شيخ بوعلی سينا در کتاب قاطيغورياس شفا اشاره کرده حقايق بسيطه‌ای که نه جنس داشته باشد و نه فصل مانعی نيست تا تحت مقوله‌ای از مقولات واقع نشود. اشياء کثيری وجود دارد که تحت مقولات عشر واقع نمي‌شود مانند...

در نظر كانت اين نه خود مكان است كه خود بيّن و بديهي است بلكه هندسه اقليدسي كه در مكان مطابقت مي‌يابد، خود بيّن است و آنچه اين بداهت و خود بيّن‌بودن را موجه مي‌سازد توانايي تصور يا تمثيل جسمي‌انسان[Visualization]...

از شگفتيهاي جهان و انسان, تو همين بس دان كه چون اين وجود انساني دستهاي خود را باز مي‌كند و به اينسو و آنسو مي‌كشاند و خود را در مكان بنحوي مي‌يابد كه دستهاي وي او را در دو طرف محاط كرده اند و اين دستها...

سخن اين است كه بالوجدان دانستيم كه ما را نفسى است كه هميشه با ماست و غبار هيچ غيبتى به چهره جميلش نمى نشيند و بالبرهان فهميديم كه اين حقيقت هميشه حاضر از نوع جسم نمى باشد؛زيرا هيچيك از نشانه هاى جسم بودن...

نفس ناطقه كه هر كس بالوجدان بوجود آن پي مي‌برد و با تعبير «أنا» از آن حكايت مي‌كند، داستاني دراز و خواندني دارد به طوري كه برخي از طايفه فكر و نظر به جسم بودن آن فتوا دادند و گروهي حكم بجسم لطيف بودنش...

چنانچه گذشت صفت فعل, صفتی است که بتنهايی از ذات حق قابل انتزاع و در نتيجه بحسب صرف ذات نيز به او قابل انتساب نيست بلکه با لحاظ و صدور فعل از حق متعال بدو اسناد مي‌يابد.

حقيقت و ماهيت نفس را به نور کشف و يقين دانستن جز عارفان را نصيب نيست و لهذا افشای سر روح نفرموده‌اند ... هر که معرفت نفس حاصل نکرده باشد هيچ عامل او را سود نبخشد ... و معلوم است که هر که به غير بدن خود...

راههای گوناگون کسب معرفت دربارة خداوند را به سه قسم اساسی تقسيم کرده‌اند, بدين شرح که اگر در راههای خدايابی و خداشناسی, رونده (انسان شناسا), هدف (خداوند يعنی مورد شناسايی) و راه (شيوه و روش وصول رونده...

نظر به اينكه از طرفي، علم حضوري دريافت بلاواسطه واقعيت عيني و علمي است، به نحوي‌ كه خود معلوم عيناً نزد عالم حضور دارد نه صورتي از آن و از اينرو قابل شك و ترديد نميباشد. و از طرف ديگر بر مبناي نظر صدرالمتألهين...

از مباحث گذشته حل مسئله مطابقت علم با واقعيت خارج بدست نيامد. اينك ببينيم نظرية اتّحاد نفس با عقول مفارقه مانند عقل فعّال، ارباب انواع و غيره كه سخت مورد تأييد صدرالمتألهين است چقدر ميتواند ما را در اين...