نویسنده: دکترمحمدرضا اصلانی (همدان)
Romantic Irony
معادل دیگر: وارونه سازی رمانتیک
نوعی وارونه‌سازی که ابتدا نویسندگان آلمانی عنوان کردند و در آن نویسنده با تغییر ناگهانی لحن یا حتا دخالت مستقیم، توهم غیرشخصی بودن یا بی‌طرف بودن اثر خود را از بین می‌برد. در وارونه‌سازی خیالی، نویسنده ضمن نگارش اثر، هر چند گاهی در روند داستان حضور می‌یابد و با لحنی طنزآمیز به خواننده خاطرنشان می‌کند حوادث و مسایل طرح شده چندان جدی نیست. گرچه داستان اصلی‌ترین حیطه‌ی استفاده از وارونه‌سازی خیالی است، اما در مواردی از شعر و نمایش نیز نمونه‌هایی از این وارونه‌سازی را می‌توان یافت.
دون ژوان به تحریر بایرون، تام جونز و جوزف آندروز هر دو نوشته‌ی فیلدینگ، کوه جادو و یوزف و برادرانش آثار توماس‌مان و نمایش‌نامه‌ی شش نفر به دنبال نویسنده از لوییجی پیراندلو از نمونه‌هایی است که در ساخت آن‌ها از وارونه‌سازی خیالی استفاده شده است.
در ادبیات داستانی ایران در مجموعه‌ی سنگر و قمقمه‌های خالی، اثر بهرام صادقی در دو داستان کوتاه تدریس در بهار دل‌انگیز و عافیت، مواردی طنزآمیز از وارونه‌سازی خیالی وجود دارد. در داستان اول بهرام صادقی کلاسی خیالی می‌آفریند، داستان را با جمله‌ی «فرض می‌کنیم» آغاز می‌کند و مدام این جمله را به عنوان ضرباهنگ تکرار می‌کند تا بر این خیالی بودن تأکید کند. بهرام صادقی خود و خواننده را کنار طیفی از افراد گوناگون در کلاس می‌نشاند که نور، امکانات و هوای کافی دارد. با دقت تمام فضای موردنظر را خلق می‌کند و درست زمانی که خواننده‌ی داستان می‌خواهد در تحلیل‌هایش به سراغ الگوهای متداول و کلیشه‌ای برود، ضربه‌ی طنزآمیز خود را فرود می‌آورد و با لحنی متفاوت می‌گوید:
چه خیالات احمقانه‌ای! خودتان شاهد بودید که ما فرض کردیم [...] بروید به کارهایتان بپردازید.
در داستان عافیت، بهرام صادقی در ضمن توصیف دوش نمره‌ی 2، در چرخشی ناگهانی و قدرتمندانه در روند داستان حضور می‌یابد و می‌گوید:
بیجاره نمی‌داند که با این کارها داستان آقای صادقی را کمی ناتورالیستی می‌کند.
منبع مقاله:
اصلانی، محمدرضا؛ (1394)، فرهنگ واژگان و اصطلاحات طنز همراه با نمونه‌های متعدد برای مدخل‌ها، تهران: انتشارات مروارید، چاپ اول.
