حکمت‌های نهج البلاغه
امام علی علیه السّلام فرمودند:
أَلَا وَ إِنَّ مِنَ الْبَلَاءِ الْفَاقَةَ وَ أَشَدُّ مِنَ الْفَاقَةِ مَرَضُ الْبَدَنِ وَ أَشَدُّ مِنْ مَرَضِ الْبَدَنِ مَرَضُ الْقَلْبِ (أَلَا وَ إِنَّ مِنَ النِّعَمِ سَعَةَ الْمَالِ وَ أَفْضَلُ مِنْ سَعَةِ الْمَالِ صِحَّةُ الْبَدَنِ مِنْ صِحَّةِ الْبَدَنِ تَقْوَى الْقَلْبِ)؛
بهوش باش كه تنگدستي بلاست، و سخت تر از آن بيماري بدن است و از آن مشكل تر بيماري دل. آگاه باش كه ثروت و مال، نعمت است و برتر از آن تندرستي است و از آن بالاتر تقواي دل.
نهج البلاغه، حکمت 381
امام علی علیه السّلام فرمودند:
الرُّكُونُ إِلَى الدُّنْيَا مَعَ مَا تُعَايِنُ مِنْهَا جَهْلٌ وَ التَّقْصِيرُ فِي حُسْنِ الْعَمَلِ إِذَا وَثِقْتَ بِالثَّوَابِ عَلَيْهِ غَبَنٌ وَ الطُّمَأْنِينَةُ إِلَى كُلِّ أَحَدٍ قَبْلَ الِاخْتِبَارِ لَهُ عَجْزٌ؛
دل بستن به دنيا با آنچه از آن بيني، ناداني است، و كوتاهي در انجام كار نيك آنگاه كه به پاداش آن اعتماد داري زيانكاري است، و اعتماد بيش از حد به هر كس پيش از آزمايش، ناتواني است.
نهج البلاغه، حکمت 376
امام علی علیه السّلام فرمودند:
احْذَرْ أَنْ يَرَاكَ اللَّهُ عِنْدَ مَعْصِيَتِهِ وَ يَفْقِدَكَ عِنْدَ طَاعَتِهِ فَتَكُونَ مِنَ الْخَاسِرِينَ وَ إِذَا قَوِيتَ فَاقْوَ عَلَى طَاعَةِ اللَّهِ وَ إِذَا ضَعُفْتَ فَاضْعُفْ عَنْ مَعْصِيَةِ اللَّهِ؛
بترس از آنكه خدا تو را در حال معصيت خويش بيند و در هنگامه طاعت و عبادت نيابد و نبيند، كه از زيانكاران خواهي بود. و آنگاه كه خود را نيرومند يافتي آن را در راه طاعت خدا به خدمت گمار و ضعف و ناتوانيت را در معصيت الهي قرار ده.
نهج البلاغه، حکمت 375
امام علی علیه السّلام فرمودند:

روزي بر دو گونه است: يكي آن كه تو در جستجويش هستي، و ديگر آن كه در جستجوي تو است، پس اگر به سويش نروي به سويت آيد. پس در يك روز به اندازه يك سال تلاش مكن و خود را به رنج و زحمت ميفكن. كفايت كند تو را هر روز تلاش آن روز، پس اگر آن سال از عمرت باشد قطعاً خداي تعالي در هر روز سهميه ات را بخشد، و اگر نباشد پس براي چه تلاش كني و اندوه خوري بدان كه هيچ كس روزي تو را نخورَد و آن را از دست تو بيرون نبرد و آنچه دست تقدير براي تو رقم زده است هرگز درنگ نكند.
نهج البلاغه، حکمت 371
امام علی علیه السّلام فرمودند:
لَا تَأْمَنَنَّ عَلَى خَيْرِ هَذِهِ الْأُمَّةِ عَذَابَ اللَّهِ لِقَوْلِهِ سُبْحَانَهُ فَلا يَأْمَنُ مَكْرَ اللَّهِ إِلَّا الْقَوْمُ الْخاسِرُونَ وَ لَا تَيْأَسَنَّ لِشَرِّ هَذِهِ الْأُمَّةِ مِنْ رَوْحِ اللَّهِ لِقَوْلِهِ سُبْحَانَهُ إِنَّهُ لا يَيْأَسُ مِنْ رَوْحِ اللَّهِ إِلَّا الْقَوْمُ الْكافِرُونَ؛
بر بهترين افراد امّت محمّدي از عذاب الهي ايمن مباش، كه خداي فرموده است: «از مكر الهي ايمن نيستند مگر زيانكاران». نيز بر بدترينِ اين امّت مأيوس مباش، كه خدا فرموده است: «حتماً از رحمت خداي نااميد نيستند مگر كافران».
نهج البلاغه، حکمت 369
ابو جُحَيفه گويد از امام علی علیه السّلام شنيدم كه مي فرمودند:
إِنَّ أَوَّل مَا تُغْلَبُونَ عَلَيْهِ مِنَ الْجِهَادِ الْجِهَادُ بِأَيْدِيكُمْ ثُمَّ بِأَلْسِنَتِكُمْ ثُمَّ بِقُلُوبِكُمْ فَمَنْ لَمْ يَعْرِفْ بِقَلْبِهِ مَعْرُوفاً وَ لَمْ يُنْكِرْ مُنْكَراً قُلِبَ فَجُعِلَ أَعْلَاهُ أَسْفَلَهُ وَ أَسْفَلُهُ أَعْلَاهُ؛
نخستين جهادي كه در آن شكست مي خوريد، جهاد با دستهاتان است و آنگاه جهاد با زبانتان و سپس جهاد با قلبتان. پس آن كه قلباً كار نيك را نشناسد و از كار زشت بيزاري نجويد، باژگونه شود، پس ارزشها در ديدگاه او سقوط كند و پستي ها اوج گيرد.
نهج البلاغه، حکمت 367
امام علی علیه السّلام فرمودند:

آن كه عليه منكرات و زشتي ها با دست و زبان و دل بر آشوبد، به اوج كمال انساني رسيده است؛ و آن كه با زبان و دل - نه با دست - انكار كند دو خصلت از خصال خير را يافته و يك فضيلت را از دست داده است؛ و آن كه تنها در قلبش از منكرات بيزاري جويد ولي با دست و زبان وظيفه خود را وانهد، دو خصلت گرامي تر را رها كرده و تنها به يكي از سه، بسنده نموده است؛ و آن كه با هيچ يك از زبان و دل و دست، با منكر رو در رو نشود مرده اي است ميان زندگان. و تمام كارهاي نيك و جهاد در راه خدا در مقابل «امر به معروف و نهي از منكر» چون دمي است در درياي ژرف و موّاج. و بايد بدانند كه امر به معروف و نهي از منكر، نه مرگي را زودرس كند و نه از روزي كاهد. و برتر از همه، سخن حق و عدل است رو در روي حاكم ستمگر.
نهج البلاغه، حکمت 366
امام علی علیه السّلام خطاب به جابر بن عبداللّه انصاری فرمودند:

ای جابر، دین و دنیا بر چهار پایه استوار است: دانایی که دانش خود را به کار گیرد و نادانی که از آموختن سر باز نزند و بخشنده ای که از بخشش بخل نورزد و ناداری که آخرت خویش به دنیا نفروشد. پس آنگاه که دانا، دانش خود را ناچیز انگارد نادان هم از آموختن سر باز زند، و آنگاه که ثروتمند از احسان و انفاق بخل ورزد نادار نیز آخرت خویش به دنیا فروشد. ای جابر، آن که نعمتهای الهی بر او زیاد شود نیازهای مردم بدو گسترش یابد، پس آن که به خاطر خدا انجام وظیفه کند ثروتش بیمه گردد، و آن که دست رد به سینه فقیران زند در معرض زوال و فنا قرار گیرد.
نهج البلاغه، حکمت 364
امام علی علیه السّلام فرمودند:

هيچ بزرگواري و شرافتي برتر از اسلام، و هيچ ارجمندي ارجمندتر از تقوي نيست، و هيچ پناهگاهي محكم تر از پارسايي، و هيچ ميانجي موفّق تر از توبه نباشد، و هيچ گنجي بي نياز كننده تر از قناعت، و هيچ ثروتي فقر زداتر از خشنودي به روزي روزانه نيست. آن كه به زندگي ساده آبرومندانه بسنده كند آسايش را به دست آورَد، و به سايه آرامش و خوشي بياسايد. دلدادگي به دنيا كليد رنج است، و حرص و خودپسندي و حسادت، انگيزه هاي سقوط در گناه، و فراهم كننده همه زشتي هاست.
نهج البلاغه، حکمت 363
امام علی علیه السّلام فرمودند:

روزگاري بر مردم فرارسد كه از قرآن جز «نشاني» نمانَد و از اسلام جز «نامي». در آن روز مسجدها از نظر بنا، آباد و از نظر هدايت، ويران خواهد بود و نمازگزاران و سازندگان آن بدترين مردم روي زمين اند. از ايشان فتنه و فساد آيد و لانه گناه و پلشتي باشند. آن كه خواهد از شرّشان كناره گزيند بدان در اندازندش، و آن كه خواهد از آنان فاصله گيرد و پيرويشان نكند بكشانندش. خداي سبحان در باره آنان فرمايد: به خداييم سوگند، بر آنان فتنه و بلايي فرستم كه بردباران هم در آن حيران بمانند، و اين حتمي است. از خداوند خواستاريم كه از لغزشها و غفلتهامان درگذرد.
نهج البلاغه، حکمت 361