نگاهی به آثار افلاطون

نخست تعدادی نسخه خطی در دست داریم. حدود بیست نسخه به متن محاورات مختلف محدود می شود. دو نسخه خطی معتبر مربوط به قرن نهم است: نخستین آنها که به نسخه ی پاریس (1) شهرت دارد در کتابخانه ملی (2) موجود است (که معمولاً با علامتA، مشخص می شود). این نسخه فقط شامل رساله های جمهوری، کریتیاس، تیمائوس و قوانین است، اما می توان آن را با نسخه ی دیگری متعلق به قرن یازدهم که از آن رونویس شده است و در کتابخانه سن مارک در ونیز (3) نگهداری می شود و بنابراین به نسخه ونیز (4) معروف است (با علامت T) تکمیل کرد؛ دومین نسخه متعلق به کتابخانه ی دانشگاه آکسفورد است که به نسخه بودلیان (5) شهرت دارد (با علامت B). به علاوه باید تعدادی از پاپیروس هائی را که در حفاری شهرهای قدیمی یونانی (6) مصر به دست آمده است، به آن ها بیفزائیم، به ویژه نسخه ای که حاوی متن رساله فایدون متعلق به قرن سوم قبل از میلاد است.

در اواخر قرن یازدهم ترجمه ی لاتین مارسیلیوفیچینی (7)، از آکادمی افلاطونی فلورانس برای نخستین بار مجموعه آثار افلاطون را معرفی کرد: چند دهه بعد یونانی آثار افلاطون در ونیز و در بال (8) منتشر گردید. مهم ترین چاپ یونانی آثار افلاطون متعلق به هانری استین (9) (1578) است؛ متن این مجموعه به صورت ستون های شماره دار تقسیم شده و در داخل هر ستونی نیز تقسیمات فرعی با حروف C. B. A و غیره مشخص شده است؛ معمولاً از همین اعداد و حروف در ارجاع ها و نقل قول ها استفاده می شود. به علاوه در جنب این متون اصلی، منابع دیگری که از آن به "روایات غیر مستقیم" (10) تعبیر می شود، وجود دارد، که شامل نقل قول های متعددی از افلاطون است، که در آثار نویسندگان قدیم ذکر شده است.

بالاخره سهم مهمی را نیز باید به تفاسیر و شروح اختصاص دهیم: شروحی که متعلق به دروه ی باستان است، خاصه شرح و تفسیرهائی که در آثار ارسطو به جای مانده است، و برای بررسی تعلیمات شفاهی (11) افلاطون حائز کمال اهمیت است. از این جمله است تفسیرهای پروکلوس (12) بر رساله های جمهوری، پارمنیدس و تیمائوس و نیر شرح خالکیدیوس (13) بر تیمائوس که از طریق آن فلاسفه قرون وسطی با آرای افلاطون و رواقیان آشنا شده بودند، همچنین شروح سیسرون (14) که بخشی از آن مفقود گردیده است، به ویژه شرح او بر رساله ی جمهوری که اثراتی از آن را در کتاب جمهور (15) وی می توان باز یافت. از همین زمره است شروح و تفاسیر مسیحی که در گسترش حوزه معروف به "حوزه افلاطونی " یا "سقراطی مسیحی" (16) سهم مهمی داشته است به ویژه تفاسیر قدیس کلمنت اسکندرانی (17)، اریگن (18) و ایوء سبیوس (19) از قیصریه (20)؛ و بالاخره می باید از شروح مارسیلیوفیچینی بر رساله ی مهمانی و "الهیات افلاطونی" (21) ، یعنی شرحی بر رساله های فایدون و تیمائوس نام ببریم.

در این جا مشکلات فنی ظریفی را که پیرامون اعتبار و دسته بندی رسائل افلاطون مطرح شده است مورد تأکید قرار نمی دهیم و به نظریات مورد قبول ویراستاران مجموعه "گیوم بوده" (22) که از یک نظم تاریخی محتمل پیروی کرده اند، اکتفا می کنیم. این نکته را نیز بیفزائیم که اگر هم عناوین اصلی ظاهراً از خود افلاطون باشد، عناوین فرعی مربوط به رسم متعارف در دوره باستان است و تعیین نوع رساله که بعد از عنوان اصلی و فرعی ذکر می شود، ناشی از یک سنت مدرسی صرف است.


 

اینک به ذکر فهرستی از آثار افلاطون می پردازیم:

I محاورات مسلم و قطعی (23)

هیپیاس کوچک (24)، یا: درباره ی دروغ (25)، از نوع اقناع الزامی. (26)
الکیبیادس (27)، یا: درباره طبیعت انسان، از نوع روش مامائی (28).
دفاعیه سقراط (29).
اوتیفرون (30)، یا: درباره ی تقوی (31)، از نوع توجیهی اثباتی. (32)
کریتون (33)، یا: درباره ی تکلیف (34)، از نوع اخلاقی.
هیپیاس بزرگ (35)، یا: درباره ی زیبائی، از نوع اقناع الزامی.
لاخس (36)، یا: درباره ی شجاعت، از نوع روش مامائی.
لیزیس (37)، یا: درباره ی دوستی، از نوع روش مامائی.
خارمیدس (38)، یا: درباره ی حکمت، از نوع توجیهی اثباتی.
پروتاگوراس (39)، یا: درباره ی سوفسطائیان (40)، از نوع استدلالی برهانی. ( 41).
گرگیاس (42)، یا: درباره ی سخنوری (43)، از دو نوع روش رد و نقص. (44)
منون (45)، یا: درباره ی فضیلت، از نوع توجیهی اثباتی.
فایدون (46)، یا: درباره ی نفس، از نوع اخلاقی.
مهمانی (47)، یا: درباره ی عشق، از نوع اخلاقی.
فایدروس (48)، یا: درباره ی زیبائی ازنوع اخلاقی.
ایون (49)، یا: درباره ی ایلیاد (50)، از نوع توجیهی اثباتی.
منکسنوس (51)، یا: درباره ی ستایش و نیایش مردگان (52)، از نوع اخلاقی.
اوتیدم (53)، یا: درباره ی فن مناظره و جدل (54)، از نوع اقناع الزامی.
کراتیلوس (55)، یا: درباره ی تصحیح نام ها (56).
جمهوری (57)، یا: درباره ی عدالت، محاوره ی سیاسی.
پارمیندیس (58).
ته ئه تتوس (59)، یا: درباره ی علم، از نوع آزمایشی (60).
سوفیست (61)، یا: درباره ی هستی، از نوع منطقی (62).
مرد سیاسی (63).
فیلیبس (64)، یا: درباره ی لذت، از نوع اخلاقی.
تیمائوس (65).
کریتیاس (66)، یا: اتلانتیک (67).
قوانین (68)، یا: درباره ی قانونگذاری. (69)
اپینومیس (70)، یا: فیلسوف.

II- نامه ها (71)
لااقل قطعیت و اعتبار اکثر آن ها مورد نزاع است.

III- محاورات مشکوک (72).
الکیبیادس (73) دوم.
هیپارخوس (74).
مینوس. (75)
رقبا (76).
تئاگس. (77)
کلیتوفون. (78)

IV- محاورات منحول (79).
درباره ی عدل (80).
درباره ی فضیلت (81).
دمودوکوس (82).
سیزیف (83).
آریخیاس (84).
اکسیوکوس. (85)
تعاریف (86).
 

از مجموعه آثار کامل افلاطون سه چاپ مختلف به زبان فرانسه موجود است:

1- چاپ معروف به گیوم بوده یا "مجموعه ادبیات" (87) که متن یونانی و ترجمه آن را در صفحه مقابل نشان می دهد و در تدوین آن از یک روش انتقادی مهم و دقیق استفاده شده است.

2- چاپی که به وسیله ی انتشارات گارنیه (88) منتشر شده است و فقط شامل ترجمه ی فرانسه آثار افلاطون به وسیله امیل شامبری (89) است به استثنای ترجمه ی رساله ی جمهوری که از روبر بکّو (90) است.

3- چاپ مجموعه ی پلیاد ( گالیمار ) (91) که شامل ترجمه ی آثار افلاطون به وسیله ی لئون روبن (92) است، به استثنای ترجمه رساله های پارمنیدس و تیمائوس که از ژوزف مورو (93) است. (94)

متون زیر و نیز نقل قول های گذشته، در صورتی که مأخذ دیگری ذکر نشده باشد، از مجموعه گارنیه اقتباس شده است. جز متن رساله ی جمهوری که بر مبنای ترجمه ی شامبری در چاپ گیوم بوده، است.
 

پی‌نوشت‌ها:

1- Parisinus
2- Bibliothéque nationale
3- st. Marc de Venise.
4- Venetus
5-Bodléianus
6- hellénisée
7- Marsile ficin.
8- Bâle
9- Henri Estienne
10- tradition indirecte
11- enseignement oral
12- Proclus
13- Chalcidius
14- Cicéronیا کیکرو و چیچرو.
15- De Republica
16- socratisme chrétien
17- Saint Clément d"Alexandrie
18- Origéne
19- Eusèbe
20- Césarée
21- Théologie plationicienne: الهیات افلاطونی از پروکلوس است.م.
22- Collection Guillaume Budé
23- dialogues authentiques
24- Hippais mineur
25- mensonge
26- anareptique # : به معنای زیر و رو کردن، واژگون کردن، رد و ابطال قول خصم است که در اینجا به اقناع الزامی ترجمه شده است (افلاطون، تألیف ژان برن، ترجمه دکتر سید ابوالقاسم پورحسینی، ص 17).
27- Alcibiade
28- maïeutique
29- Apologie de Socrate.
30- Euthyphron
31- Piétè
32- Probatoire
33- Criton
34- devoir
35- Hippias majeur
36- Lachès
37- Lysis
38- Charmide
39- Protagoras
40- les Sophistes
41- démonstratif
42- Gorgias
43- Rhétorique
44- réfutatif
45- Ménon
46- Phédon
47- Banquet
48- Phedre
49- Ion
50- Illiade
51- ménexène
52- breè Oraison fun
53- meè Euthyd
54-Eristique
55- Cratyle
56- justesse des noms
57- République
58- Parménide
59- Théétète
60- péirastique
61- Sophiste
62- logique
63- politique
64- Philèbe
65- Timée
66- Critias
67- Atlantique
68- Les Lois
69- Législation
70- Epinomis
71- Lettres
72- Dialogues Suspects.
73- second Alcibiade
74- Hipparque
75- Minos
76- Les Rivaux
77- Théagès
78- Clitophon
79- dialogues Apocryphes
80- Du Juste
81- De la vertu
82- Démodocos
83- Sisyphe
84- Eryxias
85- Axiochos
86- Définitions
87- Belles Lettres
88- Garnier
89- Emile Chambry
90- Robert Baccou
91- Pléiade (Gallimard)
92- Lèon Robin
93- Joseph Morea
94. ترجمه های دیگر به فرانسه و زبان های دیگر در کتابشناسی به طور مفصل آمده است.

نویسنده: گستون مر
مترجم: فاطمه خوانساری
 

منبع مقاله:
مِر، گستون، (1383)؛ افلاطون، ترجمه‌ی فاطمه خونساری، تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، چاپ اول