پزشکی از راه دور
نويسنده:رضوان السادات میرمحمدی
تصور کنید پزشک یا تیم پزشکی بتوانند با سرعت هرچه بیشتر و بدون مراجعه بیمار به مطب، وضعیت بیمار را بررسی کرده، نتایج آزمایشگاهی وی را دریافت کنند و تجویز مورد نیاز را انجام دهند.
همه اینها نمونه‌هایی از فناوری جدیدی است که ما آن را با عنوان تله مدیسین می‌شناسیم.
واژه تله‌مدیسین (telemedicine) از دو کلمه tele که یک لغت یونانی و به معنی «ارتباطات مسافت دور» است و کلمه مدیسین (medicine) به معنای درمان و طب، تشکیل شده است.
تله‌مدیسین از نگاه فناوری اطلاعات، به معنی فراهم‌سازی سرویس‌های پزشکی از یک مسافت دور و از طریق شبکه‌هایی است که انتقال صدا، ویدیو و داده‌های رایانه‌ای را پشتیبانی می‌کنند.
از نظر تاریخچه و این‌که اولین بار در چه تاریخی واژه تله‌مدیسین و کاربردهای آن مطرح شد، نمی‌توان تاریخ دقیقی را بیان کرد. گروهی سال ۱۹۲۰م. را آغاز چنین تحولی در پزشکی می‌دانند؛ یعنی زمانی که سازمان فضایی آمریکا توانست با کمک فناوری تله‌مدیسین، وضعیت سلامت فضانوردان خود را در موقعیت‌های مختلف، کنترل نماید.
اولین امدادرسانی به کوهنوردان از طریق پزشکی از راه دور، در سال ۱۹۹۶م. و سپس تجهیز نمودن آنها در سال ۱۹۹۸م. با ابزارهایی که دمای بدن، نبض و سطح اکسیژن خون کوهنوردان را اندازه می‌گرفتند (back-bio)، انجام شد. از آن پس، تحولات وسیعی در کاربرد پزشکی از راه دور، در سراسر جهان آغاز گردید؛ به طوری که از مشاورهای ساده پزشکی به کمک تلفن و ایمیل گرفته تا ارسال عکس‌های رادیولوژی، ام آر آی، سی تی اسکن، نتایج آزمایشگاهی و حتی انجام جراحی از راه دور را شامل می‌شود.
تله‌مدیسین، با استفاده از ابزارهای چند رسانه‌ای و با کمک ارسال تصاویر و صدای زنده و همچنین با ارسال پرونده بیمار و پارامترهای حیاتی وی، می‌تواند بهترین خدمات خود را در مناطق دورافتاده و محروم که خدمت رسانی و سیستم‌های حمل و نقل در آن‌جا کمتر توسعه یافته ارائه کند.
ساده‌ترین کاربرد تله‌مدیسین، ارائه مشاوره از راه دور است. این امر، در درمان بیماری‌های روحی و مشاوره‌های طولانی مدت، به دلیل صرفه‌جویی در هزینه و زمان مراجعات، کاربردهای بسیاری دارد.
در سطح بالاتر، تله‌مدیسین قادر خواهد بود تا به انجام جراحی از راه دور، با کمک ربات‌ها بپردازد. هر چند در نقاط مختلف دنیا، نمونه‌هایی از جراحی از راه دور صورت گرفته، اما هنوز جنبه تئوری داشته، مراحل آزمایشی خود را طی می‌کند؛ زیرا نیاز به زیرساخت‌های سخت‌افزاری پیچیده و پهنای مناسب باند، برای ایجاد ارتباطات و جلوگیری از بروز خطاهای پزشکی و ایجاد وقفه ارتباطی در حین عمل، از مسائلی هستند که باید در این فناوری، مورد توجه قرار گیرند.
همزمان با واژه تله‌مدیسین، ایجاد پرونده الکترونیک و سلامت الکترونیک نیز مطرح شده است؛ به این ترتیب که با کمک سوابق بیمار در بانک‌های اطلاعاتی ایجاد شده توسط مراکز درمانی، پزشک می‌تواند به اطلاعات مورد نظر در هر شرایطی، دسترسی یابد. همچنین تیم‌های پزشکی می‌توانند به بررسی گروهی و همزمان پرونده بیمار بپردازند.
از طرف دیگر، با ایجاد پرونده الکترونیک، پزشک یا تیم پزشکی، به راحتی می‌تواند روند بهبود بیماری، تداخلات دارویی، حساسیت‌ها و نتایج آزمایشگاهی را به راحتی بررسی نماید.
همچنین شرکت‌های بیمه‌ای می‌توانند با کمک این اطلاعات، به تحلیل درست و دقیقی دسترسی یابند.
برای تحقق و کاربرد تله‌مدیسین در سطح گسترده، می‌توان ابزارهای زیر را به کار گرفت:
۱) شبکه اینترنت، جهت آموزش و دسترسی به اطلاعات پزشکی و مشاوره.
۲) واقعیت مجازی با استفاده از شبیه‌سازها؛ به این ترتیب که افراد با کمک دستگاه‌های شبیه‌ساز، به صورت آزمایشی، مهار‌‌ت‌ها و آموزش‌های لازم را جهت مواجهه با موقعیت‌های واقعی و حوادث غیرمترقبه، به دست می‌آورند؛ مانند: شبیه‌سازی فوریت‌های پزشکی در میدان‌های جنگ و یا هنگام وقوع زلزله، سیل، آتش سوزی.
۳) استفاده از ویدیو کنفرانس و انجام مشاوره‌های ویدیویی.
۴) استفاده از کامپیوترهای جیبی و PDAها، توسط امدادگران، پزشکان و سایر افراد، جهت ارسال اطلاعات لازم و گرفتن مشاوره‌های فوری از هر نقطه از جهان.
۵) استفاده از لباس‌های هوشمند، جهت ارسال وضعیت شخص به تیم پزشکی؛ مانند ارسال وضعیت و موقعیت جغرافیایی سربازان و مجروحان جنگی به امدادگران.
به طور خلاصه، مزایای تله‌مدیسین، عبارتند از:
▪ صرفه‌جویی در وقت (برای پزشک و بیمار).
▪ کاهش هزینه مراجعات متعدد به مطب.
▪ کاهش خطا و بالا بردن سرعت مشاوره‌ها.
▪ بهره‌گیری از بانک اطلاعات بیماران، جهت بررسی روند بهبود بیماری.
▪ استفاده از تجربیات پزشکان و متخصصان، در نقاط دیگر جهان.
▪ سهولت تبادل نتایج آزمایشگاهی، تصاویر رادیولوژی و ...
▪ بهبود ارائه خدمات پزشکی به مناطق روستایی و دورافتاده.
▪ استفاده از تله‌مدیسین در آموزش بهورزان روستایی، دانشجویان و کادر پزشکی.
▪ انجام اعمال پیچیده جراحی از راه دور، به کمک ربات‌هایی که توسط پزشکان هدایت می‌شوند.
▪ افزایش دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی (شهری و روستایی).
▪ بهبود کیفیت مراقبت‌های بهداشتی.
▪ کاهش خطاهای پزشکی.
▪ بهبود دسترسی به اطلاعات، به ویژه در زمینه بیماری‌های واگیر و همه‌گیر.
▪ تبادل یافته‌های جدید پزشکی بین پزشکان سراسر جهان.
با این حال همانند فناوری‌های جدید، در راه فراهم آوردن بستری لازم، برای همگانی شدن و دسترسی وسیع به کاربردهای تله مدیسین، موانعی وجود دارد. شاید بتوان موارد زیر را از موانع مهم بر سر راه تحقق این فناوری دانست:
۱) عدم آشنایی افراد با فناوری تله‌مدیسین.
۲) نیاز به زیرساخت های پیچیده فنی و الکترونیکی و بالا بودن هزینه تجهیزات.
۳) روش‌های حفظ امنیت اطلاعات.
۴) نیاز به روش‌های قانونی، جهت پی‌گیری خطاها و سهل‌انگاری پزشکی از راه دور.
۵) مسائل مربوط به شرکت‌های بیمه.
۶) ترس بیماران در استفاده از این روش.
۷) ترس برخی از پزشکان، در بروز خطاهای پزشکی در این روش.
۸) عدم اطمینان به برخی سایت‌های اینترنتی پزشکی و مشاورهای.
تله‌مدیسین در ایران نیز طرفداران بسیاری دارد و به تدریج، جایگاه خود را به دست خواهد آورد.
برگزاری همایش‌های بین‌المللی و داخلی تله‌مدیسین و سلامت الکترونیک در دانشگاه‌ها و مراکز علمی کشور را می‌توان قدمی مؤثر در این زمینه دانست. به این ترتیب، دنیای فناوری، با کمک تله‌مدیسین، پزشک را به خانه شما خواهد آورد و به زودی، روش‌های نوین پزشکی و تجربه‌های متخصصان خبره، در دسترس همگان قرار خواهند گرفت.
/س
همه اینها نمونه‌هایی از فناوری جدیدی است که ما آن را با عنوان تله مدیسین می‌شناسیم.
واژه تله‌مدیسین (telemedicine) از دو کلمه tele که یک لغت یونانی و به معنی «ارتباطات مسافت دور» است و کلمه مدیسین (medicine) به معنای درمان و طب، تشکیل شده است.
تله‌مدیسین از نگاه فناوری اطلاعات، به معنی فراهم‌سازی سرویس‌های پزشکی از یک مسافت دور و از طریق شبکه‌هایی است که انتقال صدا، ویدیو و داده‌های رایانه‌ای را پشتیبانی می‌کنند.
از نظر تاریخچه و این‌که اولین بار در چه تاریخی واژه تله‌مدیسین و کاربردهای آن مطرح شد، نمی‌توان تاریخ دقیقی را بیان کرد. گروهی سال ۱۹۲۰م. را آغاز چنین تحولی در پزشکی می‌دانند؛ یعنی زمانی که سازمان فضایی آمریکا توانست با کمک فناوری تله‌مدیسین، وضعیت سلامت فضانوردان خود را در موقعیت‌های مختلف، کنترل نماید.
اولین امدادرسانی به کوهنوردان از طریق پزشکی از راه دور، در سال ۱۹۹۶م. و سپس تجهیز نمودن آنها در سال ۱۹۹۸م. با ابزارهایی که دمای بدن، نبض و سطح اکسیژن خون کوهنوردان را اندازه می‌گرفتند (back-bio)، انجام شد. از آن پس، تحولات وسیعی در کاربرد پزشکی از راه دور، در سراسر جهان آغاز گردید؛ به طوری که از مشاورهای ساده پزشکی به کمک تلفن و ایمیل گرفته تا ارسال عکس‌های رادیولوژی، ام آر آی، سی تی اسکن، نتایج آزمایشگاهی و حتی انجام جراحی از راه دور را شامل می‌شود.
تله‌مدیسین، با استفاده از ابزارهای چند رسانه‌ای و با کمک ارسال تصاویر و صدای زنده و همچنین با ارسال پرونده بیمار و پارامترهای حیاتی وی، می‌تواند بهترین خدمات خود را در مناطق دورافتاده و محروم که خدمت رسانی و سیستم‌های حمل و نقل در آن‌جا کمتر توسعه یافته ارائه کند.
ساده‌ترین کاربرد تله‌مدیسین، ارائه مشاوره از راه دور است. این امر، در درمان بیماری‌های روحی و مشاوره‌های طولانی مدت، به دلیل صرفه‌جویی در هزینه و زمان مراجعات، کاربردهای بسیاری دارد.
در سطح بالاتر، تله‌مدیسین قادر خواهد بود تا به انجام جراحی از راه دور، با کمک ربات‌ها بپردازد. هر چند در نقاط مختلف دنیا، نمونه‌هایی از جراحی از راه دور صورت گرفته، اما هنوز جنبه تئوری داشته، مراحل آزمایشی خود را طی می‌کند؛ زیرا نیاز به زیرساخت‌های سخت‌افزاری پیچیده و پهنای مناسب باند، برای ایجاد ارتباطات و جلوگیری از بروز خطاهای پزشکی و ایجاد وقفه ارتباطی در حین عمل، از مسائلی هستند که باید در این فناوری، مورد توجه قرار گیرند.
همزمان با واژه تله‌مدیسین، ایجاد پرونده الکترونیک و سلامت الکترونیک نیز مطرح شده است؛ به این ترتیب که با کمک سوابق بیمار در بانک‌های اطلاعاتی ایجاد شده توسط مراکز درمانی، پزشک می‌تواند به اطلاعات مورد نظر در هر شرایطی، دسترسی یابد. همچنین تیم‌های پزشکی می‌توانند به بررسی گروهی و همزمان پرونده بیمار بپردازند.
از طرف دیگر، با ایجاد پرونده الکترونیک، پزشک یا تیم پزشکی، به راحتی می‌تواند روند بهبود بیماری، تداخلات دارویی، حساسیت‌ها و نتایج آزمایشگاهی را به راحتی بررسی نماید.
همچنین شرکت‌های بیمه‌ای می‌توانند با کمک این اطلاعات، به تحلیل درست و دقیقی دسترسی یابند.
برای تحقق و کاربرد تله‌مدیسین در سطح گسترده، می‌توان ابزارهای زیر را به کار گرفت:
۱) شبکه اینترنت، جهت آموزش و دسترسی به اطلاعات پزشکی و مشاوره.
۲) واقعیت مجازی با استفاده از شبیه‌سازها؛ به این ترتیب که افراد با کمک دستگاه‌های شبیه‌ساز، به صورت آزمایشی، مهار‌‌ت‌ها و آموزش‌های لازم را جهت مواجهه با موقعیت‌های واقعی و حوادث غیرمترقبه، به دست می‌آورند؛ مانند: شبیه‌سازی فوریت‌های پزشکی در میدان‌های جنگ و یا هنگام وقوع زلزله، سیل، آتش سوزی.
۳) استفاده از ویدیو کنفرانس و انجام مشاوره‌های ویدیویی.
۴) استفاده از کامپیوترهای جیبی و PDAها، توسط امدادگران، پزشکان و سایر افراد، جهت ارسال اطلاعات لازم و گرفتن مشاوره‌های فوری از هر نقطه از جهان.
۵) استفاده از لباس‌های هوشمند، جهت ارسال وضعیت شخص به تیم پزشکی؛ مانند ارسال وضعیت و موقعیت جغرافیایی سربازان و مجروحان جنگی به امدادگران.
به طور خلاصه، مزایای تله‌مدیسین، عبارتند از:
▪ صرفه‌جویی در وقت (برای پزشک و بیمار).
▪ کاهش هزینه مراجعات متعدد به مطب.
▪ کاهش خطا و بالا بردن سرعت مشاوره‌ها.
▪ بهره‌گیری از بانک اطلاعات بیماران، جهت بررسی روند بهبود بیماری.
▪ استفاده از تجربیات پزشکان و متخصصان، در نقاط دیگر جهان.
▪ سهولت تبادل نتایج آزمایشگاهی، تصاویر رادیولوژی و ...
▪ بهبود ارائه خدمات پزشکی به مناطق روستایی و دورافتاده.
▪ استفاده از تله‌مدیسین در آموزش بهورزان روستایی، دانشجویان و کادر پزشکی.
▪ انجام اعمال پیچیده جراحی از راه دور، به کمک ربات‌هایی که توسط پزشکان هدایت می‌شوند.
▪ افزایش دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی (شهری و روستایی).
▪ بهبود کیفیت مراقبت‌های بهداشتی.
▪ کاهش خطاهای پزشکی.
▪ بهبود دسترسی به اطلاعات، به ویژه در زمینه بیماری‌های واگیر و همه‌گیر.
▪ تبادل یافته‌های جدید پزشکی بین پزشکان سراسر جهان.
با این حال همانند فناوری‌های جدید، در راه فراهم آوردن بستری لازم، برای همگانی شدن و دسترسی وسیع به کاربردهای تله مدیسین، موانعی وجود دارد. شاید بتوان موارد زیر را از موانع مهم بر سر راه تحقق این فناوری دانست:
۱) عدم آشنایی افراد با فناوری تله‌مدیسین.
۲) نیاز به زیرساخت های پیچیده فنی و الکترونیکی و بالا بودن هزینه تجهیزات.
۳) روش‌های حفظ امنیت اطلاعات.
۴) نیاز به روش‌های قانونی، جهت پی‌گیری خطاها و سهل‌انگاری پزشکی از راه دور.
۵) مسائل مربوط به شرکت‌های بیمه.
۶) ترس بیماران در استفاده از این روش.
۷) ترس برخی از پزشکان، در بروز خطاهای پزشکی در این روش.
۸) عدم اطمینان به برخی سایت‌های اینترنتی پزشکی و مشاورهای.
تله‌مدیسین در ایران نیز طرفداران بسیاری دارد و به تدریج، جایگاه خود را به دست خواهد آورد.
برگزاری همایش‌های بین‌المللی و داخلی تله‌مدیسین و سلامت الکترونیک در دانشگاه‌ها و مراکز علمی کشور را می‌توان قدمی مؤثر در این زمینه دانست. به این ترتیب، دنیای فناوری، با کمک تله‌مدیسین، پزشک را به خانه شما خواهد آورد و به زودی، روش‌های نوین پزشکی و تجربه‌های متخصصان خبره، در دسترس همگان قرار خواهند گرفت.
منابع:
همایش تله مدیسین، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی.
www.Iranhealevs.com دانشگاه علوم پزشکی همدان.
همشهری آنلاین، درمان و آموزش پزشکی آنلاین.
تله مدیسین و سلامت الکترونیک، فناوری اطلاعات.
معصومه جلالی نژاد، درمان از راه دور.
/س
