شناسنامه کتاب:
عنوان: زندگانی حسن بن علی (ع)
زبان: فارسی
نویسنده: باقر شریف القرشی
مترجم / مصحح: فخرالدین حجازی
ناشر: بعثت
محل چاپ: تهران
سال چاپ: جلد 1: 1353؛ جلد 2: 1354
نوبت چاپ: دوم
تعداد جلد: 2 جلدی
تعداد صفحات: ج 1: 406 صفحه ؛ ج 2: 626 صفحه
معرفی کتاب:
امام حسن(ع) دنیایی از فضیلت است و در زندگانی ایشان، نمونه‌های عالی اخلاقی زیاد دیده می‌شود. ایشان از درخشنده‌ترین شخصیت‌هایی است که در آسمان رهبری ملت اسلام طلوع کرده و امتیازهای عالی و درخشان تربیت اسلامی، در زندگانی او تجسم یافته است و سزاوار است که این حیات درخشان، از ابتدا و انتها، برای هر انسانی سرمشق باشد.به همین منظور، کتاب مورد نظر در دو جلد تألیف شده است. جلد دوم، به دلیل بیان مسائل سیاسی و اجتماعی زندگانی امام حسن(ع) نسبت به جلد اول مهم‌تر و اساسی‌تر است.
در هر دو جلد قبل از بیان مطالب اصلی، علاوه بر مقدمه مؤلف و مترجم، «شیخ محمدحسین کاشف الغطاء» با سخنان استوار و گران‌بهایشان، مقدمه‌ای بر این نگارش نوشته‌اند که در مورد دشمنی ذاتی و همیشگی بنی‌هاشم و بنی‌امیه با امام، شرح مختصری از زندگی سیاسی و برخورد ایشان با معاویه است.
مطالب مهم جلد اول به این شرح است:
ـ میلاد امام حسن(ع) و زندگی ایشان در دوران حیات پیامبر که امام حسن(ع) از سوی پیامبر مورد مهرورزی و بزرگداشت قرار می‌گرفت و پیامبر ضمن بیان فضیلت‌ها و امتیازهای امام حسن(ع) بین مسلمانان، با گفتارهای خویش، مثل «حدیث ثقلین»، اساس امامت را در خاندانش استوار کرد.
این بخش به شهادت‌های قرآن در این زمینه و نزول سوره دهر و داستان مباهله اشاره دارد.
ـ زندگی امام حسن(ع) را در روزگار شیخین (عمر و ابوبکر) و روزگار عثمان بررسی کرده است و بعضی از رویدادها را بیان می‌کند.
ـ نمونه‌های عالی اخلاقی امام حسن(ع)، مثل بخشندگی، پارسایی، فصاحت و بلاغت و... را بیان می‌کند و در موارد دیگر، به سخنان امام حسن(ع) در مورد مسائل مختلف، مثل «پاسخ به مسئله جبر» و «دوستی اهل بیت(ع)» و... اشاره می‌کند.
ـ زندگی امام حسن(ع) در روزگار امام علی(ع) و رویدادهای آن عصر درخشان که مثل عهد پیامبر بود و خلافت در خاندان علوی استقرار پیدا کرد. در این بخش، جنگ‌های جمل و صفین و نتیجه آنها را بیان می‌کند و در پایان، به شهادت امام علی(ع) و وصیت‌های آن حضرت به فرزندانش اشاره دارد.
در جلد دوم این کتاب، بعد از بیان مقدمه‌هایی که ذکر شد و پس از بیان آیاتی از قرآن مجید در شأن خاندان پیامبر، مطالب را این‌گونه بیان می‌کند:
ـ بیعت امام حسن(ع) با مردم که با سخنرانی رسای امام صورت گرفت و خلافت ایشان هم، مانند پدرش، با پذیرش همگانی و قبول افکار عمومی انجام شد.
ـ جنگ سرد: به این علت که معاویه هیچ راهی برای حمله به شخصیت امام حسن(ع) نداشت، به‌سرعت شورای اموی را تشکیل داد و برای امام حسن(ع) نقشه‌هایی کشیدند که آن نقشه‌ها برملا شد و آغازگر اخطارهای امام به معاویه و پاسخ‌های معاویه و در نهایت اعلان جنگ بود.
ـ اعلان جنگ: معاویه پس از مدتی، چون نیرنگ‌های سیاسی خود را بی‌نتیجه دید، بهترین راه برای رسیدن به پیروزی را اعلان جنگ دید و بنا به دلایلی در جنگ شتاب هم کرد و با صدور بخش‌نامه‌ای، همه کارگزاران و فرماندارانش را به آمادگی برای جنگ با امام برانگیخت. در این بخش، به وضعیت سپاه امام هم اشاره شده است.
ـ در مدائن: در این بخش، به علل و عوامل پیروزی ظاهری معاویه در نبرد با امام حسن(ع) را که منجر به صلح شد، بیان می‌کند. مهم‌ترین آنها حوادثی است که در مَسْکن و در مدائن (قرارگاه عمومی سپاه امام) رخ داد.
ـ بررسی صلح امام حسن(ع) و علل آن از نگاه مورخان که این صلح منجر به نشان دادن واقعیت بنی‌امیه شد.
ـ شناخت بنی‌امیه: به معرفی دقیق سیاست بنی‌امیه و بعضی از تبهکاری‌های معاویه، از جمله دشمنی با پیامبر، تعطیل حدود، تجویز ربا و... پرداخته است و مختصری از شرح حال بعضی از فرمانروایان او را بیان می‌کند.
ـ سیاست اهل بیت(ع): در بیان اسباب و علل صلح امام حسن(ع)، سیاست مبنایی اهل بیت(ع) را بیان می‌کند که دربردارنده مصلحت‌های عمومی بوده و بر بنیان دادگری کامل و حقیقت محض استوار است.
ـ بررسی مقررات و شرایط صلح و مکان و زمان آن.
ـ موقعیت امام حسین(ع) در جریان صلح.
ـ اعتراض‌های شدید مخالفان صلح از سوی دوستان و دشمنان امام حسن(ع) و پاسخ امام حسن(ع) به آنها.
ـ حرکت امام حسن(ع) به‌سوی مدینه و اینکه مکتب بزرگ خود را در مدینه بر پا کرد و به نشر فرهنگ اسلامی و رهبری اجتماع به‌سوی دین اقدام کرد.
ـ مسافرت امام حسن(ع) به دمشق و پیروزی امام حسن(ع) در مناظرات.
ـ پیمان‌شکنی معاویه و جنایت‌هایی که معاویه نسبت به شیعیان روا داشت که در نتیجه آن، بعضی از یاران امام و شخصیت‌های والای اسلامی، در راه دفاع از عقیده و ایمان خود به شهادت رسیدند.
ـ بیعت با یزید: که مهم‌ترین مورد پیمان‌شکنی معاویه، یعنی موروثی کردن خلافت به خاندانش بود.
ـ زنا و فرزندان امام
ـ پایان دوران زندگی امام حسن مجتبی(ع) و به شهادت رسیدن ایشان به دست همسرش
تذکر: در این کتاب، زندگی سیاسی امام حسن(ع)، به طور دقیق، بیان کننده و در بعضی مسائل، نظر مورخان مختلف و در بعضی جاها اشتباهات تاریخی بررسی شده است. این کتاب، فصل‌بندی نشده است و فهرست منابع، علاوه بر پاورقی، در پایان جلد دوم هم آمده است. فهرست مطالب به طور مفصل در جلد اول در آغاز کتاب و در جلد دوم در پایان کتاب ذکر شده است.
منبع مقاله :
pajuhesh.irc.ir
