گزارشي از بنياد موقوفات سردار فيروزکوهي

مقدمه

بنمانند مردم از بد و نيک
از بد و نيک داستان ماند
هنگامي که از ميان خيابانهاي دودزده و شلوغ مي‏گذريم و يا در ازدحام رهگذران در پياده‏روها قدم بر مي‏داريم و تابلوهاي ريز و درشت و جديد و قديم را مي‏نگريم، آيا هرگز به اين انديشيده‏ايم که برخي از اين تابلوها و يا برخي از ساختمان‏هاي قديمي، ستونها و آجرها، بارخاطره، تاريخ و فرهنگ نسلها را بر دوش مي‏کشند و چه حرفهايي براي گفتن دارند؟ آيا در مقابل برخي از اين تابلوها اندکي درنگ مي‏کنيم تا بفهميم وراي اسم آنها چه مسمايي نهفته است؟
از جمله اين تابلوهاي قابل درنگ، تابلوهاي مربوط به بنيادهاي موقوفات است. در تهران بزرگ و شلوغ، يافتن اين تابلوها سخت نيست. مردان بزرگي در اين خاک زيسته‏اند که حيات مادي و معنوي خود را نثار راحت و رفاه و پيشرفت فرزندان اين مرز و بوم کرده‏اند و از آن ميان است مرحوم سردار فيروزکوهي، که اين گزارش سعي دارد ضمن معرفي گذشته و حال بنياد موقوفات فيروزکوهي و شرح احوال واقف بزرگ آن، اطلاعاتي به‏دست دهد تا شايد اسباب تشويق و ترغيب ارباب مکنت به اين سنت پسنديده شريعت محمدي(ص)؛ يعني وقف گردد. ان‏شاءاللّه‏.

شرح‏ حال واقف

مرحوم ميرزا سيد کريم‏خان فيروزکوهي، ملقب به فيروز جنگ و امير تومان و صمصام‏السلطنه و سردار مکرم و سردار فيروز، فرزند مرحوم امير محمّدحسين خان ثاني (سردار بزرگ محمدشاه و فاتح هرات) از رجال عهد ناصري و اوايل عصر مظفري بوده که تحصيلات نظامي خود را در مدرسه «سن‏سير» فرانسه گذراند و به دريافت نشان عالي لژيون دونور موفق شد. وي مدتي مغضوب شاه بود، ولي در يکي از سفرهاي ناصرالدين شاه به اروپا با شفاعت ميرزا حسين‏خان سپهسالار، شاه از وي استمالت کرد و در مراجعت به ايران وزارت قورخانه را به او واگذار کرد. رياست و سامان‏بخشي مدرسه مبارکه ناصري که بعدها به نام مدرسه يا دبيرستان نظام ناميده شد از آثار خير او در اين دوران است. او در اين مقام، گذشته از تدريس و تعليم، به ترجمه و تأليف کتب و رسايل بسيار در مورد قوانين نظام بلژيک و اتريش و فرانسه به نام قوانين عسکريّه(1)در فنون مختلف پياده‏نظام و توپخانه پرداخت و با دريافت نشان علمي از بعضي ممالک اروپايي مورد تحسين واقع شد. سردار فيروزکوهي خود فرزندي نداشت، اما سرپرستي برادرزاده خود را بعد از مرگ برادر به عهده داشت و همين برادرزاده و يک خواهر تنها وارثان او شدند. شرح‏حال کامل او در روزنامه‏هاي شرف و شرافت به تصدّي مرحوم اعتمادالسلطنه اول و دوم مندرج و در کتب رجال بامداد، طرائق الحقايق نايب‏الصدر شيرازي و نيز در کتاب خاطرات احتشام‏السلطنه به طور کامل آمده است. شاعر گرانقدر معاصر مرحوم اميري فيروزکوهي نوه برادر ايشان بودند.

تاريخچه مدرسه خيريه ايتام

در هيجدهم ذي‏الحجه سال 1316هـ.ق سردار فيروزکوهي بعد از پيشنهاد تأسيس مراکز معارف و مدارس به احتشام‏السلطنه، خود به دور از جنجالهاي دولتي و تبليغي آن زمان اقدام به بناي مدرسه‏اي فني و حرفه‏اي براي افراد بي‏سرپرست و بي‏بضاعت به نام «مدرسه خيريه ايتام» کرد؛ مدرسه‏اي ابتدايي، طبق اصول و تشکيلات مدارس فرنگ با پيشرفته‏ترين و تازه‏ترين وضع متداول در کشورهاي مترقي آن روز. اين مدرسه پنجمين مدرسه‏اي بود که با اسلوب جديد در ايران بنا مي‏شد. واقف امور مالي مدرسه را مبتني کرد بر وقف بهترين املاک و مستغلات خود در تهران و شميران و دماوند و مازندران. پس از تأسيس اين مدرسه، مظفرالدين شاه قاجار از آن بازديد کرد و مراتب رضايت خود را با اهداي معدن زغال‏سنگ «گاجره» براي تأمين سوخت محصلين ابراز نمود که اکنون جزو املاک موقوفه است.
اين مدرسه واقع در خيابان حاج شيخ هادي تهران و داراي مساحتي بيش از پنج‏هزار متر با ساختمان‏هاي متعدد از آشپزخانه و آبدارخانه و خوابگاه اطفال و پرستاران و زمين ورزش همراه با وسايل ورزشي آن دوره و نيز کارگاه صنعتي براي تعليم فنون مختلف از نجّاري و بافندگي و آهنگري بود. اين تشکيلات و اين روش اداره نشانه دورانديشي و درست‏انديشي سردار بود که به‏جاي کمک مالي دائمي به کودکان بي‏سرپرست، به آنها فن و دانشي مي‏آموخت تا بعدها ضمن اداره امور زندگي خود در جامعه نيز افراد مطلوبي باشند. شاگردان اين مدرسه در کنار آموزش دانشهاي نظري به تعلّم صنايع فني نيز مي‏پرداختند و علم و صنعت را در عرض يکديگر فرا مي‏گرفتند. از مردان بزرگي که در آن روزگار صاحبان دانش و فن محسوب مي‏شدند، کساني‏که به کمک سردار شتافته و با عهده‏داري بخشي از تدريس علوم نظري، دين خود را به جامعه ادا کرده و زکات علم خود را پرداختند؛ از جمله ذکاءالملک فروغي و ميرزا ابوالحسن‏خان فروغي. برخي از کتابهايي که فروغي براي تدريس در آن مدرسه نگاشته بود و بيشتر در مورد مسايل تاريخي بود، بعدها در دبيرستانهاي تهران و ساير شهرها تدريس مي‏شد.
در اين مدرسه نزديک به شصت نفر از اطفال يتيم و بي‏بضاعت به‏طور شبانه‏روزي نگهداري مي‏شدند و از همه حيث از خوراک و پوشاک و مقرري و... مورد پذيرايي قرار مي‏گرفتند. بسياري از تعليم يافته‏گان اين مدرسه بعدها جزو رجال علمي و ادبي اين مملکت به‏شمار آمدند. طبق وقفنامه، که متن کامل آن در پايان اين مقاله آمده است، اطفال بدون پدر و مادر يا بدون يکي از والدين و يا نيازمند در اين مدرسه پذيرفته مي‏شدند. واقف بزرگوار در زمان حيات، رياست مدرسه را بر عهده داشت و شاگردان مدرسه همچون پدري دلسوز از او فرمانبري مي‏کردند و به او محبت داشتند.

متوليان مدرسه

بعد از درگذشت سردار فيروزکوهي، اين افراد ـ طبق وصيت قبلي و مفاد وقفنامه ـ توليت امور مدرسه خيريه را بر عهده گرفتند:1 ـ حاج امين‏الضرب کمپاني 2 ـ دکتر امير اعلم 3 ـ حکيم الممالک 4 ـ مستشارالدوله 5 ـ نيّر الملک 6 ـ نيّر السلطان 7 ـ مير سيد محمد قمي 8 ـ ظهير السلطان که بعدها ميرزا احمد اشتري و رکن الملک حکيمي و فاضل فرجاد و نيز شمس‏آوري جاي برخي از اعضاي اين هيأت را گرفتند. اينان همگي از مردان نيکنام روزگار خود بودند و پس از خدماتي به دار باقي شتافتند.
متوليان طبق وقفنامه مي‏بايستي جانشين خود را تعيين و معرفي مي‏نمودند که پس از تأييد هيأت متوليان و اداره اوقاف، حکم توليت رسمي براي ايشان صادر مي‏گرديد. گروه دوم متوليان مدرسه خيريه عبارت بودند از: 1 ـ سپهبد آق اولي 2 ـ ميرزا سيد جمال‏الدين اخوي 3 ـ محمد مهران 4 ـ مهندس عبدالمجيد اعلم 5 ـ حاج علي‏اکبر تشيّد 6 ـ آقاي نبوي 7 ـ مهندس صادق که هرکدام به نوبه خود ارائه خدماتي را در اين مدرسه بر عهده داشته‏اند.
اما متوليان فعلي اين موقوفات چهار نفر از بازنشستگان مشاغل دولتي هستند که اغلب با وصيّت متوليان قبلي و با تأييد اداره اوقاف انتخاب شده‏اند، عبارت‏اند از:
1 ـ مهندس عباس تشيّد 2 ـ دکتر جمشيد لئالي
وقف‏نامه سردار فيروزکوهي با مهر و امضاي مجتهدين بزرگ منجمله شيخ فضل‏الله نوري، ميرزاحسن آشتياني، شيخ هادي مجتهد و سيدعبدالله موسوي بهبهاني تأييد شده است.
3 ـ تيمسار تقوي 4 ـ آقاي بلورچي

وضعيت مدرسه خيريه بعد از واقف

تصدّي امور موقوفه و مدرسه در زمان حيات واقف با خود ايشان بوده است و شخص ايشان با نهايت علاقه و دلسوزي کودکان يتيم را پرستاري مي‏نمود، به گونه‏اي که مهرباني ايشان زبانزد عموم بوده است. پس از ايشان نظارت موقوفه بر عهده مرحوم حاج شيخ هادي نجم آبادي گذاشته شد و سپس نوبت به متولياني رسيد که در سطور گذشته نامشان ذکر گرديد. در زمان توليت آقاي فاضل فرجاد خراساني علاوه بر تعدادي دانش‏آموز يتيم که به صورت شبانه‏روزي در مدرسه اسکان داشتند، گروهي محصلين عادي نيز مانند ساير مدارس دولتي از فضاي علمي و صنعتي اين مدرسه بهره مي‏بردند.
در زماني که آقاي مرآت وزير معارف بود، در محل مدرسه خيريه در خيابان آقا شيخ هادي دو باب دبيرستان پسرانه و دخترانه دولتي ساخته شد و عملاً مدرسه خيريه تعطيل گرديد و تنها مدارس جديدالاحداث به نام فيروزکوهي نامگذاري شد و مبلغي نيز به عنوان مال‏الاجاره به موقوفات پرداخت مي‏شد. در حدود 20 سال تنها کمکهايي به اطفال بي‏سرپرست از ممرّ موقوفات صورت مي‏گرفت و موارد وقفنامه اجرا نمي‏شد و موقوفه عملاً از مسير واقعي خود دور گرديده بود. تا اينکه متوليان تصميم گرفتند با احداث يک مدرسه خيريه ديگر در زمينهاي موقوفه به نظر واقف جامه عمل بپوشانند. بدين‏ترتيب محل فعلي آموزشگاه فني و حرفه‏اي منتظمي که همان مدرسه خيريه سابق است با نقشه آقاي مهندس صادق بنا گرديد. پس از ايشان حاج علي‏اکبر تشيّد در سال 1338هـ.ش تکميل و اداره بنا را برعهده داشتند و با اخذ امتياز رسمي از وزارت فرهنگ مدرسه را افتتاح نمودند. دانش‏آموزان اين مدرسه اغلب از خانواده‏هاي تهيدست و کودکان بي‏سرپرست انتخاب مي‏شدند و البته ديگر مدرسه به‏صورت شبانه‏روزي نبود، بلکه تنها وسايل تحصيلي و پوشاک و خوراک ظهر دانش‏آموزان تأمين مي‏شد و در کارگاهها به محصلين کلاسهاي پنجم و ششم صنايعي از قبيل نجّاري، خياطي و کفاشي آموزش داده مي‏شد. دانش‏آموزان بعد از پايان تحصيلات سيکل اول جذب بازار کار مي‏شدند. در سال 1357هـ.ش توليت مدرسه به‏عهده فرزند حاج علي‏اکبر تشيّد يعني مهندس عباس تشيّد گذاشته شد. و ايشان با اخذ امتياز جديد از وزارت فرهنگ مدرسه را تبديل به آموزشگاه حرفه‏اي نمودند که بيشتر مورد احتياج جوانان بود. و به اين‏ترتيب آموزشگاه فني و حرفه‏اي منتظمي در خيابان ولي‏عصر بالاتر از سه راه جمهوري به وجود آمد.

وضعيت فعلي موقوفات

در حال حاضر بنياد موقوفات فيروزکوهي در دو سوي خيابان ولي‏عصر قرار گرفته، آنچه در نزديکي خيابان شيخ هادي است تنها کتابخانه‏اي کوچک است که در واقع آرامگاه ابدي سردار فيروزکوهي و برادرزاده ايشان (جدّ شاعر ارجمند اميري فيروزکوهي) است. در بدو ورود يک تابلو نقاشي از چهره ايشان به چشم مي‏خورد که شايد کار هنرمند بزرگ کمال‏الملک باشد و تابلوي ديگر که با خطي زيبا از واردين مي‏خواهد براي اعتلاي روح واقف بزرگ فاتحه‏اي قرائت کنند. در اين کتابخانه عمومي کوچک که در تمام طول هفته براي ورود عموم آزاد است، بخش کوچکي از کتابهاي سردار و نيز کتابهايي که متوليان خريده‏اند نگهداري مي‏شود و در اختيار خوانندگان قرار مي‏گيرد.
ساختماني که در جنب خيابان ولي‏عصر قرار دارد به نام آموزشگاه فني و حرفه‏اي منتظمي است که با مديريت لايق چهار متولي خود بر اساس نيازهاي جامعه و استقبال جوانان، مشغول آموزش رشته‏هاي فني، کامپيوتر، نقشه‏کشي صنعتي و ساختماني و رشته اتومکانيک (تا چندسال قبل) است. اين محل با نظارت وزارت کار اداره مي‏شود. سالانه در اين مدرسه چند دوره تـخصصي کوتاه‏مدت به داوطلبان تدريس مي‏شود و نتيجه کار از نظر جذب شدن داوطلبان به بازار کار کاملاً رضايت‏بخش است. ضمنا با تغييراتي که در ساختمانها و املاک موقوفه داده شده و با ايجاد بخشهاي تجاري در طبقات همکف آن، درآمد موقوفه افزايش يافته و هزينه محصلين به تمامي به طور رايگان تأمين مي‏شود. و طبق بيان متوليان محترم براي توسعه برنامه‏هاي آموزشي تصميمات جديدي اتخاذ شده است که به تصويب وزارت کار نيز رسيده. متوليان اميدوارند که با برنامه‏هايي که اجرا مي‏کنند نيات خيرخواهانه واقف محترم اين بناي عظيم؛ يعني سردار فيروزکوهي را تا آخرين حد امکان اجرا نمايند و به همين منظور کارگاههايي وسيع و امروزي براي کامپيوتر و نقشه‏کشي در اين بنا ايجاد شده که همگي با داوطلباني علاقه‏مند و مدرساني که متوليان از طريق وزارت کار آنها را جذب مي‏نمايند و حق‏التدريس آنها را از محل درآمد موقوفات مي‏پردازند، به سختي مشغول کارند.
گفتني است که متأسفانه از سنگ وقفنامه اثري باقي‏نمانده و نيز از سنگ قبرهاي ارزشمندي که بر قبر سردار فيروزکوهـي و برادرزاده ايشان منتظم الدوله قرار داشته نيز بي‏خبريم و بالا آمدن سطح اتاق، قبرها را در فاصله چند متري نسبت به سطح زمين مدفون کرده است.

متن وقف ‏نامه مدرسه خيريه ايتام

کپي اصل و رونوشت چاپ سنگي وقفنامه در آرشيو اسناد سازمان اوقاف و امور خيريه نگهداري مي‏شود
الحمدللّه‏ الواقف علي الضمائر و النيّات والمطلع علي السرائر والخفيّات والصلوة والسلام علي محمد و آله اشرف المخلوقات و بعد، وقف مؤبّد شرعي نمودند جناب مستطاب اجلّ اکرم افخم آقاي آقا مير سيد کريم‏خان منتظم‏الدّوله سردار مکرّم، وزير قورخانه مبارکه ـ زيد اجلاله العالي ـ همگي و تمامي املاک و رقبات ذيل با عامّه منسوبات و منضمّات شرعيّه و عرفيّه هريک از آنها از اراضي و صحاري و مزارع و مراتع و قنوات و قلعه و نحو ذلک مما يَتَعلَّقُ و ينسبُ اليها بر مصارف تعليم و تعلّم فقراء از ايتام و غيره.
1 ـ قريه مغانک واقع در دماوند با مزارع و مراتع آن شش‏دانگ به حدود ذيل:
جنوبي به قريه امامزاده ويرانه، شمالي به لات دواب سرخه ده، شرقي به قباق تپه، غربي به قريه اوچانک.
2 ـ قريه سرداريّه واقعه در غار طهران، سه دانگ اراضي آن و شش دانگ اعياني و باغات و قلعه و قنات به حدود ذيل:
شمالي به قريه جعفرآباد، جنوبي پشت قلعه قصر، غربي به دره آب شور، شرقي به دره رودخانه بزرگ محمودآباد.
3 ـ از بلوک ساري مازندران:
الف: قريه مسطي، شش دانگ به حدود ذيل:
شرقي به رودخانه درويش محمدشاه، غربي به رودخانه واقعه در جارميان وسطي، جنوبي مرز في مابين خشکه‏زاري جمارک وسطي، شمالي به شکر گل‏نشين مرز عروسان است.
ب: قريه حاجي‏آباد شش‏دانگ
ج: از قريه جارميان دو دانگ و نيم.
د: از قريه ميان شاه سه دانگ.
هـ: قريه گل‏نشين واقعه در ساري مستغني از تحديد، شش‏دانگ.
به اين‏ترتيب که اولاً اطفال بي‏پدر و مادر را به تحصيل علوم و صنعت وادارند، اگر اطفال بي‏پدر و مادر از فقرا ميسّر نشد، اطفال بي‏پدر را به تحصيل وادارند و با عدم تيسّر از ايشان اطفال فقرا را به تحصيل علم و صنعت وادارند. و قرار داده شد در وقف، اولاً مداخل صرف اطفالي که در مدرسه خيريّه جديدالاحداث خود جناب واقف هستند بشود و در صورت انهدام بالکليّه و عدم تمکّن از اين مدرسه، صرف اطفال و ايتام فقرا که در ساير مدارس تحصيل علم و صنعت کنند بشود و در هرجا که باشند و مخارج تعمير اعيان موقوفه و تعمير خود مکتب‏خانه مقدّم است و بعد از تعمير لازمه اعيان موقوفه عشر از مداخل و محصول حق‏التّوليه است در غير طبقه اولي و نصف عشر حقّ‏النّظاره است و بعد از حق‏التّوليه والنّظاره تعمير مکتب‏خانه مقدم است. بعد از تعمير مکتب‏خانه آنچه بماند بايد صرف اطفال شود از طعام و لباس و حق معلّم و غير آن از لوازم مکتب‏خانه و صيغه وقف به قانون شريعت مطهّر، جاري شد و قبض و اقباض به عمل آمد. فمن بَدَّلَهُ بعدَ ما سَمِعَهُ فانّما اثمهُ علي الّذين يُبدَّلُونَهُ و کان ذلک في يوم هيجدهم شهر ذي‏الحجة الحرام من شهور سنه 1316.
کساني که بايد عمل وقف به اطّلاع و استحضار ايشان بگذرد و متولّي و دخيل در وقف هستند از قرار تفصيل ذيل است و بايد هر کدام در حال حيات خود به جهت بعد از وفات خود، عوض خود کسي را معيّن نمايند و در صورتي که تعيين نکرد مابقي يک نفر را که صلاح بدانند تعيين نمايند.
1 ـ جناب مستطاب اجل اکرم آقاي آقاميرزا نصراللّه‏خان مشيرالدوله وزير امورخارجه زيد اجلاله‏العالي.
2 ـ جناب مستطاب اجل اکرم آقاي آقاميرزامحمودخان حکيم‏الملک وزيرابنيه و مسکوکات دام اقباله العالي
3 ـ جناب مستطاب اجل اکرم آقاي علي‏خان ظهيرالدّوله وزير تشريفات و غيره زيد اقباله العالي
4 ـ جناب مستطاب اجل اکرم آقاي کريم آقا وزيـر نظميّه سـردار منصور و احتسـاب زيد اقباله العالي
5 ـ جناب جلالت مآب اجل اکرم‏آقا ميرزا شفيع‏خان صدر ديوانخانه مبارکه دام اقباله العالي
6 ـ جناب فخامت نصاب حاجي حسين‏آقا امين دارالضّرب زيد اقباله العالي
7 ـ جناب اميرالامراء العظام اميرعبداللّه‏ خان مشهور به مصطفي قلي‏خان منتصر لشکر اخوي‏زاده امّي و بطني جناب واقف(2).

توضيحا للهامش

مرقوم مي‏شود؛ تصرفات و مداخله حضرات بايد به استحضار و صواب ديد خود جناب مستطاب واقف و حضرت مستطاب عمادالملة والدين حجة‏الاسلام والمسلمين آقاي حاجي شيخ هادي مجتهد مدّظله العالي بوده باشد، مادامي که حيات دارند و بعد از فوت حضرت مستطاب معظم‏اليه هر که را در وصيّت‏نامه خودشان تعيين فرمودند به‏اطلاع و استحضار او بايد باشد. به‏تاريخ متن.
وقف مؤبّد شرعي نمودند جناب مستطاب واقف معظم‏اليه مرقوم در متن تمامي شش دانگ يک‏باب خانه واقعه در خيابان علاءالدوله [فردوسي] به‏حدود ذيل:
به خانه اعتضادنظام. به خانه ارمني. به خيابان. به کوچه.
بر مصارف و خيرات و مبرّات به اين‏نحو مادامي که جناب واقف حيات دارند به هرنحوي که صلاح بدانند صرف خيرات و مبرّات نمايند و بعد از خود در مقبره ايشان واقعه در مکتب‏خانه خيريّه صرف شود؛ از قبيل قرائت قرآن و صرف قهوه و غليان و اطعام و چاي از جهت کساني که به جهت فاتحه حاضر مي‏شوند و توليت از قراري است که در املاک موقوفه متن مقرّر شده است و بايد متولّي بعد از وضع مخارج لازمه عين موقوفه اوّلاً مخارج تعميرات مقبره نمايند يک عشر مابقي را حق التّوليه بردارد. در صورتي‏که غير واقف متولّي بوده باشد بايد عشر ديگر را صرف مقبره نمايد از قراري که در فوق مرقوم شد. و در صورتي‏که مقبره منهدم شود مداخل عين موقوفه را صرف خيرات و مبرّات نمايد به هرنحوي که متوّلي آن زمان صلاح بداند و صيغه جاري شد و قبض و اقباض به عمل آمد و کان ذلک في شهر شعبان المعظم سنه 1317.

سجلات وقف ‏نامه

بسم‏اللّه‏ الرحمن الرحيم
وَقَعَ الوقـفُ المؤبَّد من الواقفِ المعظّم المؤيّد بالنـسبة الي القـري السبـعه حسبما فصَّل في‏المتن والـدّارِ المسطـورةِ فـي الحاشية قربةً الي‏اللّه‏ تعالي و جَعَـلَ التوليـةَ والنّظـارةَ المرتّبـة بقبـول من يَصّح قبـوله و متعقبـا للاقباض والقبضِ المعتبر علي المـصارف المسطـوره حسبما فَصَّلَ في‏المتن والحواشي. حَررَّهُ الاحقر فضل‏اللّه‏ النّوري في شهر صيام 1317.
محل مهر حضرت مستطاب عماد الملة والدين حجة‏الاسلام والمسلمين آقـاي آقا شيـخ فضل‏اللّه‏ مجتهـد نوري مد ظله العالي.
بسم‏اللّه‏ الرحمن الرحيم
قد صَدَرَ الاعترافُ من جناب الواقف الموفق زيد مجده بتمام ما سُطِرَ متنا و هامشا حسبما فصّل فيما وقع. حررّه الاحقر في شوال 1317.
محل مهر حضرت مستطاب عمادالملة والدين حجة‏الاسلام والمسلمين آقاي حاجي ميرزا حسن آشتياني مجتهد مدظلّه العالي.
بسم‏اللّه‏ الرحمن الرحيم
وقع الوقف المرقوم و حصل القبض في 18 ذي‏الحجة الحرام. محل مهر حضرت مستطاب عماد الملة والدين حجة‏الاسلام آقاي حاجي شيخ هادي مجتهد مدّظله العالي.
بسم‏اللّه‏ الرحمن الرحيم
قد وقف الواقف زيد توفيقه و تاييده بوقوع جميع ما سطر متنا و هامشا. محل مهر جناب مستطاب عمدة‏العلماء الأعلام آقاي آقا ملاعبدالرسول.
اين وقف‏نامه را علي‏نقي حسيني دماوندي در شهر صيام 1317 در چهار نسخه نوشته است.
بمنه تعالي
نعم قد وقع الوقف المؤبد و جري الحبس المخلّد علي‏المصرف المسطور و علي‏الترتيب والتولية والانظار کلّ ذلک حسبما فصل في‏المتن والحاشيه لدي الجاني عبداللّه‏ الموسوي البهبهاني. شهر الصيام سنه 1317.
بسم‏اللّه‏ الرحمن الرحيم
قد وقع الوقف المرقوم حسبما فصّل متنا و هامشا في شهر الصيام. حرره الاحقر علي‏نقي الحسيني الدماوندي. في اربع نسخه 1317.

پی نوشت:

1-در بازديدي که از کتابخانه بنياد موقوفات داشتيم متأسفانه اثري از اين تأليف و ديگر کتابهاي نفيس سردار به چشم نخورد و جز چند جلدي رمان و ديکسيونر فرانسوي از کتب ديگر ايشان اثري نمانده است. بر متوليان اين بنياد لازم است تا نسخه خطي تأليف اين واقف بزرگ را يافته و در گنجينه بنياد جاي دهند.
2-چون مرحوم مصطفي قلي خان منتظم‏الدوله در سن 30 سالگي ناگهان از دنيا رفت و فرزندش مرحوم استاد سيدکريم اميري فيروزکوهي هفت ساله بود، به جاي او مرحوم ميرزا احمد خان اشتري بنا به رأي شورا به توليت انتخاب شد.
مرحوم اشتري در سالهاي بعد از 1325 شمسي استاد اميري فيروزکوهي را به جانشيني خود براي توليت برگزيد، اما چون آن مرحوم اهل کارهاي دنيا نبود و گوشه عزلت را بر هر کاري ترجيح مي‏داد به ميل و اراده خود به جمع متوليان خيريه خانوادگي نپيوست.

منبع: ميراث جاويدان