حکمت‌های نهج البلاغه
نَوف بِکالی گوید: امام علی علیه السّلام را در شبی دیدم که از بستر فاصله گرفته به ستارگان نظر افکند و به من فرمودند:

ای نوف، در خواب فرو رفته ای یا بیداری؟ عرض کردم: بیدارم ای امیر مؤمنان. آنگاه چنین ادامه دادند: ای نوف، خوشا آنان که از دنیا بریدند و به آخرت پیوستند. اینان مردمی هستند که پهنه زمین را خانه، و خاک آن را بستر، و آب آن را شربت گوارای خویش ساختند. «قرآن» را راه و رسم زندگی، و «دعا» را اوج بندگی قرار دادند و آنگاه به روش عیسی مسیح خود را از وابستگی به دنیا وارهاندند. یا نوف، داوود پیامبر در چنین مبارک سحری برخاست و گفت: این ساعتی است که در آن هر بنده ای خدا را بخوانَد پاسخ مثبت شنود مگر آن که «باج گیر»، یا «خبرچین»، یا «دست یار ظلمه» و یا «اهل لهو و لعب» باشد.
نهج البلاغه، حکمت 101
امام علی علیه السّلام فرمودند:
إِنَّ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةَ عَدُوَّانِ مُتَفَاوِتَانِ وَ سَبِيلَانِ مُخْتَلِفَانِ فَمَنْ أَحَبَّ الدُّنْيَا وَ تَوَلَّاهَا أَبْغَضَ الْآخِرَةَ وَ عَادَاهَا وَ هُمَا بِمَنْزِلَةِ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ وَ مَاشٍ بَيْنَهُمَا كُلَّمَا قَرُبَ مِنْ وَاحِدٍ بَعُدَ مِنَ الْآخَرِ وَ هُمَا بَعْدُ ضَرَّتَانِ؛
دنيا و آخرت دو دشمن متفاوت و دو راه گوناگونند، پس كسي كه دنيا را دوست بدارد و بدان دل بندد، آخرت را دشمن دارد و از آن بدش آيد. و آن دو چونان خاور و باخترند، و آن كه بين آن دو جهت حركت كند به هر يك نزديك شود از ديگري دور گردد، و اين دو چون دو همسر يك شوهرند.
نهج البلاغه، حکمت 100
امام علی علیه السّلام فرمودند:
وَ قَدْ مَدَحَهُ قَوْمٌ فِي وَجْهِهِ اللَّهُمَّ إِنَّكَ أَعْلَمُ بِي مِنْ نَفْسِي وَ أَنَا أَعْلَمُ بِنَفْسِي مِنْهُمْ اللَّهُمَّ اجْعَلْنَا خَيْراً مِمَّا يَظُنُّونَ وَ اغْفِرْ لَنَا مَا لَا يَعْلَمُونَ؛
گروهي روياروي آن حضرت به تعريف و ستايش از او پرداختند، امام - درود خدا بر او - فرمود: پروردگارا، تو داناتري به من از خودم، و من نسبت به خودم از ديگران داناترم. خدايا، مرا بهتر از آنچه ديگران مي پندارند قرار ده، و آنچه را نمي دانند، بر من ببخشاي.
نهج البلاغه، حکمت 96
امام علی علیه السّلام از فردي شنيدند كه مي گفت: «إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَيْهِ راجِعُونَ» حضرت فرمودند:
إِنَّ قَوْلَنَا- إِنَّا لِلَّهِ- إِقْرَارٌ عَلَى أَنْفُسِنَا بِالْمُلْكِ وَ قَوْلَنَا- وَ إِنَّا إِلَيْهِ راجِعُونَ- إِقْرَارٌ عَلَى أَنْفُسِنَا بِالْهُلْكِ؛
گفتار ما «إِنَّا لِلَّهِ» (ما از آنِ خداييم) اقرار است كه ما مِلك خداييم، و جمله ديگر «وَ إِنَّا إِلَيْهِ راجِعُونَ» (و ما به سوي او باز مي گرديم) اقرار ديگري است كه از بين رفتني هستيم.
نهج البلاغه، حکمت 95
امام علی علیه السّلام فرمودند:
إِنَّ أَوْلَى النَّاسِ بِالْأَنْبِيَاءِ أَعْلَمُهُمْ بِمَا جَاءُوا بِهِ ثُمَّ تَلَا عَلَيْهِ السَّلَامُ إِنَّ أَوْلَى النَّاسِ بِإِبْراهِيمَ لَلَّذِينَ اتَّبَعُوهُ وَ هذَا النَّبِيُّ وَ الَّذِينَ آمَنُوا ثُمَّ قَالَ إِنَّ وَلِيَّ مُحَمَّدٍ مَنْ أَطَاعَ اللَّهَ وَ إِنْ بَعُدَتْ لُحْمَتُهُ وَ إِنَّ عَدُوَّ مُحَمَّدٍ مَنْ عَصَى اللَّهَ وَ إِنْ قَرُبَتْ قَرَابَتُهُ؛
نزديك ترينِ مردم به پيامبران داناترينِ ايشان به تعاليم آنها هستند. سپس اين آيه را قرائت فرمودند: «نزديك ترين مردم به ابراهيم كساني هستند كه از وي پيروي كنند و همچنين اين پيامبر و مؤمنان». آنگاه فرمودند: دوست حضرت محمد(صلی الله علیه و آله) كسي است كه از خدا اطاعت كند گرچه خويشي او دور باشد، و دشمن آن حضرت كسي است كه خدا را نافرماني كند گرچه نسبتش به پيامبر نزديك باشد.
نهج البلاغه، حکمت 92
از امام علی علیه السّلام پرسيده شد كه خير چيست، حضرت فرمودند:

خير و خوبي آن نيست كه مال و فرزندت زياد گردد، بلكه خير آن است كه دانشت افزون و بردباريت عظيم گردد و به بندگي پروردگارت مباهات كني، پس اگر كار شايسته كردي خداي را ستايش كن و اگر بد عمل نمودي استغفار نما. در دنيا دو كس بر خير و خوبي اند: مردي كه به گناهاني دست يازيده ولي با آب توبه آنها را شستشو داده است دو ديگر آن كه در خيرات پيشتاز است. بدانيد كه هيچ كار توأم با تقوايي كم نباشد، و چگونه كم باشد كاري كه مورد قبول الهي واقع شود.
نهج البلاغه، حکمت 91
امام علی علیه السّلام فرمودند:

كسي نگويد: «خدايا به تو از فتنه پناه برم»، زيرا هر كس درگير فتنه اي است، ولي از فتنه هاي گمراه كننده به خدا پناه بريد كه فرموده است: «بدانيد اموال و اولادتان فتنه است». يعني پروردگار مردم را با اموال و اولاد بيازمايد تا ناراضيان روزي، از رضامندانِ به قسمت شناخته شوند، گرچه خداوند از آنان بدانان آگاه تر است ولي بدان جهت است كه هر كس در ميدان عمل ظاهر شود تا ثواب و عِقاب به استحقاق دهد، زيرا بعضي فرزند پسر خواهند و دختر را ناخوش دارند، و گروهي به افزايش ثروت علاقه مندند و از ناداري گريزان.
نهج البلاغه، حکمت 90
امام علی علیه السّلام فرمودند:
مَنْ أَصْلَحَ مَا بَيْنَهُ وَ بَيْنَ اللَّهِ أَصْلَحَ اللَّهُ مَا بَيْنَهُ وَ بَيْنَ النَّاسِ وَ مَنْ أَصْلَحَ أَمْرَ آخِرَتِهِ أَصْلَحَ اللَّهُ لَهُ أَمْرَ دُنْيَاهُ وَ مَنْ كَانَ لَهُ مِنْ نَفْسِهِ وَاعِظٌ كَانَ عَلَيْهِ مِنَ اللَّهِ حَافِظٌ؛
آن كه رابطه خود با خدا را نيكو دارد خداوند نيز رابطه بين او و مردم را بهينه سازد، و كسي كه كار آخرتش را سامان دهد خداوند كار دنياي او را اصلاح كند، و آن كه خود واعظ خويش باشد خدا براي او نگهبان گمارَد.
نهج البلاغه، حکمت 86
امام علی علیه السّلام فرمودند:

شما را به پنج چيز سفارش كنم كه اگر براي به دست آوردن آنها بر مركبهاي بادپاي سخت برنشينيد، سزاست: هيچ يك از شما چشم اميدش جز به پروردگار نباشد و جز از گناه او نهراسد و آنگاه كه از كسي در باره چيزي كه نداند پرسند، شرم نكند كه گويد ندانم و هيچ كس از ياد گيري شرم نكند؛ و بر شما باد به صبر، كه صبر از ايمان چون «سر» از «بدن» است و در پيكري كه سر نباشد خيري نيست، همان گونه در ايماني كه صبر نباشد خيري نخواهد بود.
نهج البلاغه، حكمت 79