نويسنده: سيامک باقري چوکامي
آيت الله حاج شيخ عيسي طرفي:
او از فقهاي مجاهد و بزرگ خوزستان است. ايشان در جواني به عشق معارف اهل بيت عليم السلام به نجف اشرف هجرت کردند و نزديک به بيست سال از عمر پربرکتشان را صرف تحصيل علوم حقه شيعه کردند.آيت الله طرفي پس از کسب اجازه ي اجتهاد و به در خواست مردم ديار خود و دستور مراجع عظام نجف به ايران باز گشتند و به ارشاد اهالي خوزستان پرداختند. ايشان از سال 41 با حضرت امام آشنا شده و به نهضت پيوستند. حاج شيخ عيسي طرفي نماينده ي حضرت امام و اولين امام جمعه دشت آزادگان و امام جمعه موقت آبادان بودند. محبوبيت ايشان ميان مردم عرب و عجم خوزستان زبانزد است. شيخ سالم پدربزرگ حجت الاسلام شيخ علي طرفي از بزرگان و عالمان مجاهد و مردمي بوده که در واقعه ي معروف جهاد عشاير بني طرف عليه غاصبان انگليسي حضور دشته است. شيخ محمد پدر شيخ سالم از علماي بزرگ و مخلص و صاحب کرامت بوده است. در خصوص کرامات ايشان ذکر شده که وي در سفري که به زيارت حضرت امام رضا (ع) مي رفته، به سختي بيمار مي شود و حضرت را در راه زيارت کرده و از ايشان شفا مي گيرد و با مرکبي که حضرت به ايشان عطا فرموده بودند، راه طولاني مشهد را در اندک زماني با طي الارض مي پيمايد. مقبره ي ايشان در دشت آزادگان واقع در هميلي نزديک مقبره ي سيدخلف است.
حجت الاسلام حاج شيخ علي طُرفي:
او تحصيلات ابتدايي و متوسطه را تا دوم دبيرستان در آبادان سپري کرد و سال هاي پاياني دبيرستان را در سوسنگرد به آخر رساند. از خاطرات شيرين ايشان در سنين نوجواني، ملاقات با حضرت امام خميني (ره) به همراه پدرشان است. در اين باره چنين مي گويند: « اولين بار سال 41 به همراه مرحوم والد با حضرت امام رضوان الله تعالي عليه در بيت ايشان واقع در محله ي يخچال قاضي قم ملاقات کردم. چهره ي امام و بيان ايشان چنان جذاب و زيبا بود که مجذوب ايشان شدم. من در آن زمان سيزده ساله بودم و همان ملاقات در روح و جان من تأثير عميقي گذاشت به طوري که عاشق امام و سخنان و خط مشي انقلابي ايشان شدم ».به گفته ي حجت الاسلام طُرفي، از همان زمان که مرحوم آيت الله حاج شيخ عيسي طُرفي با امام در شهر مقدس قم ملاقات کردند، خانه ي ايشان کانون گرم انقلاب و سيره ي امام، الگوي جاويدان زندگاني شان شد. اين سيره ي عملي از آغاز نهضت مقدس حضرت امام تا مرحله ي پيروزي و تا به امروز تداوم دارد.
ايشان پس از اخذ ديپلم، براي گذراندن دوره ي نظام وظيفه به شهرهاي تهران، کرمان و شيراز اعزام شدند و پس از طي دوران خدمت سربازي، حدود سال 1350 جهت تحصيلات حوزوي به شهر مقس قم هجرت کرد. اوج فعاليت انقلابي حجت الاسلام طُرفي از زمان شروع نهضت و در دوران طلبگي در شهر مقدس قم متبلور گرديد. در آن زمان ضمن تماس و ملاقات با عده اي از پيروان و شاگردان حضرت امام و منتسبان به بيت شريف ايشان از جمله: آقاي اعرابي داماد امام، به مباني نهضت امام آگاهي يافته و خود يکي از مبلغان و مروجان آن شد و با شرکت در راهپيمايي ها و پخش اعلاميه و... به انجام وظايف انقلابي پرداخت.
در سال هاي 56 و 57 به منظور آگاهي بخشي به مردم مانند رساندن اعلاميه و نوار سخنراني هاي انقلابي، به صورت مستمر به شهرهاي خوزستان به ويژه آبادان سفر کرده و در مساجد، مجالس، محافل و نشست هاي سري با ايراد سخنراني، آخرين مواضع انقلاب را تبيين مي کردند.
سهل بن هارون دشت ميشاني:
او فرزند راهبون، که به بزرگمهر اسلام ملقب گرديده است، در سده ي دوم هـ.ق. در دشت ميشان خوزستان متولد شد. ايشان در نيمه ي اول سده ي سوم هـ.ق. در بغداد مي زيست و بزرگ ترين شخصيت علمي و ادبي عصر خود بود. برمکيان او را به سرپرستي و رياست بيت الحکمه گماشتند. او در ادبيات عرب، مقامي ارجمند داشته و نويسنده اي زبر دست بوده است. از جمله آثار او کتابي در سياست مدني و اخلاق انساني است که آن را بر اسلوب کليله و دمنه از زبان جانوران و پرندگان نوشته است.عبد الله بن هلال اهوازي:
او از دانشمندان اهواز بود. در زمان خو بسياري از جوانان دانشمند و نامجو را به دارالخلافه ي بغداد فرستاد. او که به برمکيان پيوسته بود، امر جعفر برمکي کتاب کليله و دمنه را از زبان پهلوي به عربي ترجمه کرد.حريري:
ابومحمد قاسم بن علي معروف به حريري در سال 446 هـ.ق. در روستاي المنان دشت ميشان متولد شد. وي از ادباي مشهور ايراني است که مقاماتي معروف داشت. اين خلکان مي نويسد: « حريري يکي از ائمه ي عصر خويش بود و در مقامه نگاري بهره ي تام يافت. چه مقامات وي مشتمل بر بسياري از کلام عرب اعم از لغات و امثال و رموز و اسرار اين زبان است ». حريري تأليفات ديگري نيز دارد. وي در 515 يا 516 هـ.ق. در گذشت.فضل نوبخت اهوازي:
او که فرزند سهل نوبختي است، ظاهراً در اوايل سده ي 2 هـ.ق. در اهواز متولد شد. وي از مترجمان کتاب هاي رياضي عصر پهلوي به عربي در دربار منصور بوده و تأليفاتي نيز در زمينه ي ريضيات داشته است ( افشار سيستاني، 373، 605-607 ).سيد عبدالله شُبّر:
ايشان معاصر کاشف الغطا و ميرزاي قمي بوده و شخصيتي متبحر و متعبد است. وي تأليفات زيادي در فقه و اصول کلام ، حديث، رجال و تفسير داشته و تفسير ي به نام تفسير شُبّر نيز تأليف کرده است. ايشان در سال 1342 وفات يافت.شيخ جاسم خاقاني:
او از خداندان علمي شهيري است که تاکنون بسياري از افراد آن، مايه ي فخر و مباهات عصر حاضر بوده اند، همچنين ديواني نيز داشت که توسط شيخ سلمان خاقاني جمع آوري شده است.شيخ عبدالعلي بن جمعه حويزي:
از علماي هويزه است. تفسير نورالثقلين را نوشته و از معاصران مجلس و شيخ حُرّ عاملي بوده است ( پور کاظم، 1378، 30 ).ابن السکيت:
يعقوب بن اسحاق، ابويوسف، ابن السکيت، از ياران علمي کسايي و از بزرگان دانش لغت و ادبيات عرب است. او در سال 186 هـ.ق. متولد شده و به سال 244 هـ.ق. کشته شد. وي در عصر خود، پرچمدار ادبيات عرب و يکي از بزرگان اماميه بوده که در زمره ي اصحاب خاص حضرات امام محمد تقي (ع) و امام علي نقي (ع)، از احترام و شهرت ويژه اي برخوردار بوده است. خيرالدين زرکلي در کتاب الاعلام - قاموس تراجم به روشني مي نويسد که ابن السکيت: « اَصله مِن خوزستان بين البصرة و فارس » ( نجفي، 1380، 166 ).ابونواس:
ابوعلي حسب بن هاني معروف به ابونواس، بين سال هاي 136 تا 145 هـ.ق. در اهواز يا بصره متولد شد. پدرش به شغل مرزداري مشغول بوده و مادرش زني به نام حلبان است. ابونواس که قصايد بسياري در مدح حضرت رضا (ع) سروده، در بديهه گويي و لطافت اشعار شهره مي باشد. اشعار وي مرتب و مدون نبوده و پس از مرگش، جمعي از ادبا و فضلا هريک موافق رويه ي مخصوصي، آن ها را تدوين کرده اند. ابونواس بين سال هاي 195 تا 200 هـ.ق. در بغداد در گذشت ( افشار سيستاني، 1373، 613 ).علاوه بر مشاهير فراوان در حوزه هاي مختلف علم، شعر و شاعري نيز نزد هم وطنان عرب خوزستان از اهميت و جايگاهي خاص برخوردار است. علاقه و ميل آن ها به شعر سرايي و احترام خاص آن ها به شاعر، بيانگر منزلت و شأن شعر در ميان آنان است. شعرا در مراسم عروسي و جشن و سرور، در اعياد ديني و در مراسم فاتحه خواني حضور فعال دارند و بر همين اساس مي توان گفت شعر سرايي جزئي از زندگي هم وطنان عرب خوزستاني است. شاعراني همچون ابونواس اهوازي، که جزء شاعران مشهور و نام آور زبان عربي است، شعراي هويزه و دورق که بنيانگذار « شعر بند » بوده اند، شهاب الدين موسوي معروف به ابن معتوق که کسکل - شرق شناس مشهور - پژوهش هاي زيادي درباره ي شعر او انجام داده است، دعبل خزاعي، حسن بن عبدالله عسکري، بن السکيت و ابوهلال عسکري ( که دو نفر اخير از اديبان مشهور مي باشند )، ابوالعيناء القاسم الهاشمي اديب و شاعر و ابوالحسن علي بن العياس المجوسي طبيب نام آور که همگي تأليفات ارزشمندي از خود به يادگار گذاشته اند، به همراه خيل عظيم شاعران دوران معاصر همچون طاهر اسحق قيَم، ملافاضل سکراني، حمد العطوي، احمد الحاج ناصر، ملا ابراهيم ديرابي، موسي جرفي و دکتر پورعباسي، مبيّن ميراث فرهنگي غني اين خطه از ميهن ما مي باشند ( قيم، 1384، 75 ).
منبع مقاله :
باقري چوکامي، سيامک؛ (1391)، قوم عرب، تهران: اميرکبير، چاپ اول
