كنفرانس تهران و اعلامیه سه دولت بزرگ درباره ایران
پژوهشگر: احمد فریدونی
چکیده: روز 25 نوامبر مارشال استالین از مسكو و روز بعد پرزیدنت روزولت و وینستون چرچیل از قاهره وارد تهران شدند و در 28 نوامبر 1943 ( 6 آذر 1322) كنفرانس تاریخی تهران كه اثرات مهمی در جریان جنگ دوم جهانی داشت در پایتخت كشورمان تشكیل گردید.
تهران در سال 1943
برای نخستین بار استالین، روزولت و چرچیل سران سه دولت بزرگ متفق در تهران گرد آمدند. كنفرانس این سه شخصیت طراز اول باید سرنوشت آینده جهان را تعیین می كرد. از آغاز جنگ دوم جهانی سازمان‌های جاسوسی نازی طرح‌هایی برای قتل سران سه دولت دشمن تنظیم كرده بودند و این بار در تهران بهترین فرصت بدست آمده بود و به هیچ وچه نمی‌خواستند آن را از دست بدهند.
هیتلر ابتدا "اوتو اسكورزنی " ملقب به "خطرناك‌ترین مرد اروپا " را مأمور اجرای عملیات ساخته بود.( برای توجه خوانندگان باید تذكر داده شود كه اوتواسكورزنی فرمانده كوماندوهای اس. اس آلمان بود، همیشه مسؤلیت خطرناك‌ترین مأموریت‌های جنگی و جاسوسی را بر عهده می‌گرفت كه یكی از آنها نجات موسولینی از زندان در حساسترین دوران جنگ دوم جهانی بود).
به همان نسبت كه طرح شكل می‌گرفت كلیه رؤسای سازمان جاسوسی آلمان نیز در آن وارد می‌شدند. صدها قاتل حرفه‌ای نازی با چتر نجات در خاك ایران پیاده شدند و تهران پایتخت جاسوسی جهان شد.
"انتلیجنس سرویس " انگلیس و "او. اس. اس " امریكا مأموران خود را روانه پایتخت ایران كردند و " بریا " رئیس سازمان ان.ك. و.د و گ. ب.او شوروی نیز 3000 تن از افراد خود را روانه ایران ساخت.(1)
كنفرانس تهران
با اینكه از ابتدای سال 1943 ارتش آلمان در كلیه جبهه‌ها با شكست مواجه شده و مشغول عقب‌نشینی بود ولی برای هماهنگ ساختن مساعی متفقین و بخصوص گشایش جبهه دوم در خاك اروپا كه مورد تقاضای شورویها بود، ملاقاتی بین سران كشورهای بزرگ كه رهبری جنگ علیه آلمان را به عهده داشتند ضروری به نظر می‌رسید. < خود میزبان دولت به اطلاعی نیز آن مذاكرات از و نگذاشتند كنفرانس جریان در را ایران وجه هیچ متفقین اما شد. گرفته نظر امریكا انگلستان شوروی، كشورهای سران اجتماع برای تهران نخست‌وزیر استالین، مارشال پیشنهاد>
روز 25 نوامبر مارشال استالین از مسكو و روز بعد پرزیدنت روزولت و وینستون چرچیل از قاهره وارد تهران شدند و در 28 نوامبر 1943 ( 6 آذر 1322) كنفرانس تاریخی تهران كه اثرات مهمی در جریان جنگ دوم جهانی داشت در پایتخت كشور ما تشكیل گردید.
در مدتی كه كنفرانس تهران جریان داشت اقداماتی به منظور حفظ منافع ایران و روشن نمودن وضع كشور بعد از جنگ از طرف زمامداران ایران به عمل آمد. سهیلی و ساعد مراغه‌ای وزیر امور خارجه، با مولوتف و ایدن وزیران خارجه شوروی و انگلستان و ژنرال پاتریك هرلی مشاور مخصوص رئیس جمهوری امریكا ملاقات و مذاكره نموده و در 9 آذر تذكاریه‌ای به شرح زیر درباره مساعی ایران در دوران جنگ به نفع متفقین تسلیم سران سه دولت نمودند:
ایران كه با ابراز همكاری صمیمانه و خالصانه طبق پیمان سه گانه و تشریك مساعی با متفقین در این ظفر و پیروزی سهیم می‌باشد، قطع دارد كه متفقین تمام زحمات و خساراتی را كه از اوضاع جنگ به ایران وارد آمده كاملا در نظر خواهند گرفت. با امتحانی كه ایران در این مدت از همكاری صمیمانه و تشریك مساعی خالصانه خود در تمام شئون و مراحل نشان داده و برای تأمین پیروزی متفقین و برافكندن ریشه ظلم و ستم از جهان مافوق قدرت و توانایی خود و با تحمل مشكلات اقتصادی بیشمار بذل مساعی نموده و بالنتیجه با اعلان جنگ به آلمان اعتماد و اطمینان كامل متفقین را جلب نموده انتظار دارد كه متفقین در تحویل رشته‌های حیاتی امور مملكتی كه فعلا در دست آنهاست و واگذاری امنیت كشور به قوای نظامی و انتظامی خود ایران و تأمین جمیع وسایل این كار اهتمام خاص معمول دارند تا بدین نحو اعتماد و اطمینان موجوده صورت عمل بخود بگیرد.
دولت و ملت ایران رجاء واثق دارند كه تعهدات كتبی و اطمینانهای شفاهی كه از طرف متفقین نسبت به تمامیت و استقلال كامل ایران داده شده است با كمك و مساعدتهای مادی و معنوی در تمام رشته‌های سیاسی و اقتصادی تقویت یافته و ایران بتواند بدین وسیله نقش با افتخاری را كه در گذشته بین كشورهای متمدن جهان به عهده داشته در آتیه نیز ادامه دهد.
دولت و ملت ایران در قبال این ابراز صمیمیت و یگانگی اطمینان می‌دهد همان طور كه در سخت‌ترین موقع جنگ در همكاری صمیمانه و دوستی صادقانه برای پیروزی عاجل متفقین خودداری ننموده از این پس نیز این رویه دیرینه را در مسایل مربوطه بین‌المللی ادامه داده و با متفقین خود تشریك مساعی كامل بنماید. دولت و ملت ایران انتظار دارند در این موقع كه پیشوایان معظم سه دولت بزرگ در ایران اقامت دارند برای تأیید مراتب بالا اعلامیه‌ای صادر و بدین وسیله حسن نیتی را كه كرارا كتبا و شفاها نسبت به ایران ابراز داشته‌اند، بار دیگر تصریح نمایند. (2)
بر اساس این تذكاریه، اعلامیه‌ای در اول دسامبر 1943 ( 9 آذرماه 1322 ) به امضای روزولت و چرچیل و استالین رسید كه به اعلامیه تهران معروف است:
رئیس جمهوری كشورهای متحده آمریكا، نخست‌وزیر اتحاد جماهیر شوروی و نخست‌وزیر ممالك متحده انگلستان پس از مشورت بین خود و با نخست‌وزیر ایران مایلند موافقت سه دولت را راجع به مناسبات خود با ایران اعلام دارند.
دولتهای كشورهای متحده امریكا و اتحاد جماهیر شوروی و ممالك متحده انگلستان كمك‌هائی را كه ایران در تعقیب جنگ بر علیه دشمن مشترك و مخصوصا در قسمت تسهیل وسائل حمل و نقل مهمات از ممالك ماوراء بحار باتحاد جماهیر شوروی بعمل آورده تصدیق دارند.
سه دولت نامبرده تصدیق دارند كه این جنگ مشكلات اقتصادی خاصی برای ایران فراهم آورده و موافقت دارند كه با در نظر گرفتن احتیاجات سنگینی كه عملیات جنگی جهانی بر آنها تحمیل می‌كند و كمی وسائل حمل و نقل در دنیا و همچنین كمی مواد خام و سایر حوائج كشوری كمك‌های اقتصادی خود را تا حد امكان به دولت ایران ادامه بدهند.
راجع به دوره بعد از جنگ دول كشورهای متحده آمریكا و اتحاد جماهیر شوروی و ممالك متحده انگلستان با دولت ایران موافقت دارند كه هر نوع مسائل اقتصادی كه در پایان مخاصمات ایران با آن مواجه باشد از طرف كنفرانسها یا مجامع بین‌المللی كه برای مطالعه مسائل اقتصادی بین‌المللی تشكیل یا ایجاد شود با مسائل اقتصادی سایر ملل متحده مورد توجه كامل قرار گیرد.
دولتهای كشورهای متحده آمریكا و اتحاد جماهیر شوروی و ممالك متحده انگلستان در حفظ استقلال و حاكمیت و تمامیت ارضی ایران با دولت ایران اتفاق نظر دارند و به مشاركت ایران با سایر ملل صلح دوست در برقراری صلح بین‌المللی و امنیت و سعادت بعد از جنگ بر طبق اصول منشور آتلانتیك كه مورد قبول هر چهار دولت است استظهار دارند.
وینستون چرچیل
امضاء: ژ. و . استالین
فرانكلین.د. روزولت(3)
ضمنا دولتهای امریكا و انگلستان به منظور ابراز حسن نیت خود و اهمیتی كه برای ایران قایل بودند، سفارتهای خود را در تهران به درجه سفارت كبری ارتقاء دادند.
سفارت شوروی قبلا در 1304 در آغاز سلطنت رضا شاه به درجه سفارت كبری ارتقاء یافته بود.
نتایج كنفرانس تهران كه به مدت سه روز ادامه داشت از لحاظ جریان جنگ بدین قرار بود: ( الف ) ایجاد جبهه دوم و پیاده شدن نیروهای مشترك امریكایی و انگلیسی و كانادایی و فرانسه آزاد به خاك نورماندی در 6 ژوئن 1944 . (ب) ضد حمله بزرگ ارتش سرخ در تابستان 1944 كه منجر به بیرون راندن قطعی آلمانیها از خاك شوروی گردید.(4) ارتش آلمان كه از دو طرف در میان ضربات سهمگین نیروهایی قرار گرفته بود كه به مراتب از آن قوی‌تر بود، نتوانست پایداری كند و بتدریج ایتالیای مركزی، بلژیك و كشورهای اروپای شرقی را تخلیه كرد و به سرحدات آلمان عقب‌نشینی نمود.
تذكاریه
روز نهم آذر ماه 1322 جناب آقای ساعد وزیر امورخارجه ضمن نامه‌ای تذكاریه ذیل را برای جناب آقای مولوتف كمیسر امورخارجه اتحاد جماهیر شوروی و جناب آقای ایدن وزیر امورخارجه دولت اعلیحضرت پادشاه انگلستان فرستادند و چون آقای كردل هول وزیر امورخارجه كشورهای متحده آمریكای شمالی در این موقع در تهران نبودند نسخه‌ای از آن را نیز برای جناب آقای دریفوس وزیر مختار كشورهای متحده امریكای شمالی ارسال داشتند.
برای تنظیم اعلامیه راجع به ایران كه در جای خود متن آن درج شده است یك سلسله مذاكرات بین آقای مولوتف و آقای ایدن و ژنرال هورلی به عمل آمده و بالاخره آخر شب نهم آذر اعلامیه معروف راجع به ایران به امضای آقای روزولت مارشال استالین و آقای چرچیل رسید قبل از امضا هم ژنرال هورلی و آقای دریفوس كه در مذاكرات قبلی شركت نموده بودند به دیدن آقای ساعد وزیر امور خارجه رفته موافقت ایشان را با آخرین طرح اعلامیه جلب نمودند.
متن تذکاریه بدین شرح می باشد:
در این موقع كه به یاری خداوند متعال این سعادت و افتخار نصیب سرزمین ایران باستان میهن عزیز ما شده است كه محل ملاقات پیشوایان معظم سه دولت بزرگ متفق ایران واضع گردد و یكی از وقایع مهم تاریخی این عصر برای حل مشكلات بین‌المللی و استقرار صلح و صفای دائم و تأمین زندگانی آتیه كلیه ملل جهان بر پایه عدالت و مساوات كه كمال مطلوب ملل متحده است و منشور آتلانتیك بر آن استوار گردیده در ایران روی می‌دهد بهترین فرصت مناسبی است كه آرزوهای ملت ایران را به آگاهی برساند.
وضعیت كنونی ایران كه بر اثر مجاهدات و زحمات و از خود گذشتگی های چندین ساله تمام طبقات این كشور ایجاد گردیده و مورد استفاده كامل متفقین برای پیشرفت مقصود و تسریع پیروزی واقع شده ایجاد می‌نماید كه دولت و ملت ایران یقین داشته باشند كه متفقین در كمك به ایران در حال و آتیه از بذل هر گونه مساعدتی مضایقه نخواهند نمود.
ایران از نظر تمایلات قلبی و قدمهای برجسته و مؤثری كه در كمك به متفقین برداشته عملا آرزوی خود را نشان داده است كه جنگ كنونی با پیروزی متفقین هر چه زودتر انجام یابد.
ایران كه با ابراز همكاری صمیمانه و خالصانه طبق پیمان سه گانه و تشریك مساعی كامل با متفقین در این ظفر و فیروزی سهیم می‌باشد قطع دارد كه متفقین تمام زحمات و خساراتی را كه از اوضاع جنگ به ایران وارد آمده كاملا در نظر خواهند گرفت.
با امتحاناتی كه دولت و ملت ایران در این مدت از همكاری صمیمانه و تشریك مساعی خالصانه خود در تمام شئون و مراحل نشان داده و برای تأمین پیروزی متفقین و برافكندن ریشه ظلم و ستم از جهان مافوق قدرت و توانایی خود و با تحمل مشكلات اقتصادی بیشمار بذل مساعی نموده و بالنتیجه با اعلان جنگ با آلمان اعتماد و اطمینان كامل متفقین را جلب نموده انتظار دارد كه متفقین در تحویل رشته‌های حیاتی امور مملكتی كه فعلا در دست آنها است و واگذاری امنیت كشور به قوای نظامی و انتظامی خود ایران و تأمین جمیع وسائل اینكار اهتمام خاص معمول دارند تا بدین نحو اعتماد و اطمینان موجوده صورت عمل بخود گیرد.
دولت و ملت ایران رجاء واثق دارند كه تعهدات كتبی و اطمینانهای شفاهی كه از طرف متفقین نسبت به تمامیت و استقلال كامل ایران داده شده است با كمك و مساعدتهای مادی و معنوی در تمام رشته‌های سیاسی و اقتصادی تقویت یافته و ایران بتواند بدینوسیله نقش با افتخاری را كه در گذشته بین كشورهای متمدن جهان بعهده داشته در آتیه نیز ادامه دهد.
دولت و ملت ایران در قبال این ابراز صمیمیت و یگانگی اطمینان می‌دهد همانطور كه در سخت‌ترین موقع جنگ در همكاری صمیمانه و دوستی صادقانه برای پیروزی عاجل متفقین خودداری ننموده از این پس نیز این رویه دیرینه را در مسائل مربوطه بین‌المللی ادامه داده و با متفقین خود تشریك مساعی كامل بنمایند.
دولت و ملت ایران انتظار دارند در این موقع كه پیشوایان معظم سه دولت بزرگ در ایران اقامت دارند برای تأیید مراتب بالا اعلامیه صادر و بدینوسیله حسن نیتی را كه كرارا كتبا و شفاها نسبت به ایران ابراز داشته‌اند بار دیگر تصریح نمایند.
تهران به تاریخ 9 آذر ماه 1322 (5)
پی نوشتها:
1-لاسلو هاواس،توطئه در تهران، ترجمه كمال قارصی، تهران: مؤسسه مطبوعاتی فرخی،صص4-5.
2-عبدالرضا هوشنگ مهدوی ، تهران : نشر البرز ، چاپ سوم ، 1375،ص85.
3-كنفرانس تهران: اعلامیه سه دولت راجع به ایران آذر 1322 – دسامبر 1943 ، نشریه وزارت امور خارجه ، 1323
4- عبدالرضا هوشنگ مهدوی، پیشین،ص87.
5- اسناد کنفرانسهای تهران، یالتا، پتسدام، ترجمه حسن مفیدی، تهران: انتشارات پارت، چاپ اول، پاییز 1360.
منبع: موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی
تهران در سال 1943
برای نخستین بار استالین، روزولت و چرچیل سران سه دولت بزرگ متفق در تهران گرد آمدند. كنفرانس این سه شخصیت طراز اول باید سرنوشت آینده جهان را تعیین می كرد. از آغاز جنگ دوم جهانی سازمان‌های جاسوسی نازی طرح‌هایی برای قتل سران سه دولت دشمن تنظیم كرده بودند و این بار در تهران بهترین فرصت بدست آمده بود و به هیچ وچه نمی‌خواستند آن را از دست بدهند.
هیتلر ابتدا "اوتو اسكورزنی " ملقب به "خطرناك‌ترین مرد اروپا " را مأمور اجرای عملیات ساخته بود.( برای توجه خوانندگان باید تذكر داده شود كه اوتواسكورزنی فرمانده كوماندوهای اس. اس آلمان بود، همیشه مسؤلیت خطرناك‌ترین مأموریت‌های جنگی و جاسوسی را بر عهده می‌گرفت كه یكی از آنها نجات موسولینی از زندان در حساسترین دوران جنگ دوم جهانی بود).
به همان نسبت كه طرح شكل می‌گرفت كلیه رؤسای سازمان جاسوسی آلمان نیز در آن وارد می‌شدند. صدها قاتل حرفه‌ای نازی با چتر نجات در خاك ایران پیاده شدند و تهران پایتخت جاسوسی جهان شد.
"انتلیجنس سرویس " انگلیس و "او. اس. اس " امریكا مأموران خود را روانه پایتخت ایران كردند و " بریا " رئیس سازمان ان.ك. و.د و گ. ب.او شوروی نیز 3000 تن از افراد خود را روانه ایران ساخت.(1)
كنفرانس تهران
با اینكه از ابتدای سال 1943 ارتش آلمان در كلیه جبهه‌ها با شكست مواجه شده و مشغول عقب‌نشینی بود ولی برای هماهنگ ساختن مساعی متفقین و بخصوص گشایش جبهه دوم در خاك اروپا كه مورد تقاضای شورویها بود، ملاقاتی بین سران كشورهای بزرگ كه رهبری جنگ علیه آلمان را به عهده داشتند ضروری به نظر می‌رسید. < خود میزبان دولت به اطلاعی نیز آن مذاكرات از و نگذاشتند كنفرانس جریان در را ایران وجه هیچ متفقین اما شد. گرفته نظر امریكا انگلستان شوروی، كشورهای سران اجتماع برای تهران نخست‌وزیر استالین، مارشال پیشنهاد>
روز 25 نوامبر مارشال استالین از مسكو و روز بعد پرزیدنت روزولت و وینستون چرچیل از قاهره وارد تهران شدند و در 28 نوامبر 1943 ( 6 آذر 1322) كنفرانس تاریخی تهران كه اثرات مهمی در جریان جنگ دوم جهانی داشت در پایتخت كشور ما تشكیل گردید.
در مدتی كه كنفرانس تهران جریان داشت اقداماتی به منظور حفظ منافع ایران و روشن نمودن وضع كشور بعد از جنگ از طرف زمامداران ایران به عمل آمد. سهیلی و ساعد مراغه‌ای وزیر امور خارجه، با مولوتف و ایدن وزیران خارجه شوروی و انگلستان و ژنرال پاتریك هرلی مشاور مخصوص رئیس جمهوری امریكا ملاقات و مذاكره نموده و در 9 آذر تذكاریه‌ای به شرح زیر درباره مساعی ایران در دوران جنگ به نفع متفقین تسلیم سران سه دولت نمودند:
ایران كه با ابراز همكاری صمیمانه و خالصانه طبق پیمان سه گانه و تشریك مساعی با متفقین در این ظفر و پیروزی سهیم می‌باشد، قطع دارد كه متفقین تمام زحمات و خساراتی را كه از اوضاع جنگ به ایران وارد آمده كاملا در نظر خواهند گرفت. با امتحانی كه ایران در این مدت از همكاری صمیمانه و تشریك مساعی خالصانه خود در تمام شئون و مراحل نشان داده و برای تأمین پیروزی متفقین و برافكندن ریشه ظلم و ستم از جهان مافوق قدرت و توانایی خود و با تحمل مشكلات اقتصادی بیشمار بذل مساعی نموده و بالنتیجه با اعلان جنگ به آلمان اعتماد و اطمینان كامل متفقین را جلب نموده انتظار دارد كه متفقین در تحویل رشته‌های حیاتی امور مملكتی كه فعلا در دست آنهاست و واگذاری امنیت كشور به قوای نظامی و انتظامی خود ایران و تأمین جمیع وسایل این كار اهتمام خاص معمول دارند تا بدین نحو اعتماد و اطمینان موجوده صورت عمل بخود بگیرد.
دولت و ملت ایران رجاء واثق دارند كه تعهدات كتبی و اطمینانهای شفاهی كه از طرف متفقین نسبت به تمامیت و استقلال كامل ایران داده شده است با كمك و مساعدتهای مادی و معنوی در تمام رشته‌های سیاسی و اقتصادی تقویت یافته و ایران بتواند بدین وسیله نقش با افتخاری را كه در گذشته بین كشورهای متمدن جهان به عهده داشته در آتیه نیز ادامه دهد.
دولت و ملت ایران در قبال این ابراز صمیمیت و یگانگی اطمینان می‌دهد همان طور كه در سخت‌ترین موقع جنگ در همكاری صمیمانه و دوستی صادقانه برای پیروزی عاجل متفقین خودداری ننموده از این پس نیز این رویه دیرینه را در مسایل مربوطه بین‌المللی ادامه داده و با متفقین خود تشریك مساعی كامل بنماید. دولت و ملت ایران انتظار دارند در این موقع كه پیشوایان معظم سه دولت بزرگ در ایران اقامت دارند برای تأیید مراتب بالا اعلامیه‌ای صادر و بدین وسیله حسن نیتی را كه كرارا كتبا و شفاها نسبت به ایران ابراز داشته‌اند، بار دیگر تصریح نمایند. (2)
بر اساس این تذكاریه، اعلامیه‌ای در اول دسامبر 1943 ( 9 آذرماه 1322 ) به امضای روزولت و چرچیل و استالین رسید كه به اعلامیه تهران معروف است:
رئیس جمهوری كشورهای متحده آمریكا، نخست‌وزیر اتحاد جماهیر شوروی و نخست‌وزیر ممالك متحده انگلستان پس از مشورت بین خود و با نخست‌وزیر ایران مایلند موافقت سه دولت را راجع به مناسبات خود با ایران اعلام دارند.
دولتهای كشورهای متحده امریكا و اتحاد جماهیر شوروی و ممالك متحده انگلستان كمك‌هائی را كه ایران در تعقیب جنگ بر علیه دشمن مشترك و مخصوصا در قسمت تسهیل وسائل حمل و نقل مهمات از ممالك ماوراء بحار باتحاد جماهیر شوروی بعمل آورده تصدیق دارند.
سه دولت نامبرده تصدیق دارند كه این جنگ مشكلات اقتصادی خاصی برای ایران فراهم آورده و موافقت دارند كه با در نظر گرفتن احتیاجات سنگینی كه عملیات جنگی جهانی بر آنها تحمیل می‌كند و كمی وسائل حمل و نقل در دنیا و همچنین كمی مواد خام و سایر حوائج كشوری كمك‌های اقتصادی خود را تا حد امكان به دولت ایران ادامه بدهند.
راجع به دوره بعد از جنگ دول كشورهای متحده آمریكا و اتحاد جماهیر شوروی و ممالك متحده انگلستان با دولت ایران موافقت دارند كه هر نوع مسائل اقتصادی كه در پایان مخاصمات ایران با آن مواجه باشد از طرف كنفرانسها یا مجامع بین‌المللی كه برای مطالعه مسائل اقتصادی بین‌المللی تشكیل یا ایجاد شود با مسائل اقتصادی سایر ملل متحده مورد توجه كامل قرار گیرد.
دولتهای كشورهای متحده آمریكا و اتحاد جماهیر شوروی و ممالك متحده انگلستان در حفظ استقلال و حاكمیت و تمامیت ارضی ایران با دولت ایران اتفاق نظر دارند و به مشاركت ایران با سایر ملل صلح دوست در برقراری صلح بین‌المللی و امنیت و سعادت بعد از جنگ بر طبق اصول منشور آتلانتیك كه مورد قبول هر چهار دولت است استظهار دارند.
وینستون چرچیل
امضاء: ژ. و . استالین
فرانكلین.د. روزولت(3)
ضمنا دولتهای امریكا و انگلستان به منظور ابراز حسن نیت خود و اهمیتی كه برای ایران قایل بودند، سفارتهای خود را در تهران به درجه سفارت كبری ارتقاء دادند.
سفارت شوروی قبلا در 1304 در آغاز سلطنت رضا شاه به درجه سفارت كبری ارتقاء یافته بود.
نتایج كنفرانس تهران كه به مدت سه روز ادامه داشت از لحاظ جریان جنگ بدین قرار بود: ( الف ) ایجاد جبهه دوم و پیاده شدن نیروهای مشترك امریكایی و انگلیسی و كانادایی و فرانسه آزاد به خاك نورماندی در 6 ژوئن 1944 . (ب) ضد حمله بزرگ ارتش سرخ در تابستان 1944 كه منجر به بیرون راندن قطعی آلمانیها از خاك شوروی گردید.(4) ارتش آلمان كه از دو طرف در میان ضربات سهمگین نیروهایی قرار گرفته بود كه به مراتب از آن قوی‌تر بود، نتوانست پایداری كند و بتدریج ایتالیای مركزی، بلژیك و كشورهای اروپای شرقی را تخلیه كرد و به سرحدات آلمان عقب‌نشینی نمود.
تذكاریه
روز نهم آذر ماه 1322 جناب آقای ساعد وزیر امورخارجه ضمن نامه‌ای تذكاریه ذیل را برای جناب آقای مولوتف كمیسر امورخارجه اتحاد جماهیر شوروی و جناب آقای ایدن وزیر امورخارجه دولت اعلیحضرت پادشاه انگلستان فرستادند و چون آقای كردل هول وزیر امورخارجه كشورهای متحده آمریكای شمالی در این موقع در تهران نبودند نسخه‌ای از آن را نیز برای جناب آقای دریفوس وزیر مختار كشورهای متحده امریكای شمالی ارسال داشتند.
برای تنظیم اعلامیه راجع به ایران كه در جای خود متن آن درج شده است یك سلسله مذاكرات بین آقای مولوتف و آقای ایدن و ژنرال هورلی به عمل آمده و بالاخره آخر شب نهم آذر اعلامیه معروف راجع به ایران به امضای آقای روزولت مارشال استالین و آقای چرچیل رسید قبل از امضا هم ژنرال هورلی و آقای دریفوس كه در مذاكرات قبلی شركت نموده بودند به دیدن آقای ساعد وزیر امور خارجه رفته موافقت ایشان را با آخرین طرح اعلامیه جلب نمودند.
متن تذکاریه بدین شرح می باشد:
در این موقع كه به یاری خداوند متعال این سعادت و افتخار نصیب سرزمین ایران باستان میهن عزیز ما شده است كه محل ملاقات پیشوایان معظم سه دولت بزرگ متفق ایران واضع گردد و یكی از وقایع مهم تاریخی این عصر برای حل مشكلات بین‌المللی و استقرار صلح و صفای دائم و تأمین زندگانی آتیه كلیه ملل جهان بر پایه عدالت و مساوات كه كمال مطلوب ملل متحده است و منشور آتلانتیك بر آن استوار گردیده در ایران روی می‌دهد بهترین فرصت مناسبی است كه آرزوهای ملت ایران را به آگاهی برساند.
وضعیت كنونی ایران كه بر اثر مجاهدات و زحمات و از خود گذشتگی های چندین ساله تمام طبقات این كشور ایجاد گردیده و مورد استفاده كامل متفقین برای پیشرفت مقصود و تسریع پیروزی واقع شده ایجاد می‌نماید كه دولت و ملت ایران یقین داشته باشند كه متفقین در كمك به ایران در حال و آتیه از بذل هر گونه مساعدتی مضایقه نخواهند نمود.
ایران از نظر تمایلات قلبی و قدمهای برجسته و مؤثری كه در كمك به متفقین برداشته عملا آرزوی خود را نشان داده است كه جنگ كنونی با پیروزی متفقین هر چه زودتر انجام یابد.
ایران كه با ابراز همكاری صمیمانه و خالصانه طبق پیمان سه گانه و تشریك مساعی كامل با متفقین در این ظفر و فیروزی سهیم می‌باشد قطع دارد كه متفقین تمام زحمات و خساراتی را كه از اوضاع جنگ به ایران وارد آمده كاملا در نظر خواهند گرفت.
با امتحاناتی كه دولت و ملت ایران در این مدت از همكاری صمیمانه و تشریك مساعی خالصانه خود در تمام شئون و مراحل نشان داده و برای تأمین پیروزی متفقین و برافكندن ریشه ظلم و ستم از جهان مافوق قدرت و توانایی خود و با تحمل مشكلات اقتصادی بیشمار بذل مساعی نموده و بالنتیجه با اعلان جنگ با آلمان اعتماد و اطمینان كامل متفقین را جلب نموده انتظار دارد كه متفقین در تحویل رشته‌های حیاتی امور مملكتی كه فعلا در دست آنها است و واگذاری امنیت كشور به قوای نظامی و انتظامی خود ایران و تأمین جمیع وسائل اینكار اهتمام خاص معمول دارند تا بدین نحو اعتماد و اطمینان موجوده صورت عمل بخود گیرد.
دولت و ملت ایران رجاء واثق دارند كه تعهدات كتبی و اطمینانهای شفاهی كه از طرف متفقین نسبت به تمامیت و استقلال كامل ایران داده شده است با كمك و مساعدتهای مادی و معنوی در تمام رشته‌های سیاسی و اقتصادی تقویت یافته و ایران بتواند بدینوسیله نقش با افتخاری را كه در گذشته بین كشورهای متمدن جهان بعهده داشته در آتیه نیز ادامه دهد.
دولت و ملت ایران در قبال این ابراز صمیمیت و یگانگی اطمینان می‌دهد همانطور كه در سخت‌ترین موقع جنگ در همكاری صمیمانه و دوستی صادقانه برای پیروزی عاجل متفقین خودداری ننموده از این پس نیز این رویه دیرینه را در مسائل مربوطه بین‌المللی ادامه داده و با متفقین خود تشریك مساعی كامل بنمایند.
دولت و ملت ایران انتظار دارند در این موقع كه پیشوایان معظم سه دولت بزرگ در ایران اقامت دارند برای تأیید مراتب بالا اعلامیه صادر و بدینوسیله حسن نیتی را كه كرارا كتبا و شفاها نسبت به ایران ابراز داشته‌اند بار دیگر تصریح نمایند.
تهران به تاریخ 9 آذر ماه 1322 (5)
پی نوشتها:
1-لاسلو هاواس،توطئه در تهران، ترجمه كمال قارصی، تهران: مؤسسه مطبوعاتی فرخی،صص4-5.
2-عبدالرضا هوشنگ مهدوی ، تهران : نشر البرز ، چاپ سوم ، 1375،ص85.
3-كنفرانس تهران: اعلامیه سه دولت راجع به ایران آذر 1322 – دسامبر 1943 ، نشریه وزارت امور خارجه ، 1323
4- عبدالرضا هوشنگ مهدوی، پیشین،ص87.
5- اسناد کنفرانسهای تهران، یالتا، پتسدام، ترجمه حسن مفیدی، تهران: انتشارات پارت، چاپ اول، پاییز 1360.
منبع: موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی
.jpg "مهدیه (بنای مذهبی)")
