احادیث در طول سالها در محیط های متفاوت و برای مخاطبان مختلف گفته یا نوشته شده است. افرادی که برای به دست آوردن وظیفه ی خود به امامان علیهم السّلام رجوع می کردند، دارای شرایط و مقتضیات خاص خود بوده اند...

برخی واژه ها با صرف نظر از معنای لغوی و متعارف آن، در زبان روایات در معانی خاصی به کار رفته اند که بر اثر کثرت استعمال، حقیقت شرعیه شده اند. درآمیختگی میان دو معنا و عدم توجه در تعیین و تشخیص موارد کاربرد...

برخی واژگان در کنار معنای لغوی خود، یک یا چند معنای اصطلاحی هم دارند که عرف عام یا خاص آن را وضع کرده است. گاه وجود این گونه مفاهیم جدید اصطلاحی حدیث پژوه را متحیر می سازد. چه بسا اصطلاحات علم فقه،

از جمله آسیب های احادیث، اشتراک لفظی برخی واژگان آنهاست. اگر کلمه ای با توجه به وضع های متعدد آن، در معانی مختلفی به کار رود، به آن مشترک لفظی گویند؛ مانند کلمه ی «عین» که در معانی چشم، چشمه، طلا و ......

زبان، هماهنگ با فرهنگها پویایی و قدرت تحوّل دارد؛ برخی از واژه ها در گذر زمان و متأثر از تحولات اجتماعی و فرهنگی از معانی نخستین خود فاصله گرفته و در مفاهیمی دیگر، یا مفاهیمی که از نظر گستره ی مفهومی با...

از جمله ی آفات و موانع بیرونی فهم حدیث، تصحیح قیاسی است؛ بدین معنا که حدیث پژوه به گمانِ افتادگی یا اشتباه عبارتی به قصد رفع عیب آن، چیزی به حدیث می افزاید و یا از آن می کاهد. می توان گفت تصحیح گاه لازم...

یکی از آسیب های وارد بر احادیث، تشابه حروف و کیفیت نگارش حروف و کلمات در زبان عربی است. تشابه حروف، مانند: حرفِ «ب، ت، ث»؛ «ج، ح، خ»؛ «د، ذ، و، ر، ز»؛ «س، ش، ص، ض»؛ «ط، ظ»؛ «ع، غ» و «ف،

یکی از آسیبهای بیرونی روایات، تقدیم و تأخیری است که در برخی از احادیث پدید آمده است، و از آن به حدیث مقلوب یاد می شود. این پدیده، گاه منجر به اضطراب و در نهایت، موجب اجمال حدیث می گردد. اگر تقدیم و تأخیری...

از جمله آسیبهای فهم احادیث، درآمیخته شدن کلام راوی با سخنان معصوم علیه السلام است، که در اصطلاح به آن حدیث مُدْرَج گویند؛ یعنی حدیثی که راوی، کلام خود یا کلام بعضی از راویان را در متن حدیث به گونه ای داخل...

علی رغم تأکید معصومان علیهم السلام به نوشتن و ثبت احادیث، برخی از راویان با اعتماد به حافظه ی خود از نگارش روایات غفلت می کردند. با بررسی روایات، معلوم می گردد که گاه بدون اینکه تعمدی در کار باشد، برخی...