صبر و مقاومت
امام صادق علیه السلام فرمودند:
مَا مِنْ مُؤْمِنٍ إِلَّا وَ هُوَ مُبْتَلًی بِبَلَاءٍ مُنْتَظِرٌ بِهِ مَا هُوَ أَشَدُّ مِنْهُ فَإِنْ صَبَرَ عَلَی الْبَلِیَّةِ الَّتِی هُوَ فِیهَا عَافَاهُ اللَّهُ مِنَ الْبَلَاءِ الَّذِی یَنْتَظِرُ بِهِ وَ إِنْ لَمْ یَصْبِرْ وَ جَزِعَ نَزَلَ بِهِ مِنَ الْبَلَاءِ الْمُنْتَظِرُ أَبَداً حَتَّی یُحْسِنَ صَبْرَهُ وَ عَزَاءَهُ.
هیچ مومنی نیست مگر اینکه به بلایی گرفتار است و بلای بزرگ‌تر و گرفتاری شدیدتری هم به دنبال او در انتظار است. اگر در همان بلا صبر و شکیبایی داشته باشد خداوند آن بلای بزرگ‌تر را برطرف می‌نماید و اگر صبر نکرده و بی‌تابی نماید بلای بزرگ‌تر که در انتظار او است فرا می‌رسد و مرتب گرفتاری‌ها بیشتر می‌گردد تا وقتی که صبر نیکو و شکیبایی را انتخاب کند.
وسایل الشیعه، ج ۲، ص ۴۲۲
پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله فرمودند:
... وَ مَنْ خَرَجَ مِنْ سِکَّةِ اَلْبَلْوَى جُعِلَ سِرَاجَ اَلْمُؤْمِنِینَ وَ مُونِسَ اَلْمُقَرَّبِینَ وَ دَلِیلَ اَلْقَاصِدِینَ وَ لاَ خَیْرَ فِی عَبْدٍ شَکَا مِنْ مِحْنَةٍ تَقَدَّمَهَا آلاَفُ نِعْمَةٍ وَ اِتَّبَعَهَا آلاَفُ رَاحَةٍ وَ مَنْ لاَ یَقْضِی حَقَّ اَلصَّبْرِ فِی اَلْبَلاَءِ حُرِمَ قَضَاءَ اَلشُّکْرِ فِی اَلنَّعْمَاءِ کَذَلِکَ مَنْ لاَ یُؤَدِّی حَقَّ اَلشُّکْرِ فِی اَلنَّعْمَاءِ یُحْرَمُ عَنْ قَضَاءِ اَلصَّبْرِ فِی اَلْبَلاَءِ وَ مَنْ حُرِمَهُمَا فَهُوَ مِنَ اَلْمَطْرُودِینَ.
... و کسى که از شبکه بلا و آزمایش به خوبى بیرون آید یعنى هنگام بلا، جزع و فزع و بی‌تابى نکند، چراغ مومنین و مونس مقربین و راهنماى حاجتمندان مى‏‌گردد. کسى که از محنت شکایت کند هیچ گونه خیرى در او نیست و حال اینکه قبل از آن محنت هزاران نعمت به او رسید و بعد از آن نیز هزاران نعمت به او مى‏‌رسد. و کسى که در بلا و محنت حق صبر ادا نکند از بجا آوردن حق شکر در برابر نعمت محروم مى‏‌گردد و کسى که حق شکر نعمت بجا نیاورد حق صبر را نیز در مورد بلا ادا نخواهد کرد و هر کس از این دو وظیفه مهم ادای حق شکر محروم شود از جمله مطرودین و رانده شدگان از رحمت خدا مى‏‌باشد.
بحار الانوار، ج 64، ص 231
پیامبر اکرم صلّی الله عليه و آله فرمودند:
اَلصَّبْرُ عَلى اَرْبَعِ شُعَبٍ: اَلشَّوْقُ وَ الشَّفَقَةُ وَالزَّهادَةُ، وَ التَّرقُّبُ، فَمَنِ اشْتاقَ اِلَى الْجَنَّةِ سَلا عَنِ الشَّهَواتِ، وَ مَنْ اَشْفَقَ عَنِ النّارِ رَجَعَ عَنِ الْمُحَرَّماتِ، وَ مَنْ زَهِـدَ فِى الدُّنْيا تَهاوَنَ بِالْمُصيباتِ، وَ مَنِ ارْتَقَبَ الْمَوْتَ سارَعَ فِى الْخَيْراتِ؛
صبر چهار شعبه دارد: اشتياق، هراس، وارستگى، و انتظار. پس هر كس مشتاق بهشت است بايد از شهوات بيرون برود. و كسى كه از آتش مى ترسد بايد از گناهان برگردد، و كسى كه نسبت به دنيا زهد مى ورزد، بايد گرفتارى را سبك بشمارد، و كسى كه در انتظار مرگ است بايد در كارهاى خوب بشتابد.
[ ميزان الحكمه، 5/10133]
پیامبر اکرم صلّی الله عليه و آله فرمودند:
عَلامَةُ الصّابِرِ فِى ثَلاثٍ: اَوَّلُها، اَنْ لايَكْسِلَ، وَالثَّانِيَةُ، اَنْ لايَضْجُرَ، وَالثّالِثَةُ، اَنْ لايَشْكُوَ مِنْ رَبِّهِ عز و جل لاِنَّهُ اِذا كَسِلَ فَقَدْ ضَيَّعَ الْحَقَّ وَ اِذا ضَجِرَ لَمْ يُؤَدِّ الشُّكْرَ، وَاِذا شَكا مِنْ رَبِّهِ عز و جل فَقَدْ عَصاهُ؛
نشانه انسان صبور در سه چيز است: 1 ـ اينكه كسل نمى شود. 2 ـ دل تنگ نمى شود. 3 ـ از پروردگارش شكايت نمى كند. چرا كه وقتى كسل شود، حق را ضايع و تباه خواهد كرد، و هنگامى كه دلتنگ شد، سپاسگزارى نمى كند و وقتى كه از پروردگارش شكايت كند، گناه خواهد كرد.
[بحارالانوار،71/86]
امام باقر علیه السّلام فرمودند:
مَنْ صَبَرَ وَ اسْتـَرْجَعَ وَ حـَمِدَ اللّه َ عِنْدَ الْمُصيبَةِ فَقَدْ رَضِىَ بِما صَنَعَ اللّه ُ، وَ وَقَعَ اَجْرُهُ عَلَى اللّه ِ وَ مَنْ لَمْ يَفْعَلْ ذلِكَ جَرى عَلَيْهِ الْقَضآءُ وَ هُوَ ذَميمٌ وَ اَحْبَطَ اللّه ُ اَجْرَهُ؛
كسى كه صبر كند، و كلمه استرجاع، يعنى ( اِنّا لِلّهِ وَاِنّا اِلَيْهِ راجِعُونَ ) بگويد و هنگام گرفتارى خدا را ستايش كند، پس او از كار خدا خشنود است و اجرش با خداست و كسى كه اين چنين نكند، سرنوشت او تغيير نمى كند و مذمّت مى شود و پاداش او هم از بين مى رود.
[ بحارالانوار، 71/96]
امام صادق علیه السّلام فرمودند:
نَحْنُ صُبَّرٌ وَ شيعَتُنا اَصْبَرُ مِنّا، قُلْتُ: جُعِلْتُ فِداكَ، كَيْفَ صارَ شيعَتُكُمْ اَصْبَرُ مِنْكُمْ؟ قالَ: لاَِنّا نَصْبِرُ عَلى ما نَعْلَمُ وَ شيعَتُنا يَصْبِرُونَ عَلى مالايَعْلَمُونَ؛
ما خاندان، صبور و شكيبائيم و شيعيان ما، از ما هم شكيباترند. گفتم: جانم به فدايت، چگونه شيعيان شما از شما شكيباترند؟ فرمود: چون صبر ما بر چيزى است كه مى دانيم. امّا شيعيان ما صبر و شكيبائى مى ورزند بر چيزى كه نمى دانند.
[ بحارالانوار،71/80]
ابوبصير از امام صادق عليه السلام نقل كرده كه فرمودند:
اِنَّ الْحُـرَّ حُرٌّ عَلى جَميِع اَحْوالِهِ اِنْ نابَتْهُ نائِبَةٌ صَبَرَ لَها، وَ اِنْ تَدارَكَتْ عَلَيْهِ الْمَصائِبُ لَمْ تَكْسُرْهُ وَ اِنْ اُسِرَ وَ قُهِرَ وَ اسْتُبْدِلَ بِالْيُسْرِ عُسْراً؛
انسان آزاده هميشه آزاده است، اگر حادثه اى براى او پيش آيد، صبر و شكيبايى دارد، و اگر مصيبتها بر او فرو ريزد، او را نمى شكند اگر چه اسير و مغلوب شود و آسايش او به سختى تبديل شود.
[ بحارالانوار، 71/69]