بی تردید، تفکر دو قطبی شده تنها یکی از موارد بی شماری است که ممکن است ما را از لحاظ فلسفی به بن بست بکشاند. تاریخ فلسفه آکنده از چنین نمودهایی است. در واقع، اغراق نیست اگر بگوییم مابعدالطبیعه از زمان شروع...

تفکر عامّی وجود دارد که می‌توان آن را دوقطبی کردن نامید و ظاهراً منشأ بخش اعظم مابعدالطبیعه است. در این تفکر اشیا به دو مقوله‌ی مانعةالجمع تقسیم می‌شوند، لذا فرض بر این است که اگر شیء خاصی به یکی از آن...

مسئله‌ی وجود خدا از دیرباز یکی از مباحث مهم مابعدالطبیعه بوده است، حکیمان در این مورد آرای متفاوتی را ابراز کرده‌اند‌. پاره‌ای از این آرا در خصوص اصل مدّعای اثبات وجود خدا با ادله و براهین عقلی بوده و...

آنچه تاکنون گفته شد شناختی اجمالی درباره‌ی مفهوم خود علت خود به ما می‌دهد، مفهومی که عامه‌ی مردم، حتی گاهی محققان نیز آن را به درستی ادراک نکرده‌اند. این سخن که چیزی- مثلاً خداوند- خود علت خود است، یا...

شاید هیچ‌گاه از زمینه‌های صرفاً مابعدالطبیعی، اعتقادی جدی، زنده و دینی به خدایان برنخاسته و مورد حمایت واقع نشده است. چنین عقایدی در هر عصر و سرزمین متمدنی یافت می‌شود و اغلب در فرهنگ خاصی عملاً جنبه‌ی...

الفاظ علت و معلول در آثار حکیمان مسلمان به دو معنای مختلف به کار می‌رود. این دو معنا در واقع، به دو حوزه‌ی معرفتی تعلق دارد: 1- مابعدالطبیعه؛ 2- طبیعیات. در اصطلاح مابعدالطبیعه علت آن چیزی است که از وجودش...

کسانی با طرح مفهوم قانون طبیعت در توصیف روابط علی به مشکلات مزبور پاسخ گفته‌اند. بنابراین، می‌توان گفت که تغییر معینی به نام الف علت تغییر دیگری به نام ب است، با این شرط که قانونی هست که بر طبق آن هر تغییری...

هر کسی می‌فهمد که علیت چیست. امی‌ترین و عامی‌ترین فرد هنگامی که؛ برای مثال به او بگویند که همسایه‌اش بر اثر اصابت لگد اسبی به سرش کشته شد، مفاد این سخن را درمی‌یابد. هیچ سطحی از مابعدالطبیعه نمی‌تواند...

گذر یا جریان زمان یا تعابیری از این قبیل همواره بزرگ‌ترین سد و مانع در راه مقایسه‌ی آن با مکان بوده است. چنین می‌نماید که این ویژگی تمام اشیاست که پیوسته در زمان جاری‌اند. بدین‌سان، تلقی ما این است که‌اشیای...

به ندرت مسئله‌ای یافت می‌شود که از نظر فلسفی حیرت انگیزتر از زمان باشد. بسیاری از فیلسوفان برخلاف مکان و نسبت‌های مکانی میان اشیا که معمولاً فهم آن را ساده و آسان یافته‌اند، همواره زمان را موضوعی تاریک،...