اسپیرونولاکتون (Spironolactone) با نام تجاری آلداکتون (Aldactone) که یک داروی دیوریتیک یا ادرار آور نگهدارنده پتاسیم است از جذب بیش از حد نمک توسط بدن جلوگیری کرده در نتیجه احتباس آب را کاهش می‌دهد. این دارو میزان مایعات موجود در بدن را بدون از دست رفتن پتاسیم، کاهش می‌دهد. و مانع از بروز عارضه‌ای تحت عنوان هیپوکالمی می‌شود که در آن سطوح پتاسیم بدن به طور قابل توجهی افت می‌کند. علاوه بر این موارد، اسپیرونولاکتون جهت درمان فشار خون بالا، هایپرآلدوسترونیسم (که در آن غدد آدرنال، هورمون آلدوسترون بیش از حد تولید می‌کنند) و اِدِم در بیمارانی با نارسایی احتقانی قلب، سیروز کبدی یا سندرم نفروتیک (اختلال کلیوی) مورد استفاده قرار می‌گیرد. علی‌رغم توانایی بالقوه آن جهت درمان عوارض پزشکی مختلف، اما برخی عوارض جانبی با آن همراه بوده و پیش از مصرف آن بایستی اقدامات احتیاطی رعایت شود.
عوارض جانبی
گرچه عوارض جانبی همراه با این دارو به طور مکرر رخ نمی‌دهد، اما برخی از آنها خفیف بوده و فرد می‌تواند به راحتی به کمک پزشک خود آنها را تحمل کند در حالی که برخی دیگر انواع جدی به حساب می‌آیند. برخی از عوارض جانبی متداول عبارتند از:• خشکی دهان یا تشنگی که نشانه‌های کم آبی بدن هستند.
• حالت تهوع
• استفراغ
• خستگی
• ضعف
• از دست دادن اشتها
• احتقان بینی یا بی خوابی
علاوه بر این انواع متداول، بعضی افراد ممکن است دچار برخی عوارض جانبی شوند که ماهیت شدیدتری دارند. در صورت مشاهده هر یک از علائمی که در زیر آمده است، فوریتهای پزشکی مورد نیاز است:
• ضعف عضلانی
• کاهش ضربان قلب
• هایپرکالمی یا سطوح بالای پتاسیم در خون
• گلو درد
• ضعف شدید
• زرد شدن پوست
• نامنظمی ضربان قلب
• سرفه بی وقفه
• کاهش توانایی جنسی
• تغییر در مقدار ادرار روزانه
• در برخی موارد، فرد همچنین دچار واکنشهای آلرژیک مانند بثورات پوستی، خارش، تورم، سرگیجه، کهیر، اشکال در تنفس یا مشکل در بلع و خس خس سینه می‌شود.
• زنانی که این داروها را مصرف می‌کنند ممکن است دچار نامنظمی در چرخه قاعدگی و حساسیت به لمس سینه شوند.
بیشتر بخوانید: ازدیاد آندروژن در زنان و عوارض جسمی آن
اقدامات احتیاطی
• در صورتی که پزشک این دارو را برای شما تجویز نمود، او را از مشکلات سلامتی و داروهایی که مصرف می‌کنید مطلع سازید. همواره بهتر است پزشک شما از هرگونه عارضه قلبی، بیماری کلیوی، مشکلات کبدی، دیابت، مشکلات ادراری، آلرژیها یا عدم تعادل سدیم و پتاسیم که ممکن است به آن مبتلا باشید، اطلاع داشته باشد. پزشک پیش از تجویز اسپیرونولاکتون، بایستی بداند که آیا بیمار او تحت مداوا با داروهای استروئیدی یا ادرار آور است یا خیر. آسپرین نیز ممکن است اثر اسپیرونولاکتون را کاهش دهد. در صورتی که داروی بدون نسخه خریداری می‌کنید، و اطلاع ندارد که آیا حاوی آسپرین است یا خیر، از پزشک داروساز در خصوص وجود آسپرین در آن سئوال کنید. با این حال، به کسانی که از داروی اسپیرونولاکتون مصرف می‌کنند همواره توصیه می‌شود که پیش از مصرف هرگونه دارو با یک پزشک مشورت کنند.• کسانی که قرار است تحت عمل جراحی قرار گیرند، حتی اگر عمل دندان باشد، در صورتی که داروی اسپیرونولاکتون مصرف می‌کنند، پزشک را از آن مطلع سازند. این دارو ممکن است میزان پتاسیم خون فرد را افزایش دهد.
• در صورتی که دچار دل درد و اشکال در تنفس شدید بایستی مصرف آن را قطع کرده و بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید. چنانچه متوجه توده یا برآمدگی در بدن خود شدید، آنگاه بدون فوت وقت با پزشک خود مشورت کنید به این دلیل که این دارو می‌تواند موجب بروز تومور در بدن شود.
• زنان باردار و مادران شیرده بایستی از این واقعیت اطلاع داشته باشند که این دارو برای جنین و نیز نوزادی که از شیر مادر تغذیه می‌کند، مضر است. از اینرو زنان باردار و مادران شیرده بایستی از مصرف داروی اسپیرونولاکتون خودداری کرده و یا پیش از مصرف آن با پزشک خود مشورت کنند.
• این دارو تعادل مایعات را در بدن دستخوش تغییر می‌کند. از اینرو هنگامی که قصد بلند شدن از خواب و ایستادن را دارید ممکن است احساس سرگیجه نمایید. به منظور جلوگیری از این احساس، همیشه به آرامی از جای خود بلند شوید.
میزان مصرف توصیه شده
به منظور درمان عارضه مورد نظر، میزان مصرف این دارو برای بزرگسالان 25 تا 400 میلی‌گرم خواهد بود. آن را می‌توان همراه با غذا و یا بدون آن مصرف کرد. با این حال، به طور کلی توصیه می‌شود این دارو را به هنگام صبح با غذا مصرف نمایید به این دلیل که دفع ادرار در صبح به طور قابل توجهی بیشتر است. چنانچه فراموش به مصرف دارو کردید، برای جبران روز بعد آن را دو برابر مصرف نکنید به این دلیل که می‌تواند به شدت خطرناک باشد.
کاربردها
از آنجا که اسپیرونولاکتون یک داروی ادرار آور است، مقدار دفع آب از طریق ادرار را همراه با سدیم افزایش می‌دهد. با این حال، به هیچ عنوان پتاسیم موجود در بدن را تحت تأثیر قرار نمی‌دهد. به همین دلیل است که افراد مصرف کننده‌ی این دارو بایستی با محدود ساختن مصرف مواد غذایی سرشار از پتاسیم، سطوح پتاسیم در بدن خود را تحت کنترل داشته باشند. این دارو همچنین به عنوان آنتی آندروژن جهت درمان ریزش مو در زنان استفاده می‌شود. در صورت مصرف توسط مردان، می‌تواند عوارض جانبی حاد مانند کاهش میل جنسی یا ناتوانی جنسی را به همراه داشته باشد.اسپیرونولاکتون جهت درمان آکنه هورمونی نیز استفاده می‌شود. این دارو به دلیل آنکه یک داروی آنتی آندروژن است، مانع از دریافت هورمونهای آندروژن توسط گیرنده‌های آندروژن در بدن شده در نتیجه هورمونهای تولید آکنه را کاهش می‌دهد.
اسپیرونولاکتون جهت درمان شماری از بیماریها مورد استفاده قرار می‌گیرد. با این حال، عوارض جانبی همراه با آن بسیار جدی هستند. به همین دلیل است که از خود درمانی با این دارو خودداری کرده و از دستورات پزشک خود در خصوص داروهای تجویزی و میزان مصرف آنها پیروی کنید.
سلب مسئولیت: اطلاعات ارائه شده در این مقاله صرفاً جنبه‌ی آموزشی داشته و نبایستی به منظور جایگزین توصیه‌های پزشک متخصص در نظر گرفته شود.
