كاغذبری، هنری گمنام

هنر كاغذبری یا به اصطلاح قدیم ((‌ قطاعی ))‌ رشته ای از هنرهای تزئینی و دستی است این هنر در ایران ناشناخته و گمنام مانده و در حدود سدهٔ نهم هجری قمری از چین به ایران زمین آمده و از اینجا به كشور عثمانی ( تركیه ) راه یافته است و از این طریق به اروپا رفته و گسترش جهانی یافته است .
متأسفانه درایران ( با آنكه یكی از كانونهای پرورش این هنر بوده است ) استادان و هنرمندان چیره دست و بزرگی دست بدان یافته و شاهكارهای زیبائی پدید آورده اند لكن از سوی هنرشناسان عنایت كافی به این هنر و شاخه های آن مبذول نگشته وآن را كاری كودكانه یا كودك پسندانه وانمود كرده اند از مقایسه و سنجش دقیق آثار كاغذبری ایرانیان با كاغذبری های دیگر مردمان جهان این نسخه بدست می آید كه هنرمندان ایرانی در این رشته ذوق و استعداد و مهارت و خلاصه برتری داشته اند و دقت دست و چشم خود را به همگان ( بجز چینی ها ) نشان داده اند .
كاغذبری با خوشنویسی – نگارگری – جلدسازی ( سوخت ) ، وصالی و سوزندوزی همبستگی نزدیك دارد . هر كس از زمان كودكی خود بخاطر دارد كه گهگاه مقراض و كاغذ رنگین در دسترس داشته و با تا كردن كاغذ و بریدن آن به شكلهای گوناگون از قبیل ستاره های منظم ، ترنجهای مشبك ، شكل جانوران و پرندگان ، نقشهای زیبا و چشم نوازی از كاغذ پدید آورده و از این كار و بریده های خود ، دلشاد و خوشنود گشته است ، لیك شاید هیچگاه در این اندیشه نبوده است كه آن بازی كودكانه ، زمانی یكی از رشته های هنرهای سنتی و دستی مردم ایران به شمار می رفته و سالهای سال رواج و گسترش فراوان داشته و هنرمندان نامداری در آن پدید آمده بودند كه اینك با گذشت زمان گرد فراموشی بر چهرهٔ آنان نشسته و نام این هنر و هنرمندانش از یادها پاك شده است .
كاغذبری ، یكی از رشته های ظریف و دقیق و زیبای هنری است كه در آن هنرمند پس از طراحی روی كاغذ ساده یا رنگین ، نقش را با مقراض یا كار مخصوص ( شفره ) آن چنان با دقت و ظرافت از میان كاغذ در می آورد كه شكل اصلی خود را كاملاً نگاه می داشت و با چسبانیدن آن بر زمینه ای برنگ دیگر خود را هم چون قطعه ای خوس یا نقاشی زیبا نشان می داد . موضوع بیشترین بریده ها ، نقش جانوران ، پرندگان و برگهای و نقشهای هندسی یا خطهای خوش بود و گاه در بریدن برخی طرحها ، بویژه خطهای خوش ، این كار با چنان تردستـی و استادی انجام می گرفت كه جای جای خالی آنها ، با قرار دادن روی زمینهٔ تیره تر و یا روشنتر ، خود قطعهٔ مستقل دیگری را تشكیل می داد .
در تعریف این هنر در فرهنگ نظام آمده است :
(( قطعه بریدهٔ آن را گویند كه اول ،‌ قطعه یا خط را بر كاغذ رنگین سوای سفید ، نویسند بعد آن حروف را بریده و برآرند و آن را بر كاغذ سفید چسبانند ، حروف سفید به نظر می آید . ))‌
با بررسی نمونه ها و نام و جای زندگی كاغذبران ، چنین پیداست كه رواج و گسترش این هنر در میان مردم شهرهای هرات – تبریز – شیراز – بیش از جاهای دیگر ایران بوده است لكن در مورد پیدایش این هنر در ایران و سرچشمه های آن سه نظر می توان انگاشت :
نظر نخست :‌ آنكه بنیاد و سرچشمه كاغذبری از ساختن لعبتها یا فیگورهـا یـا صورتكها چرمی و مقوائی ( هنر سایه بازی ) پدید آمده است و چون پیشینهٔ این هنر نمایش در ایران بسیار پیش تر از كاغذبری است ، ازاین رو آغاز تاریخ هر دو را می توان یكسان دانست .

منبع: پایگاه تجاری و اطلاع‌رسانی صنایع دستی