تکالیف و جایگاه نهادهای فرهنگی در دولت زمینه ساز
نويسنده:دکتر مصطفی ادیب، محمود مطهری نیا و نرگس رحیمی
چکیده
بنا بر آنچه که در روایات آمده یاران و یاوران حضرت مهدی علیه السلام برای ظهور و دولت ایشان زمینه سازی می کنند (یوطئون للمهدی سلطانه).
جمهوری اسلامی ایران از همان ابتدا با شعار زمینه سازی برای ظهور پا به عرصه مناسبات جهانی گذاشت و به طور طبیعی هماره باید برای تحقق این هدف گام بردارد. ویژگی هایی که در روایات برای دوران آخرالزمان و مقطع پیش از ظهور بیان شده مجموعه ای از اوصاف تاریکی است که اگر کسی به طور جدی برای صیانت از خویش و اطرافیانش آمادگی نداشته باشد در آماج حملات آخرالزمانی سرنوشت خوشایندی نخواهد داشت. با برپایی حکومت اسلامی این وظایف در عرصه ی اجتماع متبلور گشته و صیانت ضرورتی گسترده تر از پیش می یابد.
در این میان نوع فتنه ها و مفاسد آخرالزمان دولت را موظف می کند که استراتژیک هدفمند و مناسبی از طریق برنامه ریزی برای نهادهای مختلف کشور خصوصاً نهادهای فرهنگی ارائه نماید.در این مجموعه نگاهی گذرا به مسئولیت ها و وظایف برخی از نهادهای شاخص فرهنگی سطح کشور شده است و که این نهادها عبارتند از: وزارت آموزش و پرورش، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، حوزه های علمیه، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان تبلیغات اسلامی و صدا و سیما.
مقدمه
در دین مبین اسلام قریب به شش هزار روايت پيرامون مهدويت و آخرالزمان از زبان معصومان علیهم السلام نقل شده است. با مروری ساده می توان دریافت، سهم بزرگي از اين مجموعه‌ها درباره مشخصات و مختصات آخرالزمان، ظهور و پس از ظهور است؛ هرچند که تعداد روایات بیان کننده اوصاف و نیز ضرورتهای شناخت اوضاع منجی آخرالزمان در لابه¬ لای این روایات کم نیستند.
سؤال اساسي اين است كه اين همه اخبار براي چيست؟ ترسيم دوران پيش از ظهور از جنبه‌هاي مختلف سياسي، اجتماعي، اقتصادي و...، موقعيت جبهة حق و باطل در هنگام ظهور، و مختصات ظهور و تصوير پس از ظهور با اين بسط و گسترش به چه منظور است؟ اگر فقط براي «دادن اميد» يا «باوراندن قطعيت آن» و مانند اينها بود با جملاتي كوتاه اما مكرر مثل «يملأ الأرض قسطاً و عدلاً كما ملئت ظلماً و جوراً؛ زمين را پر از قسط و عدل مي‌سازد آن چنان كه پر از ظلم و جور شده است» نيز به دست مي‌آمد و اين همه بازكاوي در زواياي زندگي بشر را نمي‌خواست. به علاوه، چه بسا اين همه تنوع در عبارات و حوادث متفاوت و... مخل به آن منظور هم جلوه نمايد! از آنجا به ادله متفاوت معتقديم كه از ناحيه معصوم علیه السلام، فعل لغو هم سر نمي‌زند، اين سؤال بيشتر آشكار مي‌شود كه پس جهت صدور اين روايات چيست؟
هر شيعه‌اي بايد به فكر فرو رود كه امام خويش با اين تراكم حديثي خواسته است چه مطلبي را به او بگويد و چه تكليفي را از او طلب نموده است؟ اين اولين نكته‌اي است كه توجه به آن قبل از مطالعه و دسته‌بندي اين روايات لازم است.
برخی در شرایط کنونی بر این باورند که اکثر قریب به اتفاق نشانه های ظهور اتفاق افتاده و تنها نشانه های متصل به ظهور باقی مانده است و باید به انتظار تحقق آنها باشیم که با مرور بر روایات توصیف کننده آخرالزمان به راحتی می توان به صحت این ادعا پی برد. یکی از جامع ترین و مفصل ترین این روایات که در بشاره الاسلام آمده است، آن است که در حجه الوداع نبوی از دو لب مبارک حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله صادر گشته است:
در حجة‌الوداع، با رسول مكرم اسلام(ص) مشغول انجام مناسك حج بوديم كه حضرت حلقه در كعبه را گرفته و رو به ما كردند و فرمودند: آيا مي‌خواهيد شما را از نشانه‌ها و حوادث پيش از قيامت خبردار كنم؟
سلمان كه از همه به ايشان نزديكتر ايستاده بود گفت: بلي يا رسول‌الله!
ايشان فرمودند: از جمله آنها ضايع و تباه كردن نمازها و تبعيت از شهوت‌ها، متمايل شدن به هواهاي نفساني، تكريم و بزرگداشت ثروتمندان و مال‌پرستان و فروختن دين به قيمت دنياست. در اين زمان است كه قلب مؤمن در درونش همانسان كه نمك در آب حل مي‌شود، ذوب مي‌شود چرا كه منكرات، كژي‌ها و كاستي‌ها را مي‌بيند و قدرت تغيير دادن آنها را ندارد.
بيچارگي‌ها علني مي‌شود، با لباس‌ها به هم فخر مي‌فروشند و مباهات مي‌كنند و ظرف‌هاي ناشايست را پر مي‌كنند. نرد و شطرنج و آلات موسيقي مورد پسند واقع مي‌شوند. امر به معروف و نهي از منكر را انكار مي‌كنند، به طوري كه مؤمن خوارتر از كنيز مي‌گردد. همدستي ميان زاهد(نما)ها و قاريان (بدكردار) نمايان مي‌شود. اينها همانها هستند كه در آسمان‌ها آنها را پليدان ناپاك مي‌خوانند.
توصیف وقایع و فتنه های آخرالزمان در روایات نشان می دهد که از هم اکنون دولت می بایست به عنوان دولت زمینه ساز ظهور آمادگی لازمه را برای رویارویی و مقابله با این فتنه ها به صورت برنامه ریزی منسجم در سند چشم انداز برای همه ارگانها و سازمانها خصوصاً نهادهای فرهنگی که بیشترین سهم را در این زمینه دارند، فراهم نماید.
نهادهای فرهنگی
فرهنگ به مجموعه معارف، آثار و مآثر و ویژه مواریث تاریخی هر ملت شامل: دانش ها، واژگان زبان، ادبیات، دین و عقاید، صنایع، سبک معماری و شهرسازی، ادبیات داستانی، آیین ها و آداب و رسوم و طرز معاشرت، شیوه آموزش و پرورش و روش زندگی، طرز آهنگهای موسیقی و موضوعات نقاشی و دیگر هنرها و همچنین ویژگیهای خلق و خوی و نوع پوشاک و خوراک و تمامی مظاهر زندگی ایشان تعریف شده است.[2]
مقام معظم رهبری دام ظله العالی می فرمایند : «فرهنگ يك جامعه اساس هويت آن جامعه است. فرهنگ كه مى گوييم اعم از: مظاهر فرهنگى مانند زبان و خط و امثال اينها و آنچه باطن و اصل تشكيل دهنده پيكره فرهنگ ملى است، مثل: عقايد، آداب اجتماعى، مواريث ملى، خصلت هاى بومى و قومى. اينها اركان و مصالح تشكيل دهنده فرهنگ يك ملت است. در ادامه بیاناتشان انواع فرهنگ را اینگونه بر می شمرند؛ عاملى كه يك ملت را به ركود و خمودى يا تحرك و ايستادگى يا صبر و حوصله يا پرخاشگرى و بى حوصلگى يا اظهار ذلت در مقابل ديگران يا احساس غرور و عزت در مقابل ديگران يا به تحرك و فعاليت توليدى يا به بيگارى و خمودى تحريك مى كند فرهنگ ملى است.
اندیشیدن و تصمیم گیری جامعه بر اساس فرهنگ عمومی است كه بر ذهن آنها حاكم است و به عنوان شکل دهنده به ذهن و رفتار عمومی است. نوع سوم فرهنگ را جهت دهنده به تصمیمات کلان کشور حتی تصمیم های اقتصادی، سیاسی و مدیریتی می داند و از آن با عنوان فرهنگ تخصصی نام می برند. موارد ديگر را از جمله فرهنگ ازدواج، فرهنگ رانندگى، فرهنگ خانواده، فرهنگ اداره، فرهنگ لباس را در قالب فرهنگ سازمانی جای می دهند. (مقام معظم رهبرى ۱۳۸۱)
فرهنگ دارای ابعاد فرهنگ مادی[3] و فرهنگ غیرمادی[4] است و سه عامل مهم تغییرات فرهنگی عبارتند از: افزایش یا کاهش سریع جهت یک جامعه در اثر بلایای طبیعی، بیماری، جنگ و ...؛ تغییر محیط جغرافیایی و مهاجرت دسته جمعی به سرزمینهای جدید؛ بر سر کار آمدن یا برکنار شدن یک رهبر سیاسی پرقدرت.[5]
لذا در اینجا به نهادهایی که در جامعه رسالت فرهنگ و زمینه سازی دولت ظهور را به عهده دارند می پردازیم.
1. وزارت آموزش و پرورش
آموزش و پرورش از جمله نهادهای بسیار مهم در زمینه سازی دولت برای ظهور حضرت ولی عصر علیه السلام است. از آنجا که این نهاد مهم تربیت و آموزش نسل آینده را به عهده دارد، و با در نظر گرفتن روایات مربوطه از جمله روایت: "همانا یاران قائم علیه السلام همگی جوانند و پیر در میانشان نیست، مگر به اندازه سرمه در چشم یا به قدر نمک در توشه راه"[6]؛ شایسته است که از هم اکنون به تربیت و آماده سازی این قشر عظیم بپردازد.
ناگفته نماند که آموزش و پرورش در دو سال اخیر فعالیتهایی را در زمینه ترویج فرهنگ مهدوی و شناخت بیشتر و بهتر امام علیه السلام و حکومت جهانی آن حضرت از جمله برگزاری دوره های آموزشی مهدویت معلمان آغاز کرده است ، اما این فرهنگ باید به صورت ریشه ای و گسترده تر ترویج شود و با توجه به علائم آخرالزمان برنامه و راهکار ارائه شود. بدین منظور این نهاد می بایست علاوه بر برنامه ریزی برای آموزش معلمان؛ این مهم را با هدف راهبردی در برنامه هایش در نظر گرفته و پیاده کند. از جمله مواردی که می بایست به آن توجه کند بدین شرح است:
1. 1. آموزش خانواده
خانواده سهم اصلی و مهمی را در تربیت فرزندان به عهده دارد و با توجه به پیوند و ارتباط اولیا و مربیان، خانواده ها می توانند کمک بزرگی در عملیاتی کردن برنامه های آموزش و پرورش دولت زمینه ساز ظهور داشته باشند.
1. 1. 1. تعلیم خانواده ها جهت تربیت فرزندان بر مدار پیروی و محبت اهل بیت علیهم السلام، خصوصاً شناخت امام زمان علیه السلام؛
امام سجاد علیه السلام می فرمایند: همانا برای قائم ما دو غیبت است که یکی از دیگری طولانی تر است. غیبت دوم آنچنان طولانی می شود که بیشتر قائلان به امامت وی از او برمی گردند وکسی ثابت نمی ماند جز افرادی که یقین و شناخت صحیح داشته باشند و در مورد آنچه ما دستور داده ایم برای خود حرجی نبینند و تسلیم ما اهل بیت باشند.[7]
حدیث مذکور نشان می دهد خانواده ها باید هر چه بیشتر در جهت تربیت ولایی فرزندان خود به منظور تحقق هدف فوق با آموزش و پرورش همکاری نمایند. در همین راستا می توان به راهکارهای ذیل اشاره کرد:
اهمیت به نماز اول وقت و شرکت در نماز جماعت در مساجد؛[8]
2. 1. 1. آموزش واجبات دینی به فرزندان؛
رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلّم ـ فرمودند: «واي بر فرزندان آخر الزمان از دست پدرانشان». گفته شد: يا رسول الله! منظور شما پدران مشركند؟ فرمودند: «خير، بلكه پدران مؤمني كه واجبات ديني را به فرزندان خود آموزش نمي‌دهند و اگر آنان خود بخواهند احكام دين را فرا گيرند، ايشان جلوگيري مي‌كنند، (و حال آنكه) اگر كالايي به دست بياورند، از آنان راضي و خوشحال خواهند شد. من از ايشان بيزارم و آنان نيز از من بيزارند.»[9].
3. 1. 1. آموزش فرزندان در مجامع فامیلی و دوستانه؛
مجامع و مجالس گفتگوهای فامیلی می تواند محملی مناسب برای آموزش احکام و برخی از ارزشهای اخلاقی چون صله رحم، تکریم بزرگترها، عیادت از بیماران، راستگویی، غیبت نکردن، تعاون و رفع مشکلات یکدیگر و... باشد. اقوام و خوایشان می توانند به هر بهانه ای به دور از هر گونه حب و بعض دور هم جمع شده و به جای صحبتهای لغو و یا غیبت از دیگر اعضای فامیل با برگزاری جلسات با نشاط گفتگو خصوصاً محافل میلاد ائمه اطهار علیهم السلام، صفات نیکو را در فرزندان خود پرورش دهند.[10]
خانواده ها می توانند در محافل و مجالس میهمانیهایشان مقرر کنند که مثلاً هفته ای یک بار به صورت دوره ای به دعوت هر یک از فامیل و دوستان جلسات درس معارف اسلامی و مهدوی برگزار نمایند. بدین نحو که یکی از میهمانان داوطلبانه موضوعی را برای ارئه انتخاب که هم خود و هم دیگر اعضای فامیل به مطالعه می پردازند. فایده این جلسات این است که علاوه بر دید و بازدید و انجام سنت پسندیده صله رحم، مجموعه مفیدی از مطالب اخلاقی و قرآنی را هم خود و هم فرزندانشان می آموزند.
4. 1. 1. آموزش فرزندان بر تکریم بزرگترها؛
نبی مکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرموند:« هنگامی که بزرگسالان به کودکان ترحم ننمایند و کودکان احترام بزرگسالان را پاس ندارند، خداوند مردی را از نسل حسن و حسین علیهماالسلام بر می‌انگیزد که دژهای گمراهی و قلب‌هایی را که بر آنها فقل زده شده است فتح می‌کند.»[11]
5. 1. 1. تربیت دینی- اخلاقی و ایجاد گرایش های مذهبی در فرزندان؛
ایجاد خصلتهای خوب اخلاقی در فرزندان از جمله: راستگویی، امانتداری، حس مسئولیت پذیری، حیا و عفاف، خویشتنداری و غلبه بر نفوس و... . در روایت مفصل نبوی که پیش از این نقل کردیم مجموعه قابل توجهی از عادات زشت مخالف این اخلاق اسلامی را می توان یافت.[12]
6. 1. 1. ایجاد آمادگی بدنی و نظامی در فرزندان؛
امام صادق علیه السلام می فرمایند: هر کدام از شما باید برای قیام امام زمان علیه السلام تلاش کند ولو به آماده کردن یک تیر باشد، زیرا هنگامی که خداوند در نیت شخصی چنین ببیند امید دارم که عمرش را زیاد کند تا زمانی که او قائم علیه السلام را درک کند و از یاران و یاوران او گردد.[13]
باید فرزندان در یکی از این رشته های ورزشی آموزش ببینند همان طور که نبی مکرم صلی الله علیه و آله نیز بر آموزش سه رشته ورزشی شنا، تیراندازی و اسب سواری سفارش کردند؛[14]
7. 1. 1. تهیه کتابخانه ای با کتابهای در خصوص حضرت ولی عصر علیه السلام با توجه به مقاطع سننی فرزندان به منظور بالا بردن فرهنگ کتابخوانی؛
8. 1. 1. تأمین معیشت فرزندان از راه ارتزاق حلال.
یکی از مهمترین موارد در امور تربیتی، خوراکی است که جسم و جان کودکان را شکل می دهد. در روایت آمده که نود درصد عبادت کسب حلال است.[15] این تأکید هم از آن روست که تا کسی غذای حلال در جانش ننشسته باشد، زمینه چندانی برای پذیرش حقیقت و انجام عبادت نخواهد داشت و در مقابل شخصی که خوراکش کاملاً حلال است اقبال بیشتری به انجام طاعات و عبادات و قبول حقیقت خواهد داشت.
2. 1. آموزش مدیران و معلمان
جایگاه معلم از این جمله امام خمینی رحمه الله علیه که فرمودند: "معلمی شغل انبیاست" روشن می شود. معلمان که وظیفه تعلیم به همراه تربیت و تهذیب دانش آموزان را به عهده دارند، به خوبی می دانند که خود باید مجهز به علم و تقوی باشند. بدین منظور باید همواره آگاهی خود را مطابق شرایط روز بالا برده و مطالب را به روز به دانش آموزان ارائه دهند. همچنین در خودسازی و پرورش خود نیز بیش از پیش بکوشند. برخی آموزشهایی که برای مدیران و معلمان و مربیان تربیتی مدارس ضروری می نماید از این قرار است:
1. 2. 1- آموزش معلمان به ویژه مربیان تربیتی از طریق برگزاری دوره های آموزشی مهدویت؛
2. 2. 1- تشویق معلمان برای ارائه مقالات در زمینه سازی مهدویت در جشنواره ها و همایش های مهدوی؛
3. 2. 1- آموزش مدیران برای تقویت و حفظ و ثبات روحیه دینداری دانش آموزان؛
در این راستا مدیران و مربیان تربیتی مدارس می توانند به موارد ذیل عمل کنند:
3. 1. تهیه و تدوین متون درسی
دانش آموزان اول بار با کتابهای درسی به عنوان منابعی برای مطالعه و یادگیری مواجه می شوند. بنابراین سهم عمده معلوماتشان از طریق کتب درسی تأمین می شود. از طرفی از قدرت ذهنی بالاتری برای یادگیری مطالب برخوردارند از این رو دفتر تألیف کتب درسی می بایست برای نهادینه کردن معارف مهدوی از آغاز سنین کودکی در دانش آموزان اقدامات ذیل را انجام دهد:
- در شرایط فعلی بخشی از کتاب های دینی و معارف اسلامی را به مبحث مهدویت اختصاص دهند؛
- با گنجاندن کتابی با نام "معارف مهدوی" در کتابهای درسی دانش آموزان با توجه به سطح علمی مقاطع مختلف تحصیلی توسط دفتر تألیف کتابهای درسی.
4. 1. آشنایی فرزندان با اماکن مقدسه خصوصاً زیارتگاه های ائمه علیه السلام و اماکن منسوب به امام عصر علیه السلام مانند مسجد مقدس جمکران، مهدیه ها و... از طریق اردوهای سیاحتی، زیارتی و آموزشی مبرهن است زمانی که آموزش با عمل تؤام شود تأثیر عمیقتری بر جا گذاشته که در اعمال و رفتار نمایان می شود. از این رو برای اینکه ما بتوانیم معارف مهدوی را در دانش آموزان نهادینه کنیم، بهتر است اقدامات زیر را انجام دهیم:
- خانواده ها می توانند جهت تفریج و گذراندن تعطیلات تابستانی و اوقات فراغت فرزندان به اماکن فوق سفر کنند؛
- مدارس نیز می توانند در برنامه تفریحی و نیز تشویقی دانش آموزان در عرصه های درسی و اخلاقی دانش آموزان اردوهای فوق را به صورت درون شهری و برون شهری در ایام درسی و تعطیلات ترتیب دهند.
2. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
از جمله اهداف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی رشد فضایل اخلاقی، استقلال فرهنگی و مصونیت جامعه از نفوذ فرهنگ اجانب، اعتلای آگاهی های عمومی در زمینه های مختلف؛ از طرف دیگر رواج فرهنگ اسلامی و گسترش مناسبات فرهنگی با ملل و اقوام مختلف خصوصاً مسلمانان و فراهم آوردن زمینه وحدت میان مسلمین است. لذا این نهاد به عنوان سرخرگ حیاتی فرهنگ کشور می تواند کمک شایانی در تمهید شرایط ظهور و پیشگیری از آفات آخرالزمان نماید. برخی راهکارهایی که می تواند در این راستا طراحی و پیگیری شود از این قرارند:
1. 2. شناساندن حضرت ولی عصر علیه السلام و انقلاب جهانی آن حضرت به ایرانیان و جهانیان از طریق:
2. 2. مطالعه و تحقیق در زمینه تبلیغات رسانه های جهانی و کشف روشهای عملکرد آنان و اتخاذ شیوه مقابله با آنان در جهت پیشگیری از آفات آخرالزمان
مصداق بارز آفات آخرالزمان تهاجم فرهنگی است. پیش از این ابعاد جدی این تهاجم و آفات را در روایت نبوی مرور کردیم. در همین راستا باید سیاستهایی از این دست اتخاذ شود:
فرهنگ غربی، فرهنگی است با قدمتی کمتر از حدود یک سوم عمر فرهنگ اسلامی که به طور جدی تمامی ابعاد و عرصه های فرهنگ اسلامی را به همآورد طلبیده و با استمداد از زر و زور و تزویر سلطه ای بسان کف روی آب بر جهان یافته و با ظهور حضرت مهدی علیه السلام سفره اش برچیده خواهد شد. منتظران آن حضرت پیش از ظهور باید با طی طریق در همان مسیر مقابله با فرهنگ غرب در تمامی عرصه ها همت گمارند.
3. 2. نظارت کامل بر فعالیت مطبوعات و نشریات کشور
جایگاه مطبوعات در جامعه به لحاظ اطلاع رسانی، جهت دهی و تنویر افکار عمومی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. وظیفه این نهاد نسبت به دیگر نهادها خصوصاً در ترویج اندیشه های غرب زده و تهاجم فرهنگی خطیر است. لذا می بایست در گام به گام فعالیتهای خود نهایت دقت را بنمایند. در این راستا وظیفه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی چنین است:
4. 2. تهیه آمار دقیق از کتابهای چاپ شده در زمینه مهدویت و دسته بندی موضوعی آنان خصوصاً وقایع و آفات آخرالزمان و راههای مقابله با آن جهت انتشار و ارائه به مؤسسات مهدوی و فرهنگی دارای فعالیتهای مهدوی در داخل و خارج از کشور
5. 2. ایجاد و توسعه و حمایت از مؤسسات مهدوی و مؤسساتی که در زمینه مهدویت فعالیت می کنند و تعیین وظایف و فعالیتهایی آنان خصوصاً برای نمایندگیهای فرهنگی ایران در خارج از کشور و تعیین نمایندگان مطبوعاتی مهدوی جهت ترویج فرهنگ مهدوی و انتقال اخبار و اطلاعات مخالف جریان مهدویت به رسانه های گروهی کشور و مؤسسات مهدوی
6. 2. همکاری با مرکز اسلامی و فرهنگی سایر کشورها خصوصاً کشورهای اسلامی به منظور:
7. 2. انعقاد قرارداد در زمینه مبادله دستاوردهای مهدوی و همکاری مشترک در انجام طرحهای مهدویت در حوزه های هنری، سینمایی، جهانگردی، خبری و مطبوعاتی در جهت مقابله با فعالیتهای مخالف جریان شناسی مهدویت.
8. 2. ایجاد شبکه جهانی مهدوی با همکاری سازمانهای منطقه ای اسلامی جهت ترویج فرهنگ مهدوی و آشنایی دیگر ادیان با آن و پاسخ به شبهات.
9. 2. هر نوع بهره برداری از تأسیسات ایرانگردی و جهانگردی جهت ترویج فرهنگ مهدوی و حکومت جهانی امام عصر علیه السلام
10. 2. تقویت روح تحقیق و تتبع و ابتکار در زمینه های مهدویت از طریق:
11. 2. نظارت و پیگیری مستمر بر فعالیتهای جریانات انحرافی فرقه های شبه عرفانی و دینی جهت:
12. 2. چاپ و انتشارات
13. 2- حمایت از مؤسسات، کانونها و تولیدکنندگان آثار سمعی و بصری در زمینه مهدویت؛
14. 2- حمایت از همایشهای حوزه مهدویت؛
15. 2- تحقیق درباره اثرات وسایل ارتباط جمعی و سنجش میزان تأثیر برنامه ها و آثار تولید شده در خصوص مهدویت در افکار عمومی با همکاری دستگاههای مربوط؛
16. 2- انجام مطالعات و تحقیقات پیرامون فرهنگ عمومی در زمینه مهدویت و استفاده از نتایج حاصله در برنامه ریزیهای فرهنگی در جهت بهبود کیفی و کمی امور محول شده؛
17. 2- تنظیم سیاستهای کلی در خصوص مطالعات راهبردی مهدویت خصوصاً آسیبهاو آفات آخرالزمان و ارائه آنها به نهادهای مختلف؛
18. 2- همکاری با حوزه های علمیه و مؤسسات مهدوی فعال جهت آموزش نیروی متخصص در مهدویت و شبهه شناسی جهت پیشگیری از مفاسد آخرالزمان.
3. سازمان تبلیغات اسلامی
اهمیت رسالت سازمان تبلیغات در راستای ترویج اخلاق اسلامی، دفاع از اصول اسلام، شناخت توطئه های فرهنگی تبلیغی و تبیین انحطاط و بطلان مکتبهای الحادی و انحرافی و... جهت گسترش فرهنگ دینی خصوصاً در میان نسل جوان آشکار است. و واضح است که فتنه های آخرالزمان هم بیشتر دامنگیر این قشر از جامعه شده است. بنابراین راهکارهایی که این سازمان می تواند به کار گیرد بدین قرار است:
1. 3- برنامه های پژوهشی
2. 3- برنامه های آموزشی
3. 3- برنامه های فرهنگی تبلیغی
4. 3- فعالیتهای قرآنی
به قرآن در دوره آخرالزمان باید با دو رویکرد نگریسته شود: اول مهجوری قرآن در این دوره است که باید با تمام قوا در راستای رفع این مهجوری در جوامع اسلامی کوشید. در همین راستا این پیشنهادها می تواند مد نظر قرار گیرد:
دوم آیات مهدوی و تأویل شده به وجود نازنین آن حضرت است که در این راستا چنین وظیفه ای خواهیم داشت:
4. صداو سیما
صدا و سیما از بااهمیت ترین نهادهای فرهنگی کشور است به طوری که عضوی فعال از اعضای خانواده به شمار می آید و حضوری دائمی در خانه ها دارد. از طرفی «چشم و گوش حساس کشور است» (ماده 15- قانون خط مشی کلی و اصول برنامه های صدا و سیما- مصوب 1361 مجلس شورای اسلامی) و پل ارتباطی میان دیگر ارگانها و مسئولین کشور با مردم است. لذا به نظر می رسد مسئولیتی خطیر نسبت به دیگر نهادها به عهده داشته باشد و بتواند بار بیشتری از این مهم را به دوش کشد.
از آنجا که مسائل خبری و تهیه برنامه های فرهنگی، آموزشی و تبلیغی از جمله وظایف صدا وسیما است، لذا باید در انعکاس اخبار و انتقال معارف مهدوی به موارد ذیل توجه کند:
1. 4. برنامه های اجتماعی
1. 1. 4. ساخت برنامه های مستند مبارزه با مفاسد اجتماعی که از جمله آنها ترویج بی بندو باری توسط زنان بد در جامعه است که خود نمونه ای از فتنه های دامن گیر آخرالزمان است. همچنین مفاسد اقتصادی، اخلاقی و.. و نه ترویج آنها با تهیه و پخش فیلم های خشن متعدد که متأسفانه جریان جاری صدا و سیما شده و بسیاری از جرائم از این طریق در جامعه ما ترویج می یابند؛
2. 1. 4. تهیه و پخش فیلم های سینمایی، پویانمایی و... مناسب جهت مقاطع سنی مختلف در راستای ترویج فرهنگ اصیل اسلامی و مهدوی برای مقابله با مفاسد اجتماعی؛
3. 1. 4. صدا و سیما می تواند با ساخت برنامه هایی که شیوه انتقاد سازنده و مؤثر را بیان می کند در راستای برطرف شدن این معضل که از فتنه های آخرالزمان است راهگشا باشد.
نبی مکرم صلی الله علیه و آله در توصیف شرایط آخرالزمانی می فرمایند: کسی که امر به معروف کند، خوار شود و کسی که مرتکب گناه شود، مورد ستایش قرار گیرد.[16]
2. 4- برنامه های آموزشی
از آنجاکه هر آنچه در دوران کودکی فرا گرفته می شود در ذهن کودک همچون نقش بر سنگ است؛ می بایست در زمینه آشنایی کودکان و نوجوانان با اهل بیت علیه السلام و خصوصاً معارف مهدویت برنامه هایی را تدارک دید. ساخت برنامه هایی در زمینه امام شناسی و شناخت حضرت مهدی علیه السلام می تواند در این راستا مورد توجه قرار گیرد:
1. 2. 4- برنامه های در خصوص آشنایی تمامی اقشار جامعه با شخصیت امام عصر علیه السلام، فلسفه غیبت و عوامل زمینه سازی ظهور؛
2. 2. 4- فیلم های انیمیشن در خصوص امام علیه السلام و اصحاب آن حضرت؛
3. 2. 4- برگزاری مسابقاتی در خصوص آشنایی با امام علیه السلام برای کودکان و نوجوانان؛
4. 1. 4. تولید و پخش میان برنامه های متعدد، متنوع و جذاب اسلامی- مهدوی جهت پخش در همه شبکه های رسانه ای و محدود نکردن آن به شبکه های معارف و قرآن.
3. 4. برنامه های تربیتی و اخلاقی
همانطور که دیدیم از جمله فتنه های آخرالزمانی، مرگ ارزشهای اخلاقی در جامعه و روابط انسانی است که همگی ناشی از دنیاطلبی، فراموشی دین و احکام الهی است. سازمان صدا و سیما در این خصوص می بایست نسبت به تهیه و تدارک برنامه های ذیل اقدام نماید:
1. 3. 4. ساخت برنامه هایی که نتایج عمل کردن به احکام و دستورات الهی را به صورت ترویجی و با شیوه ای جذاب انعکاس دهد؛
2. 3. 4. ساخت برنامه هایی که عواقب دنیوی و اخروی ارتکاب گناهان خصوصاً دنیاطلبی را به نمایش بگذارد؛ سریال «کلید اسرار» می تواند الگوی خوبی در این راستا باشد؛
3. 3. 4. جلوگیری از نمایش فیلمهای خشونت آمیز که به طریقی هم خشونت را به صورت پنهان و زیبا جلوه داده اند؛
4. 3. 4. اجازه ندادن خرید آثار سینمایی خارجی که هیچ هدفی جز سرگرم کردن مخاطب و اشاعه فرهنگ بیگانه ندارد؛
5. 3. 4. برنامه هایی در خصوص بررسی محتوایی با استفاده از مفاهیم اسلامی قرآن، نهج البلاغه، صحیفه سجادیه، صحیفه مهدیه و ادعیه و زیارات؛
6. 3. 4. برنامه هایی در خصوص دستگیری از مستمندان نظیر تهیه گزارش مستند از طرح ایتام در ماه مبارک رمضان و تشویق مردم به زنده نگهداشتن این سنت حسنه در دیگر ماههای سال نظیر جشن عاطفه ها در مهر ماه و جشن نیکوکاری در پایان سال و دیگر اخلاق اجتماعی اسلامی.[17]
4. 4. برنامه های فرهنگی
نحوه عملکرد و تأثیر روزافزون فرهنگ بیگانه در زمان ما یکی از عوامل زمینه سازی بروز ناهنجاریها و اعمال مخالف با ارزشهای دینی و اسلامی است که این خود نمونه ای از فتنه های آخرالزمان است. برخی از برنامه های پیشنهادی در این خصوص عبارتند از:
1. 4. 4. ساخت برنامه هایی در خصوص آشنا سازی مخاطبان خصوصاً نسل جوان با فرهنگ غنی اسلامی و نشان دادن برتری فرهنگ اسلامی بر فرهنگ غرب و سایر کشورها؛
2. 4. 4. ساخت فیلم، تئاتر و مستندسازی در خصوص تهاجم فرهنگی.
5. 4. برنامه های تبلیغی در سطح رسانه های جهانی
تلاش بی وقفه غرب در خصوص آشنایی گسترده با تعالیم اسلام و به دنبال آن سوء استفاده از این تعالیم بر علیه خود مسلمانان از جمله جنگجو و خونریز نشان دادن امام عصر علیه السلام در فیلمهای ساخته شده و بازیهای رایانه ای توسط هالیوود؛ رسانه های جمعی می بایست در این زمینه تلاش بیشتری نمایند تا توطئه های آنان را خنثی نمایند. شبکه جهانی سحر می تواند با تولید برنامه هایی با موضوعات ذیل این هدف را تحقق بخشد.
1. 5. 4. ساخت فیلم در خصوص معرفی امام عصر علیه السلام جهت تکذیب آنچه که آنها در فیلم هایشان به آن پرداختند؛
2. 5. 4. ساخت برنامه های مستند در خصوص آشنایی ادیان دیگر با مهدویت؛
3. 5. 4. تولید فیلمهای سینمایی با رویکردهای مهدوی.
5. حوزه های علمیه
روحانیت در نظام اسلامی از جایگاه ویژه ای برخوردار است و در واقع یکی از عناصر اصلی مولد فرهنگ دینی است. حوزه های علمیه و روحانیان به عنوان پل ارتباطی دولت و مردم می توانند نقشی مهمی در پیشگیری از آفات آخرالزمان ایفا نمایند خصوصاً پایگاه مرکز حوزه های علمیه که در شهر مقدس قم است می باست تلاش بیشتری نماید.
1. 5. تدوین دستورالعمل گزینش طلبه از سوی حوزه های علمیه قم برای حوزه های علمیه سراسر کشور؛
لازم است مد نظر داشته باشیم که عمدتاً باورها، ارزشها، هنجارهای دینی و انجام نهضت های دینی در گذشته ایران اسلامی از طریق این قشر وارد فرهنگ کشور شده است.
2. 5. آموزش تخصصی طلبه ها جهت جریان شناسی مهدویت و آفات آخرالزمان و شناسایی شبهات و یافتن پاسخ به آنها جهت اطلاع رسانی فرهنگی؛
3. 5. آموزش طلبه ها به عنوان تبیین گر مکتب اسلام و مرزبانی از احکام و قوانی دینی و تعمیق فرهنگ دینی جهت پیشگیری از عمل نکردن به احکام و دستورات قرآن؛
4. 5. آموزش طلبه ها همگام با تحولات روز و تجهیز به فناوری اطلاعات برای مقابله با آفات و شبهات آخرالزمان
1. 4. 5. آشنایی با اینترنت و زبانهای خارجی؛
2. 4. 5. برگزاری کارگاه ها و نشست های تخصصی در خصوص تعیین راهبرد دقیق و هدفمند در راستای پیشگیری و مقابله با فتنه¬های آخرالزمان.
5. 5. آموزش طلبه ها در زمینه بهره گیری از توان علمی خود بنا بر مقتضیات زمان؛
امام صادق علیه السلام می فرمایند: کسی که زمان خودش را بشناسد و بفمد و درک کند، امور مشتبه و گیج کننده به او هجوم نمی آورد."[18]
6. 5. حفظ وحدت حوزه و دانشگاه با تعامل و بهره گیری از توانایی یکدیگر برای پیشگیری از مفاسد آخرالزمان و زمینه سازی دولت ظهور؛
7. 5. تربیت خطیبان مخص و صالح برای وعظ و سخنرانی در مساجد و روضه خوانی و ذکر مصیبت اهل بیت علیهم السلام به دور از جعل ها و تحریف ها جهت:
1. 7. 5. حفظ سنگر مساجد؛
2. 7. 5. زنده نگهداشتن فرهنگ عاشورا در پیوند با فرهنگ مهدویت؛
3. 7. 5. احیای مفاهیم قرآنی و تبیین جایگاه قرآن در زندگی اجتماعی؛
4. 7. 5. تلاش برای رفع مهجوریت قرآن؛
5. 7. 5. جلوگیری از تحریف معنوی قرآن از جمله تفسیرهای ناروا و بدعت های نابجا از تعالیم قرآنی که منجر به ظهور تفکرات و تشکل های انحرافی خواهد شد.
8. 5. تأمین مالی و معیشتی طلبه های حوزه های علمیه برای جلوگیری از عوام زدگی و تلقی به عنوان یک شغل و حرفه؛
9. 5. آموزش تخصصی طلبه ها در زمینه امر به معروف و نهی از منکر و تأسیس مرکزی به این منظور به عنوان نهاد مستقل و نظارتی بر دولت و اتخاذ تدابیری با در نظر گرفتن ابعاد اجتماعی عمل در اجرای آن با همکاری و مشارکت همه نهادها و ارگانها؛[19]
6. وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
آموزش و پرورش که در مقطعی به آموزش و تربیت دینی کودکان و نوجوانان و نهادینه کردن ارزشهای اخلاقی و اسلامی اهتمام دارد، در مقطعی دیگر این سرمایه عظیم و جوان را به وزارت علوم می سپارد تا در دانشگاه های کشور، دانش آموختگانی مسلمان، متعهد، متخلق، با هویت و آماده به خدمت برای زمینه سازی دولت ظهور پرورش دهد. برخی از سیاستگذاری های مهدوی و زمینه سازی دولت ظهور که می تواند در این نهاد پی گیری شوند عبارتند از:
1. 6- تأسیس دانشگاه بین المللی مهدویت به همراه رشته هایی در زمینه امام شناسی، شبهه شناسی، آسیب شناسی موضوعی با گزینش از میان طلاب و دانش آموختگان دانشگاه ها یا تأسیس رشته ای در خصوص "مهدویت" در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری به منظور:
الف) تربیت متخصص امام شناسی خصوصاً حضرت مهدی علیه السلام؛
ب) تربیت متخصص در امر شبهات و پاسخگویی به آنها؛
ج) تربیت متخصص در آسیب شناسی مهدویت خصوصاً آخرالزمان.
2. 6- در نظر گرفتن مجموعه مباحثی از معارف مهدوی در سرفصلهای دروس دانشگاهی تمامی رشته ها به منظور آشنایی تخصصی جوانان با حضرت ولی عصر علیه السلام و انقلاب جهانی آن حضرت؛
3. 6- برگزاری همایشها و سلسله نشست های تخصصی در خصوص شبهات و آسیب شناسی مهدویت در دانشگاه های سراسر کشور با همکاری مؤسسات مهدویت و کانونهای مهدوی مستقر در دانشگاهها؛
4. 6- تهیه و ارائه اولویتهای پژوهشی مطالعات راهبردی مهدویت با همکاری مؤسسات مهدویت و سایر نهادها و ارگانها برای موضوعات پایان نامه های رشته های علوم انسانی بصورت فراخوان به دانشگاههای سراسر کشور؛
5. 6- برنامه ریزی برای شناسایی استعدادهای درخشان خصوصاً در رشته های علوم انسانی و معرفی آنها به مراکز تحقیقاتی مهدوی جهت بهره گیری از قابلیت و استعداد آنها در مطالعات راهبردی مهدویت در کشور؛
6. 6- برنامه ریزی برای استفاده از نتایج و دستاوردهای مطالعات علوم انسانی و پایان نامه های دانشجویان جهت بکارگیری در نحوه پیشگیری و مقابله با آفات آخرالزمان؛
7. 6- برنامه ریزی برای جذب متخصصان علوم اسلامی ایرانی داخل و خارج از کشور جهت پیشگیری و مقابله با آفات آخرالزمان و زمینه سازی دولت ظهور؛
8. 6- تسهیل در صدور مجوز برای دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی مهدوی؛
9. 6- تسهیل در صدور مجوز برای تأسیس انجمن ها و تشکل های دانشجویی و دانش آموختگان دانشگاهها در خصوص فعالیتهای مهدویت؛
10. 6- تعمیق و گسترش ارزش های انسانی و اسلامی در دانشگاهها از طریق:
1. 10. 6- برگزاری سخنرانی ها یا سلسله نشستهای دروس اخلاق؛
2. 10. 6-گرامیداشت ایام الله خصوصاً نیمه شعبان و آغاز امامت حضرت مهدی علیه السلام؛
3. 10. 6- بزرگداشت و تکریم مفاخر علم و ادب؛
4. 10. 6- حفظ فرهنگ عاشورا و مراسم سوگواری اهل بیت علیهم السلام در پیوند با مهدویت؛
5. 10. 6-برگزاری جلسات تفاسیر قرآن، نهج البلاغه و صحیفه سجادیه و صحیفه مهدوی با همکاری انجمن معارف اسلامی در دانشگاهها؛
6. 10. 6- برگزاری همایش ممتازان علمی- اخلاقی با رویکرد مهدوی؛
7. 10. 6- برپایی دائمی نماز جماعت در دانشگاهها برای ترغیب دانشجویان به اهمیت دادن نماز اول وقت و حفظ مساجد دانشگاهها.
11. 6- در نظر گرفتن دروس "تخصصی اخلاق" و"معارف مهدویت" در کارگاههای تربیت مربی استادان در دانشگاهها؛
12. 6- تقویت کمیته تأمین و گزینش هیأت علمی به منظور عدم ورود عناصر مخرب اندیشه ها در دانشگاه ها؛
13. 6- گسترش بصیرت دانش آموختگان و توأم نمودن تربیت با دانش؛
14. 6- ایجاد فرصت و امکان برخورد سالم اندیشه ها و گسترده نمودن پژوهش در امور فرهنگی به منظور جلوگیری از تهاجم فرهنگی.
7. سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی
سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی شاهراه ارتباطی بین المللی در خصوص ترویج فرهنگ و معارف مهدوی به سازمانها و مجامع بین المللی است. نهادهای تابعه آن عبارتند از مجمع جهانی اهل بیت علیهم السلام - شامل مرکز مطالعات و تحقیقات شیعه شناسی، مجمع الفقه و دفتر فرق شیعی- و مجمع جهانی مذاهب اسلامی است. از جمله اهداف این سازمان تقریب اندیشه ها و تفاهم بین علما و متفکران مذهب اسلامی است که از این طریق می تواند گام مؤثری جهت اتحاد کشورهای مسلمان برای مقابله با آفات آخرالزمان را بردارد. برخی از اقداماتی که برای تحقق این هدف می تواند انجام دهد بدین قرار است:
1. 7. سیاستگذاری و مطالعات راهبردی مهدوی- تبلیغی در خارج از کشور؛
1. 1. 7. ایجاد زمینه معرفی و تبیین مکتب اهل بیت علیهم السلام خصوصاً امام عصر علیه السلام؛
2. 1. 7. تبیین تحولات فکری- اجتماعی جهان در خصوص منجی گرایی و مهدویت؛
3. 1. 7. تقویت و تعمیق زمینه های بحث و گفتگو با مجامع بین المللی و علما ادیان الهی در زمینه منجی گرایی و مهدویت؛
4. 1. 7. فراهم آوردن زمینه اتحاد مسلمانان در خصوص آسیبهای آخرالزمان و راهکارهای جهانی مبارزه با آن.
2. 7. گسترش و تقویت مناسبات فرهنگی با ملل و اقوام مختلف به ویژه کشورهای مسلمان به منظور مبادلات، تفاهم نامه و موافقت نامه در خصوص مهدویت؛
3. 7. مطالعه و بررسی به منظور شناخت شیوه های مطلوب معرفی معارف اسلامی و مهدوی خصوصاً معرفی امام عصر علیه السلام به سراسر جهان؛
4. 7. انجام مطالعات و تحقیقات بین المللی در خصوص منجی گرایی و حمایت از پژوهشهای مهدوی در ایران و خارج از کشور؛
5. 7. ایجاد زمینه و هماهنگی برای عقد موافقت نامه ها و قراردادها به منظور مبادلات دستاوردهای مهدوی در همه عرصه ها از جمله؛ علمی، آموزشی، هنری، سینمایی، جهانگردی، خبری و مطبوعاتی در سازمانهای منطقه ای و مجامع بین المللی با همکاری مؤسسات مهدوی و سایر نهادهای فرهنگی کشور؛
6. 7. ایجاد، توسعه و اداره مؤسسات مهدوی و گسترش فعالیتهای مهدوی در خارج از کشور؛
7. 7. اختصاص دادن بخشی از فعالیتهای تمامی نمایندگان فرهنگی و مراکز اسلامی و فرهنگی وابسته به جمهوری اسلامی در خارج به مهدویت و حتی تعیین نمایندگان مهدوی در آن مراکز و در صورت لزوم ایجاد بخش مستقل مهدویت در آن نمایندگیها و مراکز؛
8. 7. برگزاری گردهمایی ها، جشنواره ها و نمایشگاه های مهدوی و تبلیغی در خارج از کشور؛
9. 7. احیاء اشاعه و گسترش فرهنگ انتظار و مهدوی در سراسر جهان از طریق اعزام مبلغان مهدوی؛
10. 7. تألیف، ترجمه و انتشار کتب و نشریات مهدوی به منظور معرفی امام عصر علیه السلام و حکومت آن حضرت و تبادلات علمی در این زمینه با سایر کشورها؛
11. 7. شناسایی و جمع آوری آمار و اطلاعات سایتها، تشکل ها و انجمن های مهدوی و ضد مهدوی در سراسر جهان و اعلام موضع در این رابطه؛
12. 7. تشکیل سمینارها و کنفرانس های علمی و اجرایی به منظور هماهنگی نظرات و تبادل امکانات شیعیان جهان در خصوص جریان شناسی مهدوی و آفات آخرالزمان؛
13. 7. اعزام شخصیتها و مبلغین مهدوی برای شرکت در سمینارهای بین المللی؛
و بالاخره در پایان باید اشاره کرد به ضرورت وجود مرکز و قرارگاهی که همه این فعالیتهای فرهنگی را برای زمینه سازی دولت ظهور فراهم و مهیا کند که اساساً این رسالت به عهده شورای عالی انقلاب فرهنگی کشور است که بررسی رسالت آن به مقاله ای مستقل با بررسی آراء و نظرات مقام معظم رهبری دام ظله العالی به عنوان سکان دار هوشیار این حرکت عظیم، نیاز دارد. امید است توفیق آن حاصل گردد که در مجالی دیگر به رسالت شورای عالی انقلاب فرهنگی در مقدمه و زمینه سازی دولت ظهور هم پرداخته شود. انشاء الله
پي نوشت :
[1] الصافی الگلپایگانی، شیخ لطف الله، منتخب الأثر، قم، مکتب المولف، 1422ق، ص 432
[2] انصاف پور، غلامرضا، 1377، فرهنگ فارسی، تهران، انتشارات زوار، چاپ سوم، ص 783
[3] روح الامینی، محمود، زمینه فرهنگ شناسی، 1365، تهران، انتشارات عطار، چاپ اول، ص 24؛ {مانند: فنون و ابزار کاربردی و تولیدی}
[4] همان؛ {مانند: اعتقادات، زبان، آداب و رسوم}
[5] همان، ص 36
[6] علامه مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، 1983م، ج 52، ص 334؛ الطوسی، ابی جعفرمحمدبن الحسن، الغیبه، تهران، مکتبه نینوی، ص 315
[7] بابویه قمی، ابو حمزه، کمال الدین و تمام النعمه، قم، مؤسسه نشر اسلامی،1380 ، ج1، ص 323
[8] ]از علائم آخرالزمان است که نماز ترک شود،وقت نمازها را سبک می شمارند.، امیرالمؤمنین علی علیه السلام می فرمایند: "دجال وقتی ظهور خواهد کرد که مردم نماز را ترک کنند."، نبی مکرم صلی الله علیه و آله می فرمایند: هنگامی که امت من نماز را ضایع کنند و از شهوات پیروی کنند. [
[9] طبرسی نوري، میرزا حسین، مستدرك الوسائل، قم، آل البیت، 1415ق، ج 2، 625؛ سادات،محمدعلی، راهنماي پدران و مادران، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1383، ج 2، ص159; قرائتی، محسن، يكصد و چهارده نكته درباره نماز، انتشارات ستاد اقامه نماز، 1372، 66
[10] ]امیرالمؤمنین علیه السلام می فرمایند: زمانی بر مردم رسد....و صله رحم لطف و بزرگواری محسوب شود، و عیادت بیمار، وسیله برتری جویی بر مردم باشد. (علامه مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، 1983م ، ج52، ص 256؛ محدث قمی، شیخ عباس، منتهی الآمال، نجف، مرکز الدراسات التخصیصه فی الامام المهدی، 1426ق، ص 230)؛ همچنین می فرمایند: روزی خواهد آمد که در آن ....و صله رحم و آمد و شد با خویشاوندان را با منت انجام می دهند. (فیض الاسلام ،سیدعلی نقی، نهج البلاغه، تهران، انتشارات تکریم، 1380، حکمت 98، ص 1132)[
[11] علامه مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، 1983م ، ج52، ص259؛ با همین مضمون ر.ک: همان، ص 112؛ متقی هندی،علی بن حسام،کنزالعمال فی سنن الاقوال و الافعال،تصحیح:صفوة السقا، بیروت:مکتبة التراث الإسلامی،چاپ اول،1397ق ، ج 11، ص 192؛ علامه مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، 1983م ، ج52، ص 256؛ محدث قمی، شیخ عباس، منتهی الآمال، نجف، مرکز الدراسات التخصیصه فی الامام المهدی، 1426ق، ص 230
[12] رک: پاورقی (1)
[13] علامه مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، 1983م، ج32، ص 367
[14] مجیدی خوانساری، غلامحسین، نهج الفصاحه، قم، انتشارات انصاریان، 1385، ص 567-568
[15] دیلمی، ابی محمدحسن، ارشادالقلوب، قم، انتشارات شریف رضی، 1368، ج1، ص 204
[16] برای نمونه رک: الصافی الگلپایگانی، شیخ لطف الله، منتخب الأثر، قم، مکتب المولف، 1422ق ، ص 432
[17] ]امام صادق علیه السلام فرمود:« (در آخرالزمان) مردم به نیازمند می‌بخشند فقط برای اینکه به او بخندند. با سهم سادات قمار می‌شود و شراب نوشیده می‌گردد.»؛علامه مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، 1983م، ج52، صص 192 و263 [
[18] حسن بن علی بن شعبه، تحف العقول، مترجم پرویز اتابکی، تهران، انتشارات فرزان روز، 1376، ص 356
[19] ]"انصافاً در میان ما شیعیان این مطلب خیلی کوچک شده است. در میان رساله های عملیه آخرین کتابی که این موضوع را مطرح کرده "جامع عباسی" شیخ بهایی است که تقریباً مربوط به سه و نیم قرن پیش است. بعد از آن این موضوع حتی در رساله های عملیه هم بطور کلی حذف شده است. در صورتی که امر به معروف و نهی از منکر مثل نماز و روزه است، نباید دفن شود.... باید در رأس مسائل قرار گیرد، همیشه باید مطرح شود تا آن را فراموش نکنیم." (مطهری، مرتضی، حماسه حسینی، قم، انتشارات صدرا، 1374، ج2، صص 51-49
تصاوير زيبا و مرتبط با اين مقاله
