«اضطراب»، در لغت به معنای اختلال و فساد در امری است. حدیث مضطرب، در اصطلاح، حدیثی است که در سند یا متن و یا در هر دو، اختلاف و دوگانگی دیده شود، به گونه ای که راوی، حدیث را به دو یا چند شکل و با معانی

یکی از آسیبهای بیرونی روایات که بر فهم صحیح و کامل حدیث تأثیر می گذارد، عبارت است از تقطیع نادرست و عدم ذکر تمام روایت؛ بدین معنا که حدیث بخش بخش شده و تنها بخشی از آن، جدای از قسمتهای دیگر در بابِ خود...

یکی از آفات جدی و آسیبهای بیرونی فهم حدیث، تحریف است که به متن و سند حدیث آسیب می رساند. به این نوع حدیث «محرَّف» گویند. تحریف، مصدر به معنای: «کج کردن، منحرف ساختن، تغییر و تبدیل دادن و گردانیدن کلام...

یکی از آفات متن و سند حدیث، تصحیف است و به این نوع حدیث «مُصحَّف» گویند. احتمال راهیابی تصحیف در هر متنی بدیهی است. روایات نیز از این امر مستثنا نیستند. روشن است که اندک تغییر در حرکات، حروف، کلمات و

از جمله آفاتی که در فهم روایات باید منظور گردد، نقل به معناست. گاه راوی حدیث با تحفظ بر عین الفاظ معصوم علیه السلام بدون هیچ گونه تغییری در واژه ها و نوع چینش آنها روایت می کند و گاهی هم شنیده های خود...

بحث اختلاف و تعارض در اخبار، از جمله مسائلی است که در طول تاریخ اسلام، توجّه عالمان و اندیشوران مسلمان را در حوزه های مختلف علمی همچون فقه، حدیث، کلام و ... به خود جلب کرده است و این امر اندکی پس از صدر

حرکت دروغ پردازی در حدیث از زمان رسول خدا(صلی الله علیه وآله و سلم) آغاز شد و پس از حیات ایشان، به ویژه در زمان امویان، گسترش یافت و صدها سخن موضوع و مجعول به انگیزه های گوناگون به منابع روایی ما راه یافت.

با نگاهی گذرا به تاریخ حدیث به آسانی می توان پی برد از صدر اسلام تاکنون افرادی به انگیزه ها و اسباب گوناگون دست به جعل حدیث زده و مطالبی را به رسول خدا و ائمه معصومین علیهم السلام نسبت داده اند. (1)

مفهوم وضع در اصطلاح با معنای لغوی تطابق دارد و آن نسبت دادن سخنی جعلی و دروغین به معصومان علیهم السلام است. حدیث موضوع به لحاظ نااستواری و برساختگی، سزاوار فروافکندن و پایین نهادن است و شایستگی انتساب...

در اینکه برخی راویان سهو یا نسیان داشته و یا در ضبط روایت ضعیف بوده اند، تردیدی نیست. غفلت و اشتباه راوی در حدیث بیشتر مربوط به نقص شنوایی، اشکال نوشتاری، کم حافظگی یا چیزهای دیگر است. چه بسا راوی در