سازمان تجارت جهانی و چالش‌های جهانی شدن
نويسنده:دکتر محمد ابراهیم شیبانی
سازمان تجارت جهانی تنها سازمانی است که درجهت روانسازی قوانین تجارت بینالمللی بین کشورها حرکت می‌کند. WTO یکم ژانویه ۱۹۹۵ تأسیس شد و مقر آن در ژنو است. تا تاریخ ۱۱ دسامبر ۲۰۰۵ تعداد ۱۴۹ کشور به عضویت این سازمان درآمدند و بودجه فعلی آن معادل ۱۷۵ میلیون فرانک سوئیس ، تعداد کارکنان این سازمان ۶۳۵ نفر و مدیر فعلی آن پاسکال‌لامی است.
یکی از برنامه‌های سازمان تجارت جهانی برای کشورها این است که موانع تجاری خود را حداقل کنند تا بتوانند از جریان تجارت آزاد راحت‌تر بهره‌مند شوند. کشورها براثر کاهش موانع تجاری، تراز تجاری خود را افزایش میدهند و سود بیشتری خواهند برد.
برگزاری اولین همایش بینالمللی"سازمان تجارت جهانی و چالش‌های جهانی شدن در کشورهای اسلامی" که آذرماه ۱۳۸۵ با حضور دهها تن از شخصیت‌های اجرایی و علمی داخلی و خارجی در مرکز همایش‌های بینالمللی صدا و سیما برگزار شد، بهانهای است تا به تجزیه و تحلیل ساختارهای سازمان تجارت جهانی و چالش جهانی شدن بپردازیم.
می‌توان گفت این اولین همایش بینالمللی در زمینه چالش‌های کشورهای اسلامی درباره جهانی شدن تجارت بود که در سطوح منطقه‌ای برگزار شد.
مهاتیر محمد یکی از شخصیت‌های علمی و درحقیقت پایهگذار اقتصاد نوین مالزی و نخست وزیر سابق این کشور که قرار بود در این همایش به طرح دیدگاه‌های اقتصادی خود در زمینه موضوع همایش بپردازد، به دلیل بیماری قادر به حضور در همایش مذکور نشد، بنابراین شرکتکنندگان نتوانستند از بیانات و فرضیه‌های مفید وی بهرمند شوند و به جای او "سوپرمانیان" نماینده فعلی کشور مالزی در سازمان تجارت جهانی در همایش حاضر شد.
همایش با سخنان مسعود میرکاظمی، وزیر بازرگانی کشور آغاز شد که محور سخنرانی وی اشاره به مقاومت و فشارهای غیرمنطقی برخی از کشورهای توسعه یافته در مواجهه با کشورهای در حال توسعه بود.
سازماندهی قراردادهای تجاری سازمان
برگزاری مذاکرات تجاری
حل و فصل اختلافات تجاری
نظارت بر برنامه‌های ملی تجاری
همکاری فنی و آموزشی با کشورهای در حال توسعه
همکاری با سایر سازمانهای بینالمللی
این سازمان را می‌توان ادامهدهنده حرکت گات General Agreement on Tariffs and Trade(GATT) که بیش از نیم قرن (۱۹۴۸) قدمت دارد نامید. در گات صرفاً تجارت "کالا" مورد بررسی و تصمیم گیری قرار می‌گرفت ولی با پیدایش و تولد سازمان تجارت جهانی در آخرین جلسه گات در کشور اروگوئه، این سازمان علاوه بر امور تجارت "کالا"، تجارت "خدمات" و "داراییهای معنوی" را نیز تحت پوشش قرار داد.
۲) حل اختلاف تجاری
۳) تنظیم مقررات
۴) کاهش هزینه زندگی
۵) حق انتخاب
۶) افزایش درآمدها
۷) رشد و اشتغال
۸) بهره‌وری
۹. چانه‌زنی سیاسی و مخالفت با گروه‌های فشار
۱۰) دولت خوب
۲) سازمان تجارت جهانی یعنی تجارت آزاد به هر قیمتی.
۳) در این سازمان منافع بازرگانی بر توسعه اولویت دارد.
۴) در سازمان مذکور منافع بازرگانی بر سلامت و امنیت اولویت دارد.
۵) سازمان تجارت جهانی مشاغل را از بین میبرد و فقر را توسعه می‌دهد.
۶) کشورهای کوچک در سازمان تجارت جهانی فاقد قدرت هستند.
۷) ابزاری است در دست گروه‌های فشار قدرتمند.
۸) در سازمان یادشده منافع بازرگانی بر محیط زیست اولویت دارد.
۹) کشورهای ضعیف به زور مجبور به الحاق به سازمان تجارت جهانی هستند.
۱۰) زمان تجارت جهانی غیر دمکراتیک است.
فارغ از بحث ۱۰ فایده سیستم تجاری سازمان تجارت جهانی، لازم است ۱۰ سوء تعبیر مطرح در بین ملل مختلف دنیا را که گاه و بیگاه باعث ایجاد تظاهرات علیه جهانی شدن در گوشه و کنار دنیا میشود، بیشتر مورد بررسی قرار دهیم.
آیا واقعاً سازمان تجارت جهانی ابزاری دیکتاتوری در دستان کشورهای قدرتمند و سرمایه‌دار است؟
آیا بحث سلامت انسانها، تخریب محیطزیست، از بین بردن مشاغل، توسعه فقر و سایر موارد ذکر شده در خصوص سازمان تجارت جهانی حقیقت دارد و آیا ۱۰ فایده آن بی اساس است؟
تلویحاً باید گفت خیر، انتقادات وارده عموماً بر اساس تفکر اصول‌گرایی و درک نادرست از نحوه کار سازمان تجارت جهانی است.
۱) آیا سازمان تجارت جهانی برنامه‌های خود را به دولتها دیکته می‌کند؟
WTO به دولتها نمی‌گوید چگونه برنامه‌های تجاری خود را اجرا کنند بلکه از طریق اعضا و با کمک آنها مقررات خود را تنظیم می‌کند. در حقیقت کلیه مقررات سیستم سازمان تجارت جهانی، موافقت‌نامه‌هایی هستند که از مذاکرات دولت‌های عضو حاصل شدهاند و توسط مجالس کشورهای عضو تصویب میشوند.
تصمیمات اتخاذ شده در سازمان تجارت جهانی از طریق اجماع اعضاست.
از طرفی در صورتی که دولتها نتوانند با دلایل قابلقبول از پذیرش یا نپذیرفتن موافقت‌نامه‌ای دفاع کنند، بالطبع اگر آن موافقت‌نامه با حداکثر آرای اعضا به تصویب برسد، برای سایر کشورهای عضو قابل اجراست.
۲) آیا در سازمان تجارت جهانی تجارت آزاد به هر قیمتی انجام میشود؟
یکی از برنامه‌های سیستم تجاری سازمان مذکور برای کشورها این است که موانع تجاری کشور خود را به حداقل کاهش دهند تا بتوانند از جریان تجارت آزاد راحت‌تر بهره‌مند شوند. به هر حال کشورها از منافع افزایش تجارت که براثر کاهش موانع تجاری حاصل میشود، سود بیشتری خواهند برد و اینکه چگونه کشورها موانع تجاری خود را کاهش خواهند داد، موضوعی است که کشورهای عضو بر سر آن با یکدیگر چانه‌زنی خواهند کرد. کاهش موانع تجاری به آمادگی و بسترسازی تجاری در هر کشور بستگی دارد و گاهی الزامات یک کشور به حقوق کشور دیگر و بالعکس تبدیل میشود.
نقش سازمان تجارت جهانی در این زمینه مهیا کردن بستر مناسب به منظور انجام مذاکرات آزاد و همزمان تهیه مقررات چگونگی اجرا شدن مقررات است. مقرراتی که در موافقت‌نامه‌ها درج میشود، این اجازه را به کشورها می‌دهد که موانع را به تدریج و به نحوی کاهش دهند که تولید کننده داخلی بتواند خود را با آن تنظیم کند.
۵ـ۴ـ۳) آیا در سیستم سازمان تجارت جهانی منافع بازرگانی بر توسعه، محیطزیست و سلامت و امنیت اولویت دارد؟
از آنجا که مقدمه موافقت‌نامه تأسیس سازمان تجارت جهانی در مراکش در میان اهداف خود به "استفاده بهینه از منابع جهانی جهت توسعه پایدار در حفاظت از محیطزیست" پرداخته است، پس نمی‌تواند صرفاً منافع بازرگانی را بر مسائل زیستمحیطی ارجحیت دهد و در حقیقت منافع درازمدت بازرگانی براساس توسعه پایدار برای کشورها حاصل میشود. توسعه پایدار نیز با استفاده صحیح و اصولی از منابع تجدیدناپذیر امکانپذیر است.
بهعلاوه حفاظت از محیطزیست در مواد مختلف مقررات گاه از جمله ماده ۲۰ تأکید شده است و به کشورها اجازه می‌دهد اقدامات لازم را به منظور مراقبت و حفاظت از انسانها، حیوانات، زندگی نباتات و سلامت آنها اعمال کنند. از نظر سلامت و امنیت انسان نیز سازمان تجارت جهانی مقررات سختگیرانه‌ای را درخصوص استاندارد مواد غذایی اعمال می‌کند که از سازمانها و مراجع بینالمللی همچون سازمان بهداشت جهانی (WHO) و سازمان غذا و مواد کشاورزی (FAO) اقتباس شده است.
۶) آیا سازمان تجارت جهانی مشاغل را از بین میبرد و فاصله بین فقیر و غنی را افزایش می‌دهد؟
تجارت بهعنوان ابزاری قدرتمند می‌تواند مشاغل زیادی ایجاد کند و فقر را کاهش دهد. ارتباط بین "تجارت" و "برابری" نیز همین گونه است.
تجارت روان، آزاد و پایدار توسعه اقتصادی را به دنبال دارد. بیشترین ذی‌نفعان در سازمان تجارت جهانی کشورهایی هستند که سریعتر موانع تجاری خود را کاهش دهند و کارکنان مشاغل در امر صادرات از درآمدهای بیشتری در این زمینه برخوردار خواهند شد. از طرفی آزادسازی تحت سیستم سازمان تجارت جهانی حاصل مذاکرات است و کشورهایی که احساس میکنند نمی‌توانند بسترسازی لازم را در یک بخش خاص انجام دهند، می‌توانند آن بخش از بازار خود را بسته نگهدارند.
در شرایطی که هنوز ۱۵/۱ میلیارد نفر در جهان از فقر رنج می‌برند، براساس تحقیقات بانک جهانی، آزادسازی تجارت بعد از جنگ جهانی دوم توانسته است میلیاردها نفر را از فقر نجات دهد، لذا این حقیقت ندارد که آزادسازی تجارت، نابرابری را افزایش داده است.
۷) آیا کشورهای کوچک در سازمان تجارت جهانی فاقد قدرت لازم هستند؟
در حقیقت می‌توان گفت کشورهای کوچک بدون سازمان تجارت جهانی ضعیفتر میشوند و این سازمان قدرت چانه‌زنی آنها را افزایش می‌دهد. در سال‌های اخیر کشورهای در حال توسعه به طور قابل ملاحظه‌ای فعال‌تر شده و پیشنهادهای بسیاری را در خصوص مسائل کشاورزی ارائه داده و نقش تعیین کننده‌ای را در مصوبات و تصمیمگیری‌های اجلاس دوحه قطر ایفا کرده‌اند.
بهطور خلاصه، در سیستم تجاری سازمان تجارت جهانی، همه کشورها تابع یک مقررات هستند و بهعنوان مثال در فرایند بخش حل اختلافات این سازمان، کشورهای در حال توسعه برخی از اقدامات انجام شده توسط کشورهای توسعه یافته را به چالش کشاندند. بدون حضور سازمان تجارت جهانی، این کشورهای کوچک نمی‌توانستند در مقابل شرکای قدرتمند تجاری خود ایفای نقش کنند.
۸) آیا سازمان تجارت جهانی ابزاری است در دستان گروه‌های فشار قدرتمند؟
سیستم سازمان تجارت جهانی ابزاری بهمنظور کاهش نفوذ بخش خصوصی در دولتها ارائه می‌دهد که این موضوع از دوره‌ای بودن مذاکرات در سازمان حاصل میشود. WTO سازمان دولت‌هاست و بخش خصوصی، سازمانهای غیردولتی (NGO) و سایر گروه‌های فشار در فعالیت‌های آن جایی ندارند و نظرات خود را فقط از طریق دولت‌هایشان می‌توانند منتقل کنند.
۹) آیا کشورهای ضعیف مجبور به الحاق به سازمان تجارت جهانی هستند؟
در حال حاضر اغلب کشورها بر این باورند که پیوستن به سازمان تجارت جهانی بهتر از نپیوستن به آن است. آنها احساس میکنند که نتایج الحاق مثبت‌تر است. کشورهای ضعیف نیز از منافع سیستم به طور اتوماتیک به اندازه کشورهای قوی بهره‌مند میشوند. بهعنوان مثال در یک دوره ده ساله فعالیت سازمان، اعضای ضعیفتر توانسته‌اند در اختلافات مطرح شده در مقابل کشورهای قوی با کمک سازمان برنده دعوا باشند، در صورتی که اگر عضو نبودند نمی‌توانستند برنده شوند.
کشورها می‌توانند با عضویت در این سازمان و متحد شدن با سایر کشورهایی که منافع مشترکی را تعقیب میکنند، از قدرت چانه‌زنی بیشتری برخوردار شوند. در این زمینه می‌توان به اتحاد بین ۶ کشور عضو GCC (عربستان، قطر، کویت، امارات متحده، بحرین و عمان) اشاره کرد. این کشورها دارای منافع مشترکی هستند. از جمله از سال ۲۰۰۵ اتحادیه گمرکی بین کشورهای GCC آغاز شد و تا سال ۲۰۱۰ دارای واحد پول یکسان خواهند شد. بنابراین با توجه به در اختیار داشتن بخش عظیمی از منابع نفتی و قدرت مالی و منافع مشترک، قدرت مانور بیشتری در سازمان تجارت جهانی خواهند یافت.
۱۰) آیا سازمان تجارت جهانی غیر دمکراتیک است؟
تصمیمات در سازمان تجارت جهانی عموماً از طریق رسیدن به اجماع اتخاذ میشود. البته این اشتباه است که بگوییم تمام کشورها دارای قدرت چانه‌زنی مشابه در سازمان تجارت جهانی هستند ولی قانون اکثریت و یا اجماع بیانگراین حقیقت است که هر کشور می‌تواند قبل از پیوستن به اجماع و تصویب مقررات، رأی و نظر خود را اعلام کند.
اجماع همچنین به این مفهوم است که تمام کشورها تصمیمات اتخاذ شده را پذیرفته‌اند. علاوه بر این، قوانین تجاری سازمان حاصل مذاکرات تجاری دوره‌ای اروگوئه است که به تصویب کشورهای عضو و مجالس آنها رسیده است، بنابراین سازمان تجارت جهانی نمی‌تواند یک سازمان غیر دمکراتیک باشد.
یکی از اصلی‌ترین پیششرط‌های الحاق به سازمان تجارت جهانی، داشتن روابط سالم با سایر کشورهاست. همچنین برای پیوستن به این سازمان باید الزاماتی از جمله تنظیم امور اقتصادی، از قبیل تنظیم تعرفه‌ها و حذف یارانهها مورد توجه کشورها قرار گیرد. ولی متأسفانه در کشور ما در ماههای اخیر نه تنها برای پیوستن به این سازمان قدمی برداشته نشده است بلکه با افزایش برخی تعرفه‌ها در حال فاصله گرفتن از این اهداف هستیم.
بهمنظور نیل به این هدف باید ضمن بسترسازی، کالاهای ارزان قیمت و با کیفیت تولید و روانه بازارهای جهانی کرد، باید بهره‌وری سرمایه و کار را افزایش داد، قوانین کار را اصلاح کرد و سیستم پولی و بانکی کشور را موردبازنگری قرار داد (البته نباید از نفوذ اعضای مهم سازمان تجارت جهانی از جمله اتحادیه اروپا و ایالات متحده امریکا نیز غافل شد).
همایش بینالمللی فوقالذکر نیز نتوانست به اهداف مورد نظر و یافتن راهکاری برای رفع چالش‌های موجود، نزدیک شود چون همان‌گونه که در ساختار سازمان تجارت جهانی عنوان شد، این سازمان از مجموعه کشورها و دولتها تشکیل شده است و باید برای رسیدن به اهداف مشترک از مقامات رسمی دولت‌های اسلامی در این همایش دعوت به عمل می‌آمد؛ در حالی که صرفاً بخش خصوصی و بعضی نمایندگان غیر رسمی کشور مالزی حضور داشتند.
منبع: سایت سازمان تجارت جهانی
یکی از برنامه‌های سازمان تجارت جهانی برای کشورها این است که موانع تجاری خود را حداقل کنند تا بتوانند از جریان تجارت آزاد راحت‌تر بهره‌مند شوند. کشورها براثر کاهش موانع تجاری، تراز تجاری خود را افزایش میدهند و سود بیشتری خواهند برد.
برگزاری اولین همایش بینالمللی"سازمان تجارت جهانی و چالش‌های جهانی شدن در کشورهای اسلامی" که آذرماه ۱۳۸۵ با حضور دهها تن از شخصیت‌های اجرایی و علمی داخلی و خارجی در مرکز همایش‌های بینالمللی صدا و سیما برگزار شد، بهانهای است تا به تجزیه و تحلیل ساختارهای سازمان تجارت جهانی و چالش جهانی شدن بپردازیم.
می‌توان گفت این اولین همایش بینالمللی در زمینه چالش‌های کشورهای اسلامی درباره جهانی شدن تجارت بود که در سطوح منطقه‌ای برگزار شد.
مهاتیر محمد یکی از شخصیت‌های علمی و درحقیقت پایهگذار اقتصاد نوین مالزی و نخست وزیر سابق این کشور که قرار بود در این همایش به طرح دیدگاه‌های اقتصادی خود در زمینه موضوع همایش بپردازد، به دلیل بیماری قادر به حضور در همایش مذکور نشد، بنابراین شرکتکنندگان نتوانستند از بیانات و فرضیه‌های مفید وی بهرمند شوند و به جای او "سوپرمانیان" نماینده فعلی کشور مالزی در سازمان تجارت جهانی در همایش حاضر شد.
همایش با سخنان مسعود میرکاظمی، وزیر بازرگانی کشور آغاز شد که محور سخنرانی وی اشاره به مقاومت و فشارهای غیرمنطقی برخی از کشورهای توسعه یافته در مواجهه با کشورهای در حال توسعه بود.
درباره سازمان تجارت جهانی(WTO)
اهم وظایف سازمان
این سازمان را می‌توان ادامهدهنده حرکت گات General Agreement on Tariffs and Trade(GATT) که بیش از نیم قرن (۱۹۴۸) قدمت دارد نامید. در گات صرفاً تجارت "کالا" مورد بررسی و تصمیم گیری قرار می‌گرفت ولی با پیدایش و تولد سازمان تجارت جهانی در آخرین جلسه گات در کشور اروگوئه، این سازمان علاوه بر امور تجارت "کالا"، تجارت "خدمات" و "داراییهای معنوی" را نیز تحت پوشش قرار داد.
۱۰ فایده سیستم تجاری سازمان تجارت جهانی
۲) حل اختلاف تجاری
۳) تنظیم مقررات
۴) کاهش هزینه زندگی
۵) حق انتخاب
۶) افزایش درآمدها
۷) رشد و اشتغال
۸) بهره‌وری
۹. چانه‌زنی سیاسی و مخالفت با گروه‌های فشار
۱۰) دولت خوب
۱۰سوء برداشت متداول درباره سازمان تجارت جهانی
۲) سازمان تجارت جهانی یعنی تجارت آزاد به هر قیمتی.
۳) در این سازمان منافع بازرگانی بر توسعه اولویت دارد.
۴) در سازمان مذکور منافع بازرگانی بر سلامت و امنیت اولویت دارد.
۵) سازمان تجارت جهانی مشاغل را از بین میبرد و فقر را توسعه می‌دهد.
۶) کشورهای کوچک در سازمان تجارت جهانی فاقد قدرت هستند.
۷) ابزاری است در دست گروه‌های فشار قدرتمند.
۸) در سازمان یادشده منافع بازرگانی بر محیط زیست اولویت دارد.
۹) کشورهای ضعیف به زور مجبور به الحاق به سازمان تجارت جهانی هستند.
۱۰) زمان تجارت جهانی غیر دمکراتیک است.
فارغ از بحث ۱۰ فایده سیستم تجاری سازمان تجارت جهانی، لازم است ۱۰ سوء تعبیر مطرح در بین ملل مختلف دنیا را که گاه و بیگاه باعث ایجاد تظاهرات علیه جهانی شدن در گوشه و کنار دنیا میشود، بیشتر مورد بررسی قرار دهیم.
آیا واقعاً سازمان تجارت جهانی ابزاری دیکتاتوری در دستان کشورهای قدرتمند و سرمایه‌دار است؟
آیا بحث سلامت انسانها، تخریب محیطزیست، از بین بردن مشاغل، توسعه فقر و سایر موارد ذکر شده در خصوص سازمان تجارت جهانی حقیقت دارد و آیا ۱۰ فایده آن بی اساس است؟
تلویحاً باید گفت خیر، انتقادات وارده عموماً بر اساس تفکر اصول‌گرایی و درک نادرست از نحوه کار سازمان تجارت جهانی است.
۱) آیا سازمان تجارت جهانی برنامه‌های خود را به دولتها دیکته می‌کند؟
WTO به دولتها نمی‌گوید چگونه برنامه‌های تجاری خود را اجرا کنند بلکه از طریق اعضا و با کمک آنها مقررات خود را تنظیم می‌کند. در حقیقت کلیه مقررات سیستم سازمان تجارت جهانی، موافقت‌نامه‌هایی هستند که از مذاکرات دولت‌های عضو حاصل شدهاند و توسط مجالس کشورهای عضو تصویب میشوند.
تصمیمات اتخاذ شده در سازمان تجارت جهانی از طریق اجماع اعضاست.
از طرفی در صورتی که دولتها نتوانند با دلایل قابلقبول از پذیرش یا نپذیرفتن موافقت‌نامه‌ای دفاع کنند، بالطبع اگر آن موافقت‌نامه با حداکثر آرای اعضا به تصویب برسد، برای سایر کشورهای عضو قابل اجراست.
۲) آیا در سازمان تجارت جهانی تجارت آزاد به هر قیمتی انجام میشود؟
یکی از برنامه‌های سیستم تجاری سازمان مذکور برای کشورها این است که موانع تجاری کشور خود را به حداقل کاهش دهند تا بتوانند از جریان تجارت آزاد راحت‌تر بهره‌مند شوند. به هر حال کشورها از منافع افزایش تجارت که براثر کاهش موانع تجاری حاصل میشود، سود بیشتری خواهند برد و اینکه چگونه کشورها موانع تجاری خود را کاهش خواهند داد، موضوعی است که کشورهای عضو بر سر آن با یکدیگر چانه‌زنی خواهند کرد. کاهش موانع تجاری به آمادگی و بسترسازی تجاری در هر کشور بستگی دارد و گاهی الزامات یک کشور به حقوق کشور دیگر و بالعکس تبدیل میشود.
نقش سازمان تجارت جهانی در این زمینه مهیا کردن بستر مناسب به منظور انجام مذاکرات آزاد و همزمان تهیه مقررات چگونگی اجرا شدن مقررات است. مقرراتی که در موافقت‌نامه‌ها درج میشود، این اجازه را به کشورها می‌دهد که موانع را به تدریج و به نحوی کاهش دهند که تولید کننده داخلی بتواند خود را با آن تنظیم کند.
۵ـ۴ـ۳) آیا در سیستم سازمان تجارت جهانی منافع بازرگانی بر توسعه، محیطزیست و سلامت و امنیت اولویت دارد؟
از آنجا که مقدمه موافقت‌نامه تأسیس سازمان تجارت جهانی در مراکش در میان اهداف خود به "استفاده بهینه از منابع جهانی جهت توسعه پایدار در حفاظت از محیطزیست" پرداخته است، پس نمی‌تواند صرفاً منافع بازرگانی را بر مسائل زیستمحیطی ارجحیت دهد و در حقیقت منافع درازمدت بازرگانی براساس توسعه پایدار برای کشورها حاصل میشود. توسعه پایدار نیز با استفاده صحیح و اصولی از منابع تجدیدناپذیر امکانپذیر است.
بهعلاوه حفاظت از محیطزیست در مواد مختلف مقررات گاه از جمله ماده ۲۰ تأکید شده است و به کشورها اجازه می‌دهد اقدامات لازم را به منظور مراقبت و حفاظت از انسانها، حیوانات، زندگی نباتات و سلامت آنها اعمال کنند. از نظر سلامت و امنیت انسان نیز سازمان تجارت جهانی مقررات سختگیرانه‌ای را درخصوص استاندارد مواد غذایی اعمال می‌کند که از سازمانها و مراجع بینالمللی همچون سازمان بهداشت جهانی (WHO) و سازمان غذا و مواد کشاورزی (FAO) اقتباس شده است.
۶) آیا سازمان تجارت جهانی مشاغل را از بین میبرد و فاصله بین فقیر و غنی را افزایش می‌دهد؟
تجارت بهعنوان ابزاری قدرتمند می‌تواند مشاغل زیادی ایجاد کند و فقر را کاهش دهد. ارتباط بین "تجارت" و "برابری" نیز همین گونه است.
تجارت روان، آزاد و پایدار توسعه اقتصادی را به دنبال دارد. بیشترین ذی‌نفعان در سازمان تجارت جهانی کشورهایی هستند که سریعتر موانع تجاری خود را کاهش دهند و کارکنان مشاغل در امر صادرات از درآمدهای بیشتری در این زمینه برخوردار خواهند شد. از طرفی آزادسازی تحت سیستم سازمان تجارت جهانی حاصل مذاکرات است و کشورهایی که احساس میکنند نمی‌توانند بسترسازی لازم را در یک بخش خاص انجام دهند، می‌توانند آن بخش از بازار خود را بسته نگهدارند.
در شرایطی که هنوز ۱۵/۱ میلیارد نفر در جهان از فقر رنج می‌برند، براساس تحقیقات بانک جهانی، آزادسازی تجارت بعد از جنگ جهانی دوم توانسته است میلیاردها نفر را از فقر نجات دهد، لذا این حقیقت ندارد که آزادسازی تجارت، نابرابری را افزایش داده است.
۷) آیا کشورهای کوچک در سازمان تجارت جهانی فاقد قدرت لازم هستند؟
در حقیقت می‌توان گفت کشورهای کوچک بدون سازمان تجارت جهانی ضعیفتر میشوند و این سازمان قدرت چانه‌زنی آنها را افزایش می‌دهد. در سال‌های اخیر کشورهای در حال توسعه به طور قابل ملاحظه‌ای فعال‌تر شده و پیشنهادهای بسیاری را در خصوص مسائل کشاورزی ارائه داده و نقش تعیین کننده‌ای را در مصوبات و تصمیمگیری‌های اجلاس دوحه قطر ایفا کرده‌اند.
بهطور خلاصه، در سیستم تجاری سازمان تجارت جهانی، همه کشورها تابع یک مقررات هستند و بهعنوان مثال در فرایند بخش حل اختلافات این سازمان، کشورهای در حال توسعه برخی از اقدامات انجام شده توسط کشورهای توسعه یافته را به چالش کشاندند. بدون حضور سازمان تجارت جهانی، این کشورهای کوچک نمی‌توانستند در مقابل شرکای قدرتمند تجاری خود ایفای نقش کنند.
۸) آیا سازمان تجارت جهانی ابزاری است در دستان گروه‌های فشار قدرتمند؟
سیستم سازمان تجارت جهانی ابزاری بهمنظور کاهش نفوذ بخش خصوصی در دولتها ارائه می‌دهد که این موضوع از دوره‌ای بودن مذاکرات در سازمان حاصل میشود. WTO سازمان دولت‌هاست و بخش خصوصی، سازمانهای غیردولتی (NGO) و سایر گروه‌های فشار در فعالیت‌های آن جایی ندارند و نظرات خود را فقط از طریق دولت‌هایشان می‌توانند منتقل کنند.
۹) آیا کشورهای ضعیف مجبور به الحاق به سازمان تجارت جهانی هستند؟
در حال حاضر اغلب کشورها بر این باورند که پیوستن به سازمان تجارت جهانی بهتر از نپیوستن به آن است. آنها احساس میکنند که نتایج الحاق مثبت‌تر است. کشورهای ضعیف نیز از منافع سیستم به طور اتوماتیک به اندازه کشورهای قوی بهره‌مند میشوند. بهعنوان مثال در یک دوره ده ساله فعالیت سازمان، اعضای ضعیفتر توانسته‌اند در اختلافات مطرح شده در مقابل کشورهای قوی با کمک سازمان برنده دعوا باشند، در صورتی که اگر عضو نبودند نمی‌توانستند برنده شوند.
کشورها می‌توانند با عضویت در این سازمان و متحد شدن با سایر کشورهایی که منافع مشترکی را تعقیب میکنند، از قدرت چانه‌زنی بیشتری برخوردار شوند. در این زمینه می‌توان به اتحاد بین ۶ کشور عضو GCC (عربستان، قطر، کویت، امارات متحده، بحرین و عمان) اشاره کرد. این کشورها دارای منافع مشترکی هستند. از جمله از سال ۲۰۰۵ اتحادیه گمرکی بین کشورهای GCC آغاز شد و تا سال ۲۰۱۰ دارای واحد پول یکسان خواهند شد. بنابراین با توجه به در اختیار داشتن بخش عظیمی از منابع نفتی و قدرت مالی و منافع مشترک، قدرت مانور بیشتری در سازمان تجارت جهانی خواهند یافت.
۱۰) آیا سازمان تجارت جهانی غیر دمکراتیک است؟
تصمیمات در سازمان تجارت جهانی عموماً از طریق رسیدن به اجماع اتخاذ میشود. البته این اشتباه است که بگوییم تمام کشورها دارای قدرت چانه‌زنی مشابه در سازمان تجارت جهانی هستند ولی قانون اکثریت و یا اجماع بیانگراین حقیقت است که هر کشور می‌تواند قبل از پیوستن به اجماع و تصویب مقررات، رأی و نظر خود را اعلام کند.
اجماع همچنین به این مفهوم است که تمام کشورها تصمیمات اتخاذ شده را پذیرفته‌اند. علاوه بر این، قوانین تجاری سازمان حاصل مذاکرات تجاری دوره‌ای اروگوئه است که به تصویب کشورهای عضو و مجالس آنها رسیده است، بنابراین سازمان تجارت جهانی نمی‌تواند یک سازمان غیر دمکراتیک باشد.
جایگاه فعلی ایران در سازمان تجارت جهانی
یکی از اصلی‌ترین پیششرط‌های الحاق به سازمان تجارت جهانی، داشتن روابط سالم با سایر کشورهاست. همچنین برای پیوستن به این سازمان باید الزاماتی از جمله تنظیم امور اقتصادی، از قبیل تنظیم تعرفه‌ها و حذف یارانهها مورد توجه کشورها قرار گیرد. ولی متأسفانه در کشور ما در ماههای اخیر نه تنها برای پیوستن به این سازمان قدمی برداشته نشده است بلکه با افزایش برخی تعرفه‌ها در حال فاصله گرفتن از این اهداف هستیم.
بهمنظور نیل به این هدف باید ضمن بسترسازی، کالاهای ارزان قیمت و با کیفیت تولید و روانه بازارهای جهانی کرد، باید بهره‌وری سرمایه و کار را افزایش داد، قوانین کار را اصلاح کرد و سیستم پولی و بانکی کشور را موردبازنگری قرار داد (البته نباید از نفوذ اعضای مهم سازمان تجارت جهانی از جمله اتحادیه اروپا و ایالات متحده امریکا نیز غافل شد).
همایش بینالمللی فوقالذکر نیز نتوانست به اهداف مورد نظر و یافتن راهکاری برای رفع چالش‌های موجود، نزدیک شود چون همان‌گونه که در ساختار سازمان تجارت جهانی عنوان شد، این سازمان از مجموعه کشورها و دولتها تشکیل شده است و باید برای رسیدن به اهداف مشترک از مقامات رسمی دولت‌های اسلامی در این همایش دعوت به عمل می‌آمد؛ در حالی که صرفاً بخش خصوصی و بعضی نمایندگان غیر رسمی کشور مالزی حضور داشتند.
منبع: سایت سازمان تجارت جهانی
