تجلی عدالت قرآنی در نظام مهدوی (علیه السلام)
نویسنده : سید ولی الله شهیدی
موقعیت کنونى و مناسبات فردى و اجتماعی، فرهنگى و سیاسى جامعه بشری، ضرورت گفتگوى صریح‌تر و روشنترى در باره «عدالت» و «عدالت‌خواهی» ایجاب کرده است. ضرورت این گفتگو از دو زاویه قابل طرح است. یکى از آن جهت که دشمنی ، مهاجم‌تر و زهرآگین از یأس و ناامیدى از تحقق عدالت و اجراى آن ، طومار جسم و جان و فکر ملت‌ها و حکومت‌ها را در هم نپیچیده است، و دیگر از جهت اندیشه ساختن مدینه فاضله یا آرمان شهر، که در آن، شهروندان، فضیلت محور ارزش مدار و عدالت‌جو زندگى کنند و عدالت را به عنوان سرچشمه مهم نیازهاى بشری، بزرگترین گمشده انسانى بدانند و جویاى عدالت‌آورى باشند که شیرینى عدالت قرآنى را به مذاق انسانیت خواهد چشاند.
آنچه متفکران و مفسران قرآنى با نگاهى ژرف و عمیق و واقع‌بینانه براى تجلى و ظهور عدالت قرآنى در نظام مهدوى مطرح می‌سازند، قرار گرفتن کتاب الهى قرآن در کنار مفسر و مُبیّن و مجرى آنست و بدین صورت است که عدالت قرآنى در نظام مهدوى تجلى و ظهور می‌یابد.
• واژه‌هاى کلیدی: عدل، عدالت قرآنی، نظام عدال‌گستر مهدوی، حکومت واحد جهانى.
عدل: عدل یعنى قرار دادن هر چیز در سر جاى خودش را عدل گویند (وضع الشییء فى موضعه) و عادل کسى است که بتواند هر چیزى را به حقیقت سر جاى خود قرار بدهد
تا امکان سیر و سفر و حرکت به سمت کمال الهى محقق شود. این رشد و حرکت باید متناسب و مطابق با فرمان و حکم خداوند تبارک و تعالى و رسول خدا (ص) و ائمه اطهار و عقل متکى به وحى باشد. خداوند عادل و عدل‌آفرین است و اسم عدل، اسم الله است و این خالق عدل با آگاهى کامل از نیازهاى مادى و معنوی، خلقت، رشد و تعالى را در نهایت عدل قرار داده و کوچکترین ذره‌اى از ظلم در ساحت مقدس و افعال زیبایش راه ندارد. خداوند براى استمرار عدالت، رهبرانى عادل و با کفایت مبعوث و آیات وحیانى خود را به‌عنوان برنامه عدالت بر آنها نازل نموده است.
عدالت قرآنی:
امام على (علیه السلام) قرآن را آینه تمام عیار عدالت معرفى فرموده (قرآن، معدن ایمان و چشمه سار آن، چشمه‌هاى علم و دریاهاى آن ، باغ‌هاى عدل و آبگیرهاى آن است).(1)
قرآن کریم از اول (بسم لله الرّحمن الرّحیم) تا آخرین کلمه سوره قرآن، پیکان هدایت را به سوى عدالت چرخانیده و بیش از صدها آیه در این رابطه بیان فرموده که 207 آیه صریح و روشن و کامل (عدالت قرآنى نظام مهدوى) و تجلى ظهورش را با کمک و قرینه بیش از (6207) روایت به تصویر کشیده است.(2) قرآن کریم؛ عدالت را مناسب‌ترین زمینه رشد و کمال انسان و بهترین راهى که انسان‌ها را به مقصد می‌رساند میداند و بر این نکته که انسان در محیط بدون عدالت، امکان حرکت و اجازه رشد و ترقى پیدا نخواهد کرد تأکید می‌کند.
- قرآن کریم برنامه عدالت خواهى و عدالت‌ورزى و تحقق آن در جامعه بشرى را توسط انبیاء دانسته و هدفمندى بعثت انبیاء را تحقق عدالت میداند.
«لقد ارسلنا رسلنا بالبینات و انزلنا معهم الکتاب والمیزان لیقوم الناس بالقسط.» (3)
همانا ما پیامبران خود را با ادله و معجزات براى مردم فرستادیم و برایشان کتاب و میزان و عدل نازل کردیم تا بین مردم عدالت را بپا دارند.
- عدالت، هدف و مقصود و اجراى آن برنامه انبیاء و اولیاست، پیامبران وظیفه داشتند برابر کتاب و میزان؛ مردم را به دادگرى فرا خوانند و ادامه دهنده راه آنها انبیاء، ائمه معصومین (علیهم السلام) و در زمان کنونی ولى عصر امام زمان (عج) می‌باشد که وظیفه دارند جامعه بشرى را به دادگرى و عدالت دعوت نموده و ظلم و ستم و ناروائى را در هم شکسته و از بین ببرند.
- عدالتى را که قرآن معرفى می‌کند از نظر دامنه و گستره؛ عمیق، ژرف و بی‌همتاست و حوزه وسیعى را شامل می‌شود. این عدالت محدود به صحنه حیات اجتماعى انسان‌ها و روابط آنها با دیگران نیست بلکه شامل: روابط انسان با خدا و روابط انسان با دیگران و روابط انسان با خود و روابط انسان با جهان هستی، می‌شود. که البته قیام و تحقق چنین عدالت فراگیرى فقط در نظام عدل‌گستر مهدوى (ع) خواهد بود « بالعدل قامت السّموات والارضون»(4)
نظام عدل‌گستر مهدوى (علیه السلام):
در قرآن کریم آمده است «لقد کتبنا فى الزبور من بعد الذکر ان الارض یرثها عبادى الصالحون.» به راستى ما در کتاب زبور و تمام کتب آسمانى نوشتیم که زمین را بندگان صالح من ارث خواهند برد.(5)
امام باقر (ع) در این ارتباط فرموده‌اند: «وجدنا فی‌کتاب على (علیه السلام) ان الارض لله یورثها من یشاء عباده والعاقبة للمتقین»(6) در کتاب امام على (علیه السلام) در ذیل آیه زمین از آن خداوند است و به هر کس از بندگان صالحش بخواهد آن را به میراث می‌دهد و سرانجام نیک ، از آن پرهیزکاران است، آمده است که حضرت فرموده: «من و اهل بیتم همان کسانى هستیم که خداوند زمین را به ما ارث می‌دهد.»
آیات قرآنى مبین ساختار نظام عدل‌گستر مهدوى (ع) می‌باشد، نظامى که عدالت و قسط به صورت پررنگ و گسترده در آن پدیدار می‌گردد و مساوات، مواسات ، ایثار ، انسانیت ، دوستى و محبت در نظام مهدوى آنچنان ریشه‌دار و استوار تجلى می‌نماید که گویا مردم در این نظام اعضاى یک خانواده هستند که احتیاجات خود را از جیب و کیسه یکدیگر بدون مانعى برداشت می‌کنند.
در نظام عدل‌گستر مهدوی ، انسان هیچگاه رها شده نیست ، بلکه در دایره ایمان و بندگى خدا ، زندگى ارزشمندترى به او عطا شده است که حیات طیبه نام دارد. (بندگى) هدف و ارزش بزرگى است که رشد و تعالى انسان را در پى دارد. در این حیات و نظام (بنده) در راه پیدا کردن آنچه معبود از همه
بیشتر دوست دارد تلاش می‌ورزد و هر چیزى را در جایى قرار می‌دهد که خداوند دوست دارد و عدالت قرآنى در نظام مهدوى بر همین اساس رخ می‌نماید و ظهور و تجلى خود را نشان می‌دهد.
حضرت امام صادق (ع) در پاسخ به سؤال یکى از اصفحاب در ارتباط با آیه «ان الله یامر بالعدل و الاحسان»(7) فرموده‌اند: خداوند براى بندگان دستورى جز اجراى عدالت و احسان ندارد و مهدى ما آنگاه که ظهور نماید ، جهان را از هرگونه ظلم و ستم پاک می‌کند و میزان و عدل را در میان مردم بنیان می‌نهد و هیچکس به دیگرى ستم نخواهد کرد.(8)
راستى تصویر و ترسیم چنین جامعه‌اى توسط قرآن کریم و اهل بیت عصمت و طهارت (ع) چقدر دلپذیر و دلنشین است زمانى که امواج این واقعه بزرگ در جام زرّین خورشید ریخته شود و رایحه عشق و صفا و معنویت از کران تا کران آبادی‌ها و شهرها را فرا گیرد و طلعت دولت عدل‌گستر مهدوى با زمزمه شورانگیز لااله اله الله و محمد رسول الله و على ولى الله بر سراسر جهان طلوع نماید.
حکومت واحد جهانی:
قرآن کریم تصاویرى از شکوفایى عصر طلائى حاکمیت عدالت قرآنى به رهبرى امام زمان (عج) را ترسیم و تصویر کرده که قلوب پاک همه منتظران را به‌وجد می‌آورد، به چند نمونه از این تصاویر اشاره می‌کنیم تا تجلى عدالت قرآنى در نظام مهدوى (ع) بیش از پیش براى شما خوانندگان محترم روشن شود.
الف: عدالت موعود و جهان شمولی:
«اعلموا ان الله یحیى الارض بعد موتها قد بینا لکم الآیات لعلکم تعقلون.»(9)
بدانید همانا خداوند زمین را پس از مرگش زنده می‌کند به راستى آیات خداوند را براى شما بیان کردیم تا فکر کنید.
امام باقر (علیه السلام) در این ارتباط فرموده‌اند: «یحیها الله عزّوجلّ بالقائم (ع) بعد موتها»(10)
خداوند عزّ و جلّ به وسیله قائم آل محمد (صلی الله علیه واله) زمین را پس از مردنش زنده می‌کند.
ب: حکومت واحد جهانی:
در قرآن کریم آمده «الذین ان مکناهم فى الارض اقاموا الصّلوة……»(11)
امام باقر (علیه السلام) در این ارتباط فرموده‌اند: این آیه بیانگر حکومت مهدى (عج) است. خدا او و یاران او را به شرق و غرب زمین مسلط می‌گرداند و دین خدا را آشکار می‌سازد، و به وسیله او و یارانش بدعت‌ها رامی‌میراند، همچنانکه بی‌خردان، حق را میرانده بودند. تا آنجا که از ستم اثرى دیده نمی‌شود، آنان مردم را به نیکی امر کرده، از بدی‌ها باز می‌دارند و براى خداست سرانجام امور.(12)
ج: عدالت موعود و تکامل صنایع:
در روایت اهل بیت عصمت و طهارت آمده است: «مؤمن در زمان قائم که در مشرق زندگى می‌کند برادر خود را در مغرب می‌بیند و همچنین کسى که در مغرب زندگى می‌کند برادر خود را که در شرق است مشاهده می‌کند.(13)
د: عدالت موعود و پیشرفت عظیم اقتصادی:
امام صادق (علیه السلام) فرموده‌اند: هنگامى که قائم قیام کند حکومت را براساس عدالت قرار می‌دهد و ظلم و جور در دوران او برچیده می‌شود، جاده‌ها در پرتو وجودش امن و امان می‌گردد. زمین برکاتش را خارج می‌سازد و هر حقى به صاحبش می‌رسد و در میان مردم همانند داود (ع) و محمد (صلی الله علیه واله) داورى کند، در این هنگام زمین گنج‌هاى خود را آشکار می‌سازد و برکات خود را ظاهر می‌کند و فقیر براى کمک یافت نشود.(14) اللهم انا نرغب الیک فى دولة کریمه.
منابع و مصادر:
1-نهج‌البلاغه، خطبه 198، ترجمه فولادوند.
2-برداشتى از سخنرانى حضرت آیة الله ناصرى دام عزه.
3-قرآن کریم، سوره حدید، آیه 25.
4-فرازى از ادعیّه مربوط به امام عصر (علیه‌السلام).
5-قرآن کریم، سوره انبیاء آیه 105.
6-قرآن کریم، سوره اعراف، آیه 128.
7-قرآن کریم، سوره نحل، آیه 90.
8-کمال‌الدین شیخ صدوق(ره)، جلد 2، ص 372.
9-قرآن کریم، سوره حدید، آیه 17.
10-بحارالانوار، جلد 52، ص 243 به بعد.
11-قرآن کریم، سوره حج، آیه 41.
12-بحارالانوار، جلد 52، ص 244 به بعد.
13- همان
14- همان
منبع : پایگاه رسول اکرم (رسول نو) صلی الله علیه واله الف
آنچه متفکران و مفسران قرآنى با نگاهى ژرف و عمیق و واقع‌بینانه براى تجلى و ظهور عدالت قرآنى در نظام مهدوى مطرح می‌سازند، قرار گرفتن کتاب الهى قرآن در کنار مفسر و مُبیّن و مجرى آنست و بدین صورت است که عدالت قرآنى در نظام مهدوى تجلى و ظهور می‌یابد.
• واژه‌هاى کلیدی: عدل، عدالت قرآنی، نظام عدال‌گستر مهدوی، حکومت واحد جهانى.
عدل: عدل یعنى قرار دادن هر چیز در سر جاى خودش را عدل گویند (وضع الشییء فى موضعه) و عادل کسى است که بتواند هر چیزى را به حقیقت سر جاى خود قرار بدهد
تا امکان سیر و سفر و حرکت به سمت کمال الهى محقق شود. این رشد و حرکت باید متناسب و مطابق با فرمان و حکم خداوند تبارک و تعالى و رسول خدا (ص) و ائمه اطهار و عقل متکى به وحى باشد. خداوند عادل و عدل‌آفرین است و اسم عدل، اسم الله است و این خالق عدل با آگاهى کامل از نیازهاى مادى و معنوی، خلقت، رشد و تعالى را در نهایت عدل قرار داده و کوچکترین ذره‌اى از ظلم در ساحت مقدس و افعال زیبایش راه ندارد. خداوند براى استمرار عدالت، رهبرانى عادل و با کفایت مبعوث و آیات وحیانى خود را به‌عنوان برنامه عدالت بر آنها نازل نموده است.
عدالت قرآنی:
امام على (علیه السلام) قرآن را آینه تمام عیار عدالت معرفى فرموده (قرآن، معدن ایمان و چشمه سار آن، چشمه‌هاى علم و دریاهاى آن ، باغ‌هاى عدل و آبگیرهاى آن است).(1)
قرآن کریم از اول (بسم لله الرّحمن الرّحیم) تا آخرین کلمه سوره قرآن، پیکان هدایت را به سوى عدالت چرخانیده و بیش از صدها آیه در این رابطه بیان فرموده که 207 آیه صریح و روشن و کامل (عدالت قرآنى نظام مهدوى) و تجلى ظهورش را با کمک و قرینه بیش از (6207) روایت به تصویر کشیده است.(2) قرآن کریم؛ عدالت را مناسب‌ترین زمینه رشد و کمال انسان و بهترین راهى که انسان‌ها را به مقصد می‌رساند میداند و بر این نکته که انسان در محیط بدون عدالت، امکان حرکت و اجازه رشد و ترقى پیدا نخواهد کرد تأکید می‌کند.
- قرآن کریم برنامه عدالت خواهى و عدالت‌ورزى و تحقق آن در جامعه بشرى را توسط انبیاء دانسته و هدفمندى بعثت انبیاء را تحقق عدالت میداند.
«لقد ارسلنا رسلنا بالبینات و انزلنا معهم الکتاب والمیزان لیقوم الناس بالقسط.» (3)
همانا ما پیامبران خود را با ادله و معجزات براى مردم فرستادیم و برایشان کتاب و میزان و عدل نازل کردیم تا بین مردم عدالت را بپا دارند.
- عدالت، هدف و مقصود و اجراى آن برنامه انبیاء و اولیاست، پیامبران وظیفه داشتند برابر کتاب و میزان؛ مردم را به دادگرى فرا خوانند و ادامه دهنده راه آنها انبیاء، ائمه معصومین (علیهم السلام) و در زمان کنونی ولى عصر امام زمان (عج) می‌باشد که وظیفه دارند جامعه بشرى را به دادگرى و عدالت دعوت نموده و ظلم و ستم و ناروائى را در هم شکسته و از بین ببرند.
- عدالتى را که قرآن معرفى می‌کند از نظر دامنه و گستره؛ عمیق، ژرف و بی‌همتاست و حوزه وسیعى را شامل می‌شود. این عدالت محدود به صحنه حیات اجتماعى انسان‌ها و روابط آنها با دیگران نیست بلکه شامل: روابط انسان با خدا و روابط انسان با دیگران و روابط انسان با خود و روابط انسان با جهان هستی، می‌شود. که البته قیام و تحقق چنین عدالت فراگیرى فقط در نظام عدل‌گستر مهدوى (ع) خواهد بود « بالعدل قامت السّموات والارضون»(4)
نظام عدل‌گستر مهدوى (علیه السلام):
در قرآن کریم آمده است «لقد کتبنا فى الزبور من بعد الذکر ان الارض یرثها عبادى الصالحون.» به راستى ما در کتاب زبور و تمام کتب آسمانى نوشتیم که زمین را بندگان صالح من ارث خواهند برد.(5)
امام باقر (ع) در این ارتباط فرموده‌اند: «وجدنا فی‌کتاب على (علیه السلام) ان الارض لله یورثها من یشاء عباده والعاقبة للمتقین»(6) در کتاب امام على (علیه السلام) در ذیل آیه زمین از آن خداوند است و به هر کس از بندگان صالحش بخواهد آن را به میراث می‌دهد و سرانجام نیک ، از آن پرهیزکاران است، آمده است که حضرت فرموده: «من و اهل بیتم همان کسانى هستیم که خداوند زمین را به ما ارث می‌دهد.»
آیات قرآنى مبین ساختار نظام عدل‌گستر مهدوى (ع) می‌باشد، نظامى که عدالت و قسط به صورت پررنگ و گسترده در آن پدیدار می‌گردد و مساوات، مواسات ، ایثار ، انسانیت ، دوستى و محبت در نظام مهدوى آنچنان ریشه‌دار و استوار تجلى می‌نماید که گویا مردم در این نظام اعضاى یک خانواده هستند که احتیاجات خود را از جیب و کیسه یکدیگر بدون مانعى برداشت می‌کنند.
در نظام عدل‌گستر مهدوی ، انسان هیچگاه رها شده نیست ، بلکه در دایره ایمان و بندگى خدا ، زندگى ارزشمندترى به او عطا شده است که حیات طیبه نام دارد. (بندگى) هدف و ارزش بزرگى است که رشد و تعالى انسان را در پى دارد. در این حیات و نظام (بنده) در راه پیدا کردن آنچه معبود از همه
بیشتر دوست دارد تلاش می‌ورزد و هر چیزى را در جایى قرار می‌دهد که خداوند دوست دارد و عدالت قرآنى در نظام مهدوى بر همین اساس رخ می‌نماید و ظهور و تجلى خود را نشان می‌دهد.
حضرت امام صادق (ع) در پاسخ به سؤال یکى از اصفحاب در ارتباط با آیه «ان الله یامر بالعدل و الاحسان»(7) فرموده‌اند: خداوند براى بندگان دستورى جز اجراى عدالت و احسان ندارد و مهدى ما آنگاه که ظهور نماید ، جهان را از هرگونه ظلم و ستم پاک می‌کند و میزان و عدل را در میان مردم بنیان می‌نهد و هیچکس به دیگرى ستم نخواهد کرد.(8)
راستى تصویر و ترسیم چنین جامعه‌اى توسط قرآن کریم و اهل بیت عصمت و طهارت (ع) چقدر دلپذیر و دلنشین است زمانى که امواج این واقعه بزرگ در جام زرّین خورشید ریخته شود و رایحه عشق و صفا و معنویت از کران تا کران آبادی‌ها و شهرها را فرا گیرد و طلعت دولت عدل‌گستر مهدوى با زمزمه شورانگیز لااله اله الله و محمد رسول الله و على ولى الله بر سراسر جهان طلوع نماید.
حکومت واحد جهانی:
قرآن کریم تصاویرى از شکوفایى عصر طلائى حاکمیت عدالت قرآنى به رهبرى امام زمان (عج) را ترسیم و تصویر کرده که قلوب پاک همه منتظران را به‌وجد می‌آورد، به چند نمونه از این تصاویر اشاره می‌کنیم تا تجلى عدالت قرآنى در نظام مهدوى (ع) بیش از پیش براى شما خوانندگان محترم روشن شود.
الف: عدالت موعود و جهان شمولی:
«اعلموا ان الله یحیى الارض بعد موتها قد بینا لکم الآیات لعلکم تعقلون.»(9)
بدانید همانا خداوند زمین را پس از مرگش زنده می‌کند به راستى آیات خداوند را براى شما بیان کردیم تا فکر کنید.
امام باقر (علیه السلام) در این ارتباط فرموده‌اند: «یحیها الله عزّوجلّ بالقائم (ع) بعد موتها»(10)
خداوند عزّ و جلّ به وسیله قائم آل محمد (صلی الله علیه واله) زمین را پس از مردنش زنده می‌کند.
ب: حکومت واحد جهانی:
در قرآن کریم آمده «الذین ان مکناهم فى الارض اقاموا الصّلوة……»(11)
امام باقر (علیه السلام) در این ارتباط فرموده‌اند: این آیه بیانگر حکومت مهدى (عج) است. خدا او و یاران او را به شرق و غرب زمین مسلط می‌گرداند و دین خدا را آشکار می‌سازد، و به وسیله او و یارانش بدعت‌ها رامی‌میراند، همچنانکه بی‌خردان، حق را میرانده بودند. تا آنجا که از ستم اثرى دیده نمی‌شود، آنان مردم را به نیکی امر کرده، از بدی‌ها باز می‌دارند و براى خداست سرانجام امور.(12)
ج: عدالت موعود و تکامل صنایع:
در روایت اهل بیت عصمت و طهارت آمده است: «مؤمن در زمان قائم که در مشرق زندگى می‌کند برادر خود را در مغرب می‌بیند و همچنین کسى که در مغرب زندگى می‌کند برادر خود را که در شرق است مشاهده می‌کند.(13)
د: عدالت موعود و پیشرفت عظیم اقتصادی:
امام صادق (علیه السلام) فرموده‌اند: هنگامى که قائم قیام کند حکومت را براساس عدالت قرار می‌دهد و ظلم و جور در دوران او برچیده می‌شود، جاده‌ها در پرتو وجودش امن و امان می‌گردد. زمین برکاتش را خارج می‌سازد و هر حقى به صاحبش می‌رسد و در میان مردم همانند داود (ع) و محمد (صلی الله علیه واله) داورى کند، در این هنگام زمین گنج‌هاى خود را آشکار می‌سازد و برکات خود را ظاهر می‌کند و فقیر براى کمک یافت نشود.(14) اللهم انا نرغب الیک فى دولة کریمه.
منابع و مصادر:
1-نهج‌البلاغه، خطبه 198، ترجمه فولادوند.
2-برداشتى از سخنرانى حضرت آیة الله ناصرى دام عزه.
3-قرآن کریم، سوره حدید، آیه 25.
4-فرازى از ادعیّه مربوط به امام عصر (علیه‌السلام).
5-قرآن کریم، سوره انبیاء آیه 105.
6-قرآن کریم، سوره اعراف، آیه 128.
7-قرآن کریم، سوره نحل، آیه 90.
8-کمال‌الدین شیخ صدوق(ره)، جلد 2، ص 372.
9-قرآن کریم، سوره حدید، آیه 17.
10-بحارالانوار، جلد 52، ص 243 به بعد.
11-قرآن کریم، سوره حج، آیه 41.
12-بحارالانوار، جلد 52، ص 244 به بعد.
13- همان
14- همان
منبع : پایگاه رسول اکرم (رسول نو) صلی الله علیه واله الف
