خداوند متعال می فرماید: (و انه لعلم للساعه فلا تمترن بها واتبعون هذا صرط مستقیم)،(1) «او سبب آگاهی در روز قیامت است، هرگز در آن تردیدی نیست و از من پیروی کنید که این راه مستقیم است».
در این که ضمیر «انه» به چه باز می گردد دو احتمال وجود دارد:
الف- به قرآن بازگردد که با سیاق آیات سازگاری ندارد.
ب- به حضرت عیسی علیه السلام بازگردد. این احتمال صحیح است؛ زیرا:
اولاً: در آیات قبل و بعد از این آیه سخن از حضرت عیسی علیه السلام است.در این صورت معنای آیه این خواهد بو.د: «نزول حضرت عیسی علیه السلام از آسمان به زمین که در عصر ظهور حضرت مهدی علیه السلام است علمی است که به وسیله ی آن آمدن قیامت معلوم می شود، زیرا نزول او از اشراط و علائم قیامت است.
این احتمال تأیید می شود با قرائت دیگری که اینگونه آیه را قرائت کرده است: (و انه لعلم للساعه) که به معنای علامت و نشانه است. در این صورت معنای آیه چنین می شود: «نزول حضرت عیسی علیه السلام نشانه و علامت قیامت است».(2)
اکثر مفسرین همین معنا را قبول نموده اند.(3)
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «چگونه است حال شما هنگامی که فرزند مریم در میان شما نازل شود در حالی که امام شما در میان شماست».(4)
هیتمی از ابوالحسین آبری نقل می کند: «اخبار متواتر و راویان فراوان از پیامبر صلی الله علیه و آله نقل کرده اند: مهدی علیه السلام که از اهل بیت علیهم السلام پیامبر است خروج کرده و زمین را پر از عدل و داد خواهد نمود. در همان زمان است که عیسی نزول کرده و به امام مهدی علیه السلام اقتدا خواهد نمود.(5)
صدیق حسن بخاری نیز می گوید: «همانا عیسی بعد از مهدی علیه السلام یا همراه با او نزول خواهد کرد و مهدی را در کشتن دجال کمک خواهد نمود، آن گاه در نمازهایش به مهدی اقتدا می کند.»(6)
ابوسعید خدری از رسول خدا صلی الله علیه و آله نقل کرده که فرمود: «از ما است کسی که عیسی بن مریم به او در نماز اقتدا خواهد نمود».(7)
محمد بن مسلم ثقفی می گوید: از امام باقر علیه السلام شنیدم که می فرمود: «قائم از ما به ترس و رعب یاری شده و به نصرت تأیید شده است... و روح الله عیسی بن مریم می آید و پشت سر او نماز می گذارد».(8)
در این که ضمیر «انه» به چه باز می گردد دو احتمال وجود دارد:
الف- به قرآن بازگردد که با سیاق آیات سازگاری ندارد.
ب- به حضرت عیسی علیه السلام بازگردد. این احتمال صحیح است؛ زیرا:
اولاً: در آیات قبل و بعد از این آیه سخن از حضرت عیسی علیه السلام است.در این صورت معنای آیه این خواهد بو.د: «نزول حضرت عیسی علیه السلام از آسمان به زمین که در عصر ظهور حضرت مهدی علیه السلام است علمی است که به وسیله ی آن آمدن قیامت معلوم می شود، زیرا نزول او از اشراط و علائم قیامت است.
این احتمال تأیید می شود با قرائت دیگری که اینگونه آیه را قرائت کرده است: (و انه لعلم للساعه) که به معنای علامت و نشانه است. در این صورت معنای آیه چنین می شود: «نزول حضرت عیسی علیه السلام نشانه و علامت قیامت است».(2)
اکثر مفسرین همین معنا را قبول نموده اند.(3)
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «چگونه است حال شما هنگامی که فرزند مریم در میان شما نازل شود در حالی که امام شما در میان شماست».(4)
هیتمی از ابوالحسین آبری نقل می کند: «اخبار متواتر و راویان فراوان از پیامبر صلی الله علیه و آله نقل کرده اند: مهدی علیه السلام که از اهل بیت علیهم السلام پیامبر است خروج کرده و زمین را پر از عدل و داد خواهد نمود. در همان زمان است که عیسی نزول کرده و به امام مهدی علیه السلام اقتدا خواهد نمود.(5)
صدیق حسن بخاری نیز می گوید: «همانا عیسی بعد از مهدی علیه السلام یا همراه با او نزول خواهد کرد و مهدی را در کشتن دجال کمک خواهد نمود، آن گاه در نمازهایش به مهدی اقتدا می کند.»(6)
ابوسعید خدری از رسول خدا صلی الله علیه و آله نقل کرده که فرمود: «از ما است کسی که عیسی بن مریم به او در نماز اقتدا خواهد نمود».(7)
محمد بن مسلم ثقفی می گوید: از امام باقر علیه السلام شنیدم که می فرمود: «قائم از ما به ترس و رعب یاری شده و به نصرت تأیید شده است... و روح الله عیسی بن مریم می آید و پشت سر او نماز می گذارد».(8)
پی‌نوشت:
1-زخرف/ 61.
2- تفسیر ابن کثیر، ج3، ص294، تفسیر جامع البیان، ج13، ص90، تفسیر کشاف، ج4، ص269.
3- تفسیر فتح القدیر، ج4، ص672، صواعق المحرقه، ص73.
4- صحیح بخاری، ج4، ص143.
5- صواعق المحرقه، ص73.
6- الاذاعه، ص136.
7- الحاوی للفتاوی، ج2، ص222.
8- تفسیر نورالثقلین، ج3، ص109.
