موقعیت جغرافیایی شیعیان در پاکستان
موقعيت جغرافيايي:
در تحليل ژئوپليتيکي پاکستان، بايد گفت: اين کشور از هنگام استقلال تاکنون همواره در معرض تهديد هند از جبهه ي شرقي قرار داشته است. تفاوت جهت هاي جغرافيايي، تهديد بيروني، و عدم تعارض طبيعي ژئوپليتيک دو کشور ايران و پاکستان، اين دو را به سوي نوعي همدردي، همکاري و هماهنگي آشکار و پنهان سوق داده است. (2) با اين حال، ايران و پاکستان در نواحي همجوار، به ويژه جدار مرزي، داراي منابع متعدد تنش هستند. از جمله منابع تنش، مي توان به مسئله ي بلوچ ها، قدرت هسته اي پاکستان، و درگيري فرقه اي پاکستان، بخصوص حملات افراطي وهابي ها عليه شيعيان، اشاره کرد.
جمعيت و پراکندگي جغرافيايي شيعيان: شيعه در پاکستان دومين گروه مذهبي را از لحاظ جمعيت تشکيل مي دهد، اما آمار دقيقي از ميزان جمعيت آن وجود ندارد. محققان و کارشناسان مسائل پاکستان ارقام متفاوتي ذکر کرده اند که از 10 تا 25 درصد را در برمي گيرد. (3)
برخلاف بسياري از کشورهاي اسلامي، که شيعيان در آنها از نوعي تمرکز جغرافيايي برخوردارند، در پاکستان چنين چيزي به چشم نمي خورد. شيعيان اين کشور در تمام شهرها پراکنده اند و اين پراکندگي در سطح روستاها هم به چشم مي خورد. مهم ترين شهرهايي که شيعيان در آنها سکونت دارند، عبارتند از : «کراچي، لاهور، ملتان، اسلام آباد و پيشاور».
وضعيت سياسي - اقتصادي شيعيان: نظام سياسي کشور و دولت پاکستان نظامي باز است که تبعيض هاي مذهبي کمتر در آن اعمال مي شود. شيعيان گرچه در ميان اکثريت سني، اقليت به شمار مي روند، اما از نظر سياسي، از موقعيت خوبي برخوردار بوده اند. هر چند در دهه هاي اخير، تمام رؤساي جمهوري و نخست وزيران اين کشور از ميان سنيان انتخاب شده اند، اما شيعيان در سطوح پايين تري در تمام نهادهاي دولتي حضور دارند. در حال حاضر، افسران و ژنرال هاي زيادي از شيعيان در ارتش مشغول خدمتند و در مجلس «سنا» و «ملي» نيز شيعيان کم و بيش حضور دارند. بدين روي، پاکستان در مجموع، شرايط مناسبي براي شهروندان خود در عرصه هاي اجتماعي، فرهنگي و سياسي فراهم کرده است. علي رغم آنکه تعصب مذهبي در ميان توده هاي عوام به شدت ادامه دارد، اما ساختار سياسي در مجموع، کمتر از آن متأثر شده است. هر چند نفوذ برخي تندروهاي مذهبي در ساختار دولت، زمينه ي خشونت هاي فرقه اي به نحوي فراهم ساخته و در مواردي، مانع اجراي قانون نسبت به مجرمان گرديده، اما بدنه ي اصلي دولت بر مشي غير مذهبي خود ادامه داده و بي طرفي را در ارائه ي خدمات و استخدام افراد تا حد زيادي رعايت نموده است. شيعيان پاکستان مي توانند از شرايط موجود به خوبي استفاده کنند، اما پراکندگي جمعيتي آنان مانع حضور قدرتمندانه ي آنان در عرصه ي انتخابات و مشارکت سازمان يافته در دولت مي گردد.
علاوه بر اين، جامعه ي شيعي پاکستان با برخي تهديدها و آسيب ها رو به روست که تاکنون صدمات فراواني از ناحيه ي آنها، متوجه شيعيان گرديده. بزرگ ترين تهديد و خطر، تهديد تروريسم فرقه اي است که توسط «سپاه صحابه» و «لشکر جنگوي» هدايت مي شود. افراطي هاي مذهبي اهل سنت از سال 1985 به بعد، به صورت سازمان يافته و فعال، مبارزه با شيعيان را آغاز کرده اند. تاکنون چهره هاي سياسي يا مذهبي و اجتماعي زيادي قرباني اين ترور گرديده اند که از آن جمله، مي توان به ترور رهبر فقيد شيعيان علامه عارف حسين حسيني، و دبيرکل نهضت جعفريه، انور علي آخوند زاده و ده ها عضو فعال ديگر «تحريک» اشاره نمود. خطر تروريسم مذهبي يکي از خطرات بسيار جدي کشور پاکستان است که دولت اين کشور تاکنون نتوانسته بر اين بحران غلبه کند.
پینوشتها:
1- محمد اکرم عارفي، «شيعيان پاکستان»، فصل نامه ي تخصصي شيعه شناسي، ش 3 و 4، ص 197.
2- يدالله کريمي پور، «مقدمه اي بر ايران و همسايگان»، فصل نامه ي سياست خارجي، ش 4 ص 1268.
3- محمد اکرم عارفي، «شيعيان پاکستان»، فصل نامه ي تخصصي شيعه شناسي، ش 3 و 4، ص 201.
/خ
