نه تولید کننده‌ی اولیه‌ی بزرگ جنگل‌های انبوه مناطق گرمسیری

تولید کننده‌های اولیه، گیاهان سبزی هستند که غذای خودشان را تولید می‌کنند و زندگی در جنگل را ممکن می‌سازند.

آیا می‌دانستید؟

درخت کانوپی در جنگل‌های انبوه مناطق گرمسیری آن قدر متراکم است که 10 دقیقه طول می‌کشد تا بارندگی روی آن، به زمین برسد.
جنگل‌های انبوه مناطق گرمسیری، جنگل‌هایی هستند که در نزدیک خط استوا واقع شده‌اند. این مناطق دمای بالایی دارند و بارش زیادی را دریافت می‌کنند که اتمسفر مرطوبی را ایجاد می‌کند و امکان زندگی برای گیاهان و حیوانات ویژه را فراهم می‌کند. چنین جنگل‌های انبوه در بخش‌هایی از آمریکای مرکزی، آفریقای غربی، ماداگاسکار و جنوب شرقی آسیا، یافت می‌شوند. آنها بیشترین تنوع زیستی را که در هر جایی روی کره‌ی زمین یافت می‌شود، از خود نشان می‌دهند. در واقع، فقط یک مطالعه نشان داد که بین 100 تا 300 گونه درخت، تنها در یک هکتار از جنگل‌های انبوه مناطق گرمسیری آمریکای جنوبی یافت می‌شوند.
تمام حیوانات و گیاهان جنگل‌های انبوه مناطق گرمسیری، نقش حیاتی در زنده ماندن یک دیگر دارند و روابط مهمی را به اشتراک می‌گذارند. یک نمونه از چنین روابط این خواهد بود که گراز وحشی میوه‌های رسیده را می‌خورد تا زنده بماند و جگوار نیز گراز را شکار می‌کند و می‌خورد. بدیهی است که نه گراز و نه جگوار بدون درختی که میوه تولید می‌کند و یا درخت‌هایی مشابه آن، زنده نمی‌مانند. این به این خاطر است که درختان توسط فوتو سنتز مواد غیر زنده و شیمیایی را از خاک به غذا (همانند میوه‌ها) تبدیل می‌کنند. بنابراین چنین درختانی، تولید کننده نامیده می‌شوند. در زیر تولید کننده‌های اولیه‌ی مهم در جنگل‌های انبوه مناطق گرمسیری بدون ترتیب آورده شده‌اند.

تولید کننده‌های بزرگ در جنگل‌های انبوه مناطق گرمسیری :

درختان کانوپی (سایبان) :

برگ‌های درختان کانوپی، آب خیلی زیادی را در طول فرا تراوش آزاد می‌کنند که دلیل بیشتر بارندگی‌های صورت گرفته در منطقه است. برگ‌ها و دانه‌ها، گونه‌های گیاه خوار زیادی را تغذیه می‌کنند. در عوض، درخت خودش در طول مراحل مختلف زندگی‌اش به موجودات زیادی وابسته است؛ خفاش‌ها برای گرده افشانی، پرندگان برای خوردن میوه‌ها و پراکندن دانه‌ها و غیره.
جنگل انبوه با حضور درختان عظیمی که کانوپی چتر مانند را در بالا شکل داده‌اند به خوبی شناخته می‌شود. این درختان می‌توانند تا حدود 150 فوت رشد کنند و دلیل بیشترین نرخ‌های بازدهی در جنگل‌های انبوه هستند چون حدود 80 % از کل نور خورشید در کانوپی به دام می‌افتد. این درختان با تنه‌های بلند و دسته مانند که تنها نزدیک بالا شاخه داده‌اند شناخته می‌شوند و ریشه‌های نگهدارنده و محکمی را رشد داده‌اند تا از آنها حمایت کنند که باعث می‌شود آنها حتی بلندتر به نظر برسند.

درختان لیانا (بالا رونده) :

لیاناها درختان مو چوبی هستند که به خاطر رشد هزاران فوتی خود مشهورند و پهنایی به اندازه‌ی درخت جنگل انبوه دارند. بیش از 90 % از کل لیاناها در جنگل‌های انبوه دنیا یافت می‌شوند. آنها زندگی خود را به صورت یک بوته‌ی کوچک ریشه دار در زمین شروع می‌کنند. اما چون بیشتر نور خورشید در کانوپی به دام می‌افتد و به کف جنگل نمی‌رسد برای این درختان حتمی و ضروری است که به نوک درخت برسند. برای انجام این کار، آنها تیغه‌هایی نزدیک برگ‌های خود دارند که به درختان می‌چسبند و از آنها به عنوان نردبامی برای بالا رفتن استفاده می‌کنند.
این درختان همان طور که بالا می‌روند حصیرهایی را در کل جنگل انبوه شکل می‌دهند. چون این درختان مو، بالا می‌روند تا به نور خورشید برسند، بیشتر انرژی آنها صرف تولید برگ‌های ضخیم و چرمی و تیغه‌های قوی می‌شود. حصیرهایی که لیاناها شکل می‌دهند به عنوان پناهگاه و وسیله‌ای برای انتقال گستره‌ی وسیعی از مخلوقات درختی عمل می‌کنند و علاوه بر آن یک منبع غذایی مهم در دوران فصل خشک هستند. در واقع پژوهش ثابت کرده است که میمون‌های لمور ترجیح می‌دهند آشیانه‌هایی روی درختانی بسازند که رشد لیانا خوبی دارند. درختان خیزران مثال مهمی از لیاناها هستند که به طور گسترده برای ساختن مبلمان ضد آب، کشت می‌شوند در نتیجه، در حال انقراض هستند.

درختان اپیفیت (هوازی) :

اپیفیت‌ها گیاهانی هستند که مثل انگل، بالای درختان جنگل‌های انبوه می‌رویند اما در واقع هیچ آسیبی به درخت میزبان نمی‌زنند. آنها با استفاده از ریشه‌های ویژه‌ای که در معرض هوا قرار می‌گیرند آب و مواد غذایی را از هوا، باران و مه جذب می‌کنند. دلیل این که اپیفیت‌ها به درختان می‌چسبند این است که این کار آنها را قادر می‌سازد تا به نور خورشید بالای کانوپی دسترسی پیدا بکنند و در کنار آن برخی مواد غذایی را از مواد کمپوست روی پوست درخت جذب بکنند.
اپیفیت‌ها به تنه‌های درخت، برگ‌ها و شاخه‌ها می‌چسبند و حصیرهایی را در کل جنگل شکل می‌دهند که غذا و پناهگاهی برای بسیاری از مخلوقات همچون جانوران مفصل دار فراهم می‌کنند. آنها هم چنین رشد قارچ‌های مفید روی ریشه‌های خود را ممکن می‌سازند که آب و مواد غذایی اضافی را برای آنها فراهم می‌کنند. در واقع برخی درختان میزبان با رشد ریشه‌های هوازی، حتی آب و مواد غذایی را از اپیفیت‌هایی که روی آنها می‌رویند، جذب می‌کنند که به این گیاهان دسترسی دارند. وقتی جانوران مفصل دار و حشرات زنده در حصیرهای اپیفیتیک می‌میرند، تجزیه می‌شوند و برای اپیفیت‌ها مواد مغذی فراهم می‌کنند. اپیفیت‌ها مسبب بیش از 33 % کل گیاهان جنگل‌های انبوه هستند. آنها شامل بروملیاد، ارکیدها، سرخس‌ها و خزه‌ها هستند.
ا

رکید (ثعلب) :

ارکیدها بزرگ‌ترین خانواده‌ی گیاهی در دنیا هستند و به خاطر زیبایی گل‌های خود کشت می‌شوند. به طور جهانی بین 20000 تا 30000 گونه، شناخته شده‌اند که از میان آنها بیش از 80 % در جنگل‌های انبوه مناطق گرمسیری یافت می‌شوند. اندازه‌ی آنها فرق می‌کند و برخی گلها به اندازه‌ی سکه پنجاه تومنی هستند در حالی که برخی دیگر گلبرگ‌های 14 فوتی و وزنی در حدود 1 تن دارند.
ارکیدها می‌توانند روی صخره‌ها، خاک و حتی زیر زمین برویند اما بیشتر آنها همان طور که ذکر شد اپیفیت یا هوازی هستند یعنی با چسبیدن به درختان کانوپی رشد می‌کنند. این کار به آنها اجازه می‌دهد که به نور خورشید موجود در قسمت‌های بالاتر جنگل دسترسی پیدا بکنند، فوتو سنتز آنها را ممکن می‌سازد و هم چنین آنها را در معرض حشرات و پرندگان برای انتشار هاگ و دانه قرار می‌دهد.
ارکیدها جنبه‌های شگفت انگیز متعددی دارند. یکی این است که به انواعی از قارچ‌های ویژه به نام میکرو هیزال اجازه می‌دهند تا در ریشه‌هایشان رشد کنند که این قارچ‌ها آب و مواد غذایی اضافی را برای آنها فراهم می‌کنند. یک جنبه‌ی دیگر این است که آنها ستون‌هایی با هر دو اندام جنسی نر و ماده را روی یک گیاه دارند چنان که حشرات می‌توانند گرده‌ها را بردارند و همان گل را نیز بارور کنند. گونه‌های زیادی از ارکیدها به خاطر افزایش برداشت آنها توسط انسان‌ها، در حال انقراض هستند.

بروملیاد (گل آناناس) :

در حدود 3000 گونه از بروملیادها در دنیا وجود دارند که بیشتر آنها در جنگل‌های انبوه مناطق گرمسیری یافت می‌شوند. بروملیادها گل‌های زیبایی دارند که گستره‌ی رنگ آنها از قرمز و نارنجی تا آبی و ارغوانی است. علاوه بر گل‌ها، آنها شاخ و برگ‌های جذابی نیز دارند که می‌توان رنگ آنها را قرمز و طلایی فرض کرد.
این گیاهان می‌توانند هم در خاک که در آن، سیستم‌های ریشه‌ای پیچیده‌ای دارند و از خاک به مواد غذایی دسترسی پیدا می‌کنند و هم روی صخره‌ها و درختان که در آنجا هوازی هستند و از ریشه‌های هوابرد برای جذب آب از هوا، باران و مه استفاده می‌کنند و غذا را توسط فوتو سنتز تولید می‌کنند، رشد کنند. این کار یک فایده‌ی غیر معمول برای گیاهان خاکی دارد و بروملیادها برای جذب آب و مواد معدنی از خاک رقابت نمی‌کنند. این برگ‌ها به شکل گل و بوته و با سطح مومی هستند که آب بارندگی و خرده‌های گیاهان را همانند یک سطل جمع می‌کنند. این کار رشد جلبک و جذب حشراتی مثل لارو پشه را ممکن می‌سازد. این شرایط، غذا و سکونت گاه را برای گستره‌ی متنوعی از حیوانات مثل وزغ، مار، سمندر و حشرات فراهم می‌کند که بیشتر آنها کل زندگی خود را روی یک گیاه تنها سپری می‌کنند. مشهورترین نمونه از بروملیادها، درخت آناناس است.

جلبک :

جلبک‌ها گیاهان ساده و سلولی بدون هیچ گونه ریشه، برگ و یا تنه‌ی حقیقی هستند. آنها اجداد تمام گیاهان خشکی و آبی پیشرفته هستند و میلیون‌ها سال قبل روی خشکی ساکن شده‌اند تا شرایط را برای گیاهان و جانورانی که بعد از آنها می‌آیند مناسب سازند. جلبک‌ها عموماً روی سطح بدنه‌های آبی مثل رودخانه‌ها و دریاچه‌ها یافت می‌شوند اما ممکن است روی خاک نیز به وجود بیایند. در مواردی که روی خاک، صخره‌ها و یا درختان می‌رویند جلبک سطح خاک نامیده می‌شوند.
در جنگل‌های انبوه مناطق گرمسیری، جلبک‌ها در هر جایی حتی روی پوست سوسمارها، عنکبوت‌ها، پرندگان و حشرات می‌رویند. گونه‌ای از جلبک‌ها به نام جلبک‌های سبز – آبی به خاطر رطوبت بالا و مواد غذایی موجود در جنگل‌های انبوه، زیر پوست برگ‌ها و روی پوست درختان به وجود می‌آیند. چنین گونه‌هایی هوازی هستند، روی درختان می‌رویند، آب و مواد غذایی را از هوا، باران و مواد کمپوست جذب می‌کنند و توسط فوتو سنتز، انرژی تولید می‌کنند. در نتیجه درخت آسیب نمی‌بیند و سکونت گاه و منبع غذایی برای حشرات و حیوانات دیگر فراهم می‌شود. جلبک به هنگام مردن، مواد غذایی را به خاک برمی‌گرداند و آن را حاصل خیزتر می‌سازد.

خزه :

خزه‌ها مدل پیشرفته‌تری از جلبک‌ها هستند. آنها گیاهان خشکی بودند که اولین اکو سیستم‌ها را تنها با ارتفاع حدود 5 فوت شکل دادند. رشد خزه از دور، مثل فرش سبز با طراوت به نظر می‌رسد اما با نگاه نزدیک‌تر گیاهان فردی قابل مشاهده هستند. این فرش ظاهری، به سکونت گاه گیاهان در حال رشد با هم دیگر تعلق دارد. آنها جزو خزه‌ها طبقه بندی می‌شوند یعنی بر خلاف جلبک‌ها ریشه‌ها، ساقه‌ها و برگ‌های حقیقی دارند.
آنها گیاهان بدون آوند هستند و هیچ بافت هدایت کننده همانند ایکسیلم و فلئوم را از خود نشان نمی‌دهند که آب و مواد غذایی را منتقل کنند. به همین دلیل آنها نمی‌توانند همانند گیاهان خشکی دیگر تا اندازه‌های بزرگ رشد بکنند. خزه‌ها زندگی چرخه‌ای دارند که تغییر نسل‌ها را نشان می‌دهد. این به معنای این است که آنها در یک نسل توسط هاگ‌ها و در دیگری توسط روش‌های جنسی تکثیر می‌شوند. آنها هم چنین گل نمی‌دهند. بدنه‌ی گیاه، تنها چند سلول کلفت در ساختار است. خزه‌ها در محیط مرطوب جنگل‌های انبوه زنده می‌مانند که در هر جایی همانند تنه‌ی درختان و صخره‌ها یافت می‌شوند.

سرخس :

سرخس‌ها به رطوبت زیادی نیاز دارند تا زنده بمانند که در جنگل‌های انبوه موجود است و اینجاست که آنها بیشترین فراوانی را دارند. سرخس‌ها از درخت میزبان به عنوان پله استفاده می‌کنند تا به نور خورشید برسند ولی برگ‌های افتاده درخت به عنوان مواد غذایی عمل می‌کنند. انواع مختلفی از سرخس‌ها همانند سرخس شاخی، سرخس جوجه طلایی، سرخس درخت هاوایی و غیره در جنگل‌های انبوه وجود دارند.
سرخس‌ها شامل انواع متنوعی از گیاهان از گونه‌های 3 تا 4 میلی متری تا گونه‌های با ارتفاع 25 تا 30 متر هستند. در مناطق گرمسیری، سرخس‌ها هوازی هستند یعنی این که روی درخت دیگر بدون آسیب زدن به آن رشد می‌کنند. این گیاهان سیستم ریشه‌ای حقیقی ندارند و در عوض با استفاده از ساختارهای ریشه مانند به نام ریشه نما، مواد غذایی و آب را از خاک جذب می‌کنند. آنها هم چنین منحصر به فرد هستند که در آنها دو نوع گیاه – یکی جنسی و دیگری غیر جنسی – وجود دارد. درخت بزرگ و قابل مشاهده، نوع غیر جنسی است که هاگ‌هایی تولید می‌کند که به گیاه جنسی کوچک تبدیل می‌شوند که تنها چند هفته دوام می‌آورند. این گیاه کوتاه عمر، سلول جنسی بالغ قابل تکثیری را تولید می‌کند که باروری را تجربه می‌کند و در نهایت گیاه غیر جنسی بزرگ را تولید می‌کند. تصور می‌شود که ساکنان اولیه‌ی زمین قبل از به وجود آمدن جنگل‌ها، سرخس‌ها بودند.

بامبو (خیزران) :

خیزران یکی از گیاهان سریع رشد کننده‌ی شناخته شده برای بشر است. آنها به خاطر ساقه‌های بلند و استوانه‌ای و میان تهی بودن خود، مشهور هستند که می‌توانند تا ارتفاع 98 فوت و عرض 3 اینچ در مدت 2 تا 3 ماه رشد کنند. واقعیت منحصر به فرد در مورد آنها این است که با وجود بسیار بزرگ بودن، جزو خانواده‌ی علف هستند تا درختان. آنها توسط دانه‌ها و به طور هم زمان توسط گل‌ها تکثیر می‌شوند که ممکن است هر صد سال یک بار رخ دهد.
به همین خاطر بسیاری از گونه‌های خیزران در معرض انقراض هستند چون در اطراف آنها دانه‌های زیادی برای انتشار وجود ندارند. خیزران‌ها گستره‌ای از کارها را در جنگل‌های انبوه مناطق گرمسیری انجام می‌دهند. آنها خاک را محصور می‌کنند و از فرسایش آن جلوگیری می‌کنند. خیزران‌ها در طول بارش سنگین، آبی را که می‌تواند موجب سیلاب شود، در میان ساقه‌های خود جمع می‌کنند. میوه‌ها، دانه‌ها، برگ‌ها و شاخه‌های جوان آن برای انواعی از حیوانات همانند موش‌ها و میمون‌های لمور، غذا و سکونت گاه فراهم می‌کنند.
همان طور که می‌بینید، هر یک از این تولید کننده‌ها نقش حیاتی در زندگی موجودات زنده‌ی بی‌شمار در جنگل دارند. برای مثال فقط سعی کنید جنگل انبوه را بدون درختان کانوپی آن تصور بکنید. پس حفظ چنین گیاهانی نه تنها به زنده ماندن حیوانات بلکه به زنده ماندن انسان‌ها نیز کمک می‌کند.