فضيلتهاي منتظران راستين

در آموزه‌هاي ارزنده معصومان(عليهم السلام) آن‌چنان جايگاه و منزلتي براي منتظران راستين حضرت مهدي(عجل الله تعالي فرجه الشريف) برشمرده شده است که به راستي جاي شگفتي و تعجب است و اين پرسش را پيش رو قرار مي‌دهد که چگونه ممکن است چنين حالتي از چنين ارزشي والا برخوردار باشد. البته توجه به جايگاه ارجمند انتظار که پيش از اين اشاره شد و نيز وظايف منتظران، تا حدودي مي‌تواند پاسخي به اين پرسش باشد.
اكنون به برخي فضايل و برتري‏هاي منتظران با استفاده از روايات معصومان(عليهم السلام) اشاره مي‌كنيم.
1. منتظران راستين، برترين مردم همة روزگاران
شخصيت انسان‌ها از رفتاري متأثر است که در زندگي انجام مي‌دهند. اين رفتارها بر اساس آموزه‌هاي ديني، داراي اعتبار و ارزش متفاوتي خواهند بود. از نگاه آيات و روايات معصومان(عليهم السلام) برترين انسان‌ها کساني هستند که با رفتار خود اسباب رضايت و خوشنودي پروردگار جهانيان را فراهم مي‌آورند.
از پاره‌اي روايات استفاده مي‌شود به سبب شرايط ويژه‌اي که بر مردمان عصر انتظار حاکم است، اگر آن‌ها منتظر راستين باشند، جايگاه بسيار ارزشمندي خواهند داشت.
امام سجّاد(عليه السلام) در اين‌باره فرمود:
...إِنَّ أَهْلَ زَمَانِ غَيْبَتِهِ وَ الْقَائِلِينَ بِإِمَامَتِهِ وَ الْمُنْتَظِرِينَ لِظُهُورِهِ(عجل الله تعالي فرجه الشريف) أَفْضَلُ مِنْ أَهْلِ كُلِّ زَمَان‏ لِأَنَّ اللَّهَ تَعَالَي ذِكْرُهُ أَعْطَاهُمْ مِنَ الْعُقُولِ وَ الْأَفْهَامِ وَ الْمَعْرِفَةِ مَا صَارَتْ بِهِ الْغَيْبَةُ عَنْهُمْ بِمَنْزِلَةِ الْمُشَاهَدَةِ... ؛1
مردم زمان غيبت آن امام که به امامت و منتظر ظهور او معتقد هستند، از مردم هر زماني برترند؛ زيرا خداوند، عقل و فهم و معرفتي به آن‌ها داده است که غيبت نزد آنان به منزلة مشاهده است... .
2. بسان حاضران در خيمة آن حضرت هنگام ظهور
از مهم‌ترين آرزوهاي تمام نيکان عالم، حضور در دوراني است که در آن اثري از فساد، بيداد و تباهي نباشد. اين فضيلت، آن‌گاه به کمال خود مي‌رسد که در زمان ظهور در نزديک‌ترين موضع به رهبر قيام، يعني در جايگاه فرماندهي که همانا خيمه آن حضرت است، حاضر باشد.
امام صادق(عليه السلام) در وصف منتظران راستيني که زمان ظهور را درک نمي‌کنند، فرمود:
مَنْ ‏مَاتَ مِنْكُمُ‏ عَلي هَذا الْاَمْرِ مُنتَظِراً كانَ كَمَنْ هُوَ فِي‏الفُسْطَاطِا الَّذِي لِلْقائم؛2
هر کس از شما از دنيا برود، در حالي که بر منتظر اين امر است، مانند کسي است که در خيمه‌گاه آن حضرت است.
3. ثواب ايشان مانند پاداش نمازگزار و روزه‌دار
از برترين عبادت‌ها، نماز و روزه است. از روايات استفاده مي‌شود آن‌گاه که شخصي به انتظار روزگار سپري مي‌کنند، بسان کسي است که در حال نماز و روزه است.
امام باقر(عليه السلام) در اين‌باره مي‏فرمايد:
وَاعْلَمُوا اَنَّ المُنتَظِرَ لِهذا الاَمْرِ لَهُ مِثْلُ اَجْرِ الصَّائِمِ القائِمِ... ؛3
و آگاه باشيد همانا پاداش منتظر اين امر، مانند پاداش روزه‌دار شب زنده‌دار است...‌.
4. گرامي‏ترين امت و رفيق پيامبر(صلي الله عليه و آله وسلم)
از توفيق‌هاي بي‌مانند آن است که کسي در جايگاهي نزديک برترين انسان‌ها قرار گيرد. در ميان انسان‌ها چه کسي شريف‌تر از رسول گرامي اسلام(صلي الله عليه و آله وسلم) که اشرف پيامبران الهي و محبوب‌ترين موجودات نزد خداوند است. حال، کسي که در عصر انتظار، آن گونه که بايسته و شايسته است زندگي کند، گرامي‌ترين از امت پيامبر و در جوار آن بزرگوار خواهد بود. که خود آن ‏حضرت(عليه السلام) فرمود:
...اُولئِكَ رُفَقائي وَاكْرَمُ اُمَّتي عَلَي؛ 4
ايشان رفقاي من و گرامي‌ترين امت من هستند.
5. بسان مجاهدان در راه خدا در ركاب حضرت رسول(صلي الله عليه و آله وسلم)
از شريف‌ترين انسان‌ها مي‌توان به مجاهدان در راه خداوند اشاره کرد. اين فضيلت، آن‌گاه به کمال مي‌رسد که اين مجاهدت در جوار انسان کامل و رسول گرامي اسلام(صلي الله عليه و آله وسلم) باشد.
از فضيلت‌هايي که براي منتظران شمرده شده، اين است كه ايشان را مانند کساني دانسته که به همراه پيامبر اکرم(صلي الله عليه و آله وسلم) در راه خدا به جهاد برخاسته‌اند.5
6. پاداش هر يک از آن‌ها برابر هزار شهيد از شهيدان صدر اسلام
و سرانجام آنچه شگفتي را به اوج مي‌رساند، آن است که در برتري منتظران راستين و ثابت قدمان بر ولايت اهل بيت(عليهم السلام) سخن از پاداشي افزون بر هزار شهيد از شهيدان صدر اسلام به ميان آمده است.
امام سجاد(عليه السلام) در اين‌باره فرمود:
مَن ثَبَتَ عَلي مُوالاتِنا فِي غَيْبَةِ قائِمِنا اَعْطاهُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ اَجْرَ اَلْفَ شَهيدٍ مِنْ شُهَداءِ بَدْرٍ وَاُحُدٍ؛6
هر کس بر دوستي ما در دوران غيبت قائم ما ثابت و استوار بماند، خداوند پاداش هزار شهيد از شهيدان بدر و احد به او ارزاني مي‌دارد.
برخي از اين فضايل در حديث لوح حضرت زهرا(سلام الله عليها) نيز به بياني زيبا ياد شده است.7
اما در پاسخ به اين پرسش که «چرا اين همه فضيلت و پاداش قرار داده شده است؟» چند نکته اساسي را بايد مورد توجه قرار داد.
1. انتظار، حلقة اتصال شيعه با امام معصوم(عليه السلام)
چنان‌که مي‌دانيد «ولايت» و «امامت» رکن اساسي مکتب تشيّع است و اعتقاد به ضرورت وجود حجّت خدا در هر عصر و زمان، از مهم‌ترين نقاط تمايز اين مکتب از ديگر مکتب‌ها است. از ديدگاه شيعه، پذيرش ولايت معصومان(عليهم السلام) و به طور کلّي تسليم برابر امام و حجت عصر، سرآمد همة فضيلت‌ها و شرط اساسي قبولي همة اعمال عبادي است.
با توجه به اين نکات در‌مي‌يابيم که «انتظار» در زمان غيبت و عدم حضور ظاهري امام در جامعه به نوعي اعلام پذيرش ولايت و امامت واپسين امام از سلسله امامان شيعه است و همين انتظارسبب مي‌شود ارتباط قلبي و معنوي، حفظ شود و آن‌ها در همة اعصار از فيض وجود امامشان برخوردار باشند.
2. انتظار، معيار ارزش انسان‌ها
اميدها و آرزوها واقعي انسان‌ها معيار خوبي براي سنجش ميزان رشد، کمال و تعالي آن‌ها است؛ تا آن‌جا که برخي مي‌گويند: «بگو چه آرزويي داري تا بگويم کيستي». آرزوهاي بلند، متعالي و ارزشمند از کمال روح و رشد شخصيت انسان‌ها و بلنداي همّت آن‌ها حکايت مي‌کند. به عکس آرزوهاي خرد، حقير و بي‌ارزش كه از بي‌همتّي و رشد نيافتگي افراد نشان دارد.
بنابراين چون انسان منتظر برترين و ارزشمندترين اميدها و آرزوهاي ممکن را داراست، به طور طبيعي از بهترين و والاترين ارزش‌ها نيز برخورداراست.
3. انتظار عامل پويايي و سازندگي فرد و جامعه
چنان که از مطالب بعدي (بايسته‌هاي انتظار) روشن خواهد شد، انتظار، نقش مهمي در سازندگي، پويايي و اصلاح فرد و جامعه در زمان غيبت دارد. اگر انسان منتظر، به وظايفي که براي او شمرده شده است عمل کند، به الگوي مطلوب انسان ديندار دست يافته و از جايگاه و مرتبة والايي برخوردار مي‌شود.
به عبارت ديگر، انسان منتظر با رعايت همة شرايط انتظار به همان شأن و منزلتي که مورد انتظار دين اسلام است، رسيده و به بالاترين نقطه کمال مي‌رسد. 8

پي نوشت ها:

1. شيخ صدوق, كمال‏الدين و تمام النعمة، ج1, ص319, ح2.
2. ر.ك: شيخ کلينی, كافی، ج 5، ص 22، ح 2؛ شيخ صدوق, كمال‏الدين و تمام النعمة، ج 2، ص 357؛ نعماني، الغيبة، ص 200، ح 15.
3. شيخ کلينی, كافی، ج 2، ص 222، ح 4.
4. شيخ صدوق, كمال‏الدين و تمام النعمة، ج 1، ص 286، ح 3.
5. شيخ صدوق, عيون اخبار الرضا (عليه السلام)، ج1، ص 68، 36؛ شيخ صدوق, كمال‏الدين و تمام النعمة، ج1، ص317، ح 3؛ ر.ك: شيخ کلينی, كافی، ج1، ص 371، ح 2.
6. شيخ صدوق, كمال‏الدين و تمام النعمة، ج1، ص 323، ح 6.
7. همان، باب28، ح1.
8. شفيعی سروستانی، ابراهيم, انتظار, بايد و نبايدها, ص24ـ21 (با تصرّف).