۶
امام هادى علیه السلام فرمودند:
لَولا مَنْ یبْقى بَعْدَ غَیبَةِ قائِمِكُمْ علیه السلام مِنَ الْعُلَماءِ الدّاعینَ اِلَیهِ وَ الدّالّینَ عَلَیهِ وَ الذّابّینَ عَنْ دینِهِ بِحُجَجِ اللهِ وَ المُنْقِذینَ لِضُعَفاءِ عِبادِ اللهِ مِنْ شِباكِ اِبْلیسَوَ مَرَدَتِهِ وَ مِنْ فِخاخِ النَّواصِبِ لَما بَقىَ اَحَدٌ اِلاَّ ارْتَدَّ عَنْ دینِ اللهِ وَ لكِنَّهُمُ الَّذینَ یمْسِكونَاَزِمَّةَ قُلوبِ ضُعَفاءِ الشّیعَةِ كَما یمْسِكُ صاحِبُ السَّفینَةِ سُكّانَها اُولئِكَ هُمُ الاَفْضَلونَعِندَ اللهِ عَزَّوَجَلَّ؛
اگر پس از غایب شدن حضرت قائم علیه السلام دانشمندان الهى كه مردم را به سوى او دعوت مى‌كنند و راهنمایى مى‌نمایند و از دینش دفاع مى‌كنند و بندگان ناتوان خداوند را از دام شیطان و دام‌هاى دشمنان اهل بیت علیهم السلام نجات مى‌دهند، نبودند، هیچ كس نمى‌ماند مگر این كه از دین باز مى‌گشت، ولى آنان‌اند كه زمام دل‌هاى شیعیان ضعیف راهمچون سكّان در دست ناخداى كشتى به دست گرفته‌اند. اینان همان انسان‌هاى برتر نزد خداوندند.
احتجاج، ج ۲، ص ۲۶۰
پیامبر اکرم صلّى اللّه علیه و آله فرمودند:
صِنْفانِ مِنْ اُمَّتى اِذا صَلُحا صَلُحَتْ اُمَّتى وَ اِذا فَسَدا فَسَدَتْ اُمَّتى. قیلَ: یارَسُولَ اللّه ِ صلى الله علیه و آله وَ مَنْ هُمْ؟ قالَ صلى الله علیه و آله: الفُقَهاءُ وَ الأُمَراءُ؛
دو صنف و گروه از امّت من هستند که اگر صالح باشند، امّت من هم خوب و شایسته مى شوند و اگر فاسد شوند، امّت من نیز به فساد مى گرایند. پرسیدند: اى رسول خدا! آن دو گروه کدامند؟ پیامبراکرم صلّى اللّه علیه و آله فرمودند: فقیهان و زمامداران.
[بحارالانوار، ج 74 ص 154]