نویسنده: مجتبی یزدانی
شاید بتوان با احتیاط زادگاه توسعه و برنامه‌ریزی یا سازماندهی ورزش همگانی را کشور برزیل دانست. در 1927، فردریکو گالرز، موضوع گسترده ورزش‌های همگانی را در شهر پرتوآلجو، واقع در جنوب برزیل، برای نخستین بار مطرح کرد. این نوآوری در حیطه‌ی تربیت بدنی و ورزش برزیل توانست آن دسته از بازی‌ها، جشنواره‌های فرهنگی و فعالیت‌های ورزشی را که به صورت سنتی در مکان‌های محصور مانند مدارس و کلوپ‌ها برگزار می‌شد، به صورت مدون و اصولی، به خیابان‌ها و میادین شهر بکشاند. در این راستا از هر وسیله‌ای، حتی لاستیک مستعمل خودروها، به عنوان وسیله‌ی ورزشی، استفاده شد. در 1923 در شهر سائوپولو مسابقه‌ی دوی همگانی انجام شد. شایان ذکر است این مسابقه هنوز پابرجاست و اعتبار خود را دارد. کمیته‌ی بین‌المللی ورزش و تربیت بدنی (ICSSPE) یکی از سازمان‌های بین‌المللی قدیمی است که در کشورهای اروپایی سابقه‌ی دیرین دارد. به مرور زمان و با رشد ورزش در جهان، سازمانی به نام «ورزش برای همه» در بطن آن تأسیس و یکی از شش کمیته‌ی اصلی ICSSEP شد. در اول ژانویه 1983 ICSEP به ICSSEP تغییر عنوان داد که «S» دوم برای گنجاندن علوم در عنوان کمیته بود. سرانجام در 1984 به عنوان یک سازمان از سوی کمیته‌ی بین‌المللی المپیک به رسمیت شناخته شد جنبش ورزش همگانی در دهه‌ی 1960 با واژه «تریم» که از زبان نروژی است و به معنی خوش‌اندام، با نشاط و سالم است، آغاز شد. بنیانگذاران این جنبش برای نشان دادن راه سلامتی و نشاط به مردم، از روش‌های تجاری مانند یک محصول استفاده و در کشورهای مختلف به اشکال گوناگون آن را تبلیغ می‌کردند. در همان زمان این جنبش در دانمارک، هلند، سوئد، فنلاند، بلژیک، آلمان، ایسلند، اسپانیا، اتریش، آمریکا، ژاپن، سوئیس و یوگسلاوی شکل گرفت. همه اقشار از جمله ریاست جمهوری، پزشکان، شرکت‌های بیمه و فدراسیون‌های ورزش آلمان از انجمن تریم حمایت کردند و آگهی‌های این انجمن در 600 روزنامه و نشریه‌ی مختلف به صورت رایگان به چاپ رسید. (دباغ، 1386).
کمیته ورزش و اوقات فراغت برای اولین بار در سال 1964 میلادی در ابتکار پروفسور لیزلوت دیم (1) در کالج فدرال آلمان تأسیس شد و تعلیم و تربیت دست‌اندرکاران ورزشی آن کشور را آغاز کرد. اغلب متخصصان کنونی آلمان از دانش‌آموختگان این کالج هستند. پیش از این در 1953 نتیجه‌ی مربوط به اوقات فراغت نشان می‌داد جوانان در اوقات فراغت خود بیشترین اولویت را به ورزش و فعالیت‌های تفریحی می‌دهند. نخستین نظریه‌ی ایجاد کننده‌‌ی کمیته‌هایی در زمینه‌ی ورزش و اوقات فراغت به سخنرانی به یادماندنی «بارون پیردو کوبرتن». (2) بازمی‌گردد که در 1963 در شهر پاریس انجام شده بود. در این سخنرانی بر توسعه‌ی فعالیت بدنی در اوقات فراغت تأکید شده بود یک سال بعد از آن سخنرانی کمیته‌ی مزبور با الهام از همان سخنان تأسیس شد.
کمیته‌ی بین‌المللی ورزش و تربیت بدنی (3) (ICSSPE) یکی از سازمان‌های بین‌المللی قدیمی است که در کشورهای اروپایی سابقه‌ی دیرین دارد. به مرور زمان و با رشد ورزش در جهان، سازمانی به نام «ورزش برای همه» در بطن آن تأسیس و یکی از شش کمیته‌ی اصلی ICSSEP شد. در اول ژانویه 1983 ICSEP به ICSSEP تغییر عنوان داد که «S» دوم برای گنجاندن علوم در عنوان کمیته بود. سرانجام در 1984 به عنوان یک سازمان از سوی کمیته‌ی بین‌المللی المپیک به رسمیت شناخته شد (کاشف، 1379).
تفریحات سالم یک امتیاز داشت. اقشار متوسط به دنبال پارک‌ها، هوای تازه، زمین‌های تفریحی و فعالیت ورزشی بودند. جنبش‌های مذهبی نیز به زودی دریافتند که تفریحات سالم می‌تواند به کنترل جامعه کمک کند. این حرکت منجر به تأسیس سازمان‌های مختلف مانند انجمن جوانان مسیحی (4) و «بریگاد پسران» شد. یکی از پژوهشگران گزارش کرده است همین بریگاد پسران در حد زیادی در جمع‌آوری جوانان از خیابان‌ها و به فعالیت واداشتن آنان مؤثر بوده است. این واژه امروزه به عنوان ورزش همگانی یا «ورزش برای همه» (5) شناخته شده است. (6)
در اغلب کشورها بودجه‌ای که به ورزش شهروندی و همگانی اختصاص می‌دهند بیشتر از دیگر حوزه‌هاست و این در حالی است که مجموعه تحقیقاتی که سازمان تربیت بدنی در 1381 با عنوان «مطالعات تفصیلی توسعه‌ی ورزش همگانی و تفریحی» در کشور انجام داده، تعداد شرکت‌کنندگان در ورزش همگانی را بیش از 10 درصد از جمعیت کشور نمی‌داند (مطالعات توسعه‌ی ورزش همگانی در کشور، 1381) که این مقدار هزینه کرد و توجه به ورزش شهروندی در ایران در مقایسه با کشورهایی چون سوئیس، آلمان، استرالیا، ژاپن، کانادا، فرانسه، سوئد، انگلستان و هلند که توجه بیشتری به ورزش همگانی و شهروندی دارند، بسیار ناچیز است. این میزان از توجه به ورزش شهروندی در کشوری مثل سوئیس که برای مثال تا 80 درصد بودجه‌ی ورزش را به ورزش همگانی اختصاص می‌دهد، می‌تواند نشانه‌ی اهمیت ورزش در سلامت عمومی جامعه باشد. در کشوری مانند انگلیس 1/5 میلیارد پوند برای 10 سال آینده به توسعه‌ی ورزش شهروندی اختصاص یافته است. در کشوری مانند ژاپن نیز همه ساله بودجه‌ای چند میلیاردی را به توسعه‌ی ورزش شهروندی و ساخت فضاهای ورزشی اختصاص می‌دهند.
با مقایسه‌ی ورزش شهروندی ایران با ایتالیا می‌توان به برخی تفاوت‌ها در توسعه‌ی ورزش همگانی پی برد. ورزش مقوله‌ای است که معمولاً همه‌ی مردم یک جامعه، کم و بیش با آن ارتباط دارند. اگرچه ممکن است آنها به صورت حرفه‌ای پیگیر آن نباشند، اما به طور تفریحی با آن برخورد دارند. تمام محققان و دانشمندان به این موضوع اذعان دارند که ورزش عامل مؤثر در سلامتی افراد یک جامعه است. به همین منظور، مسئولان کشورها با احداث اماکن ورزشی، این فرصت را در اختیار شهروندان قرار می‌دهند تا اوقات فراغت خود را در این اماکن سپری کنند. در این کشور در بیشتر شهرداری‌ها سازمانی به نام «ورزش برای همه» وجود دارد. این سازمان به دنبال این است تا همه‌ی کسانی که استعداد بالای ورزش ندارند هم ورزش کرده و با نشاط و انگیزه زندگی کنند. توسعه‌ی ورزش شهروندی نیز بر عهده‌ی شهرداری‌هاست. تعامل و هماهنگی مناسب شهرداری با فدراسیون‌ها جلوه‌ی خاصی به ورزش همگانی می‌بخشد. آموزش مربیان ورزش همگانی، اطلاع‌رسانی مسابقات شهروندی، توسعه‌ی امکانات در شهرها و روستاها، شناسایی استعدادها، بخش ارتباطات با سازمان‌های بزرگ داخلی و خارجی و تأمین بودجه‌ی ورزش شهروندی، از مهم‌ترین بحث‌ها در شهرداری‌ها هستند (http://younesghorbany.blogfa.com).
البته در ایران و در سالهای اخیر نقش شهرداری‌ها در گسترش ورزش شهروندی بسیار پر رنگ بوده است. در این بین شهرداری تهران در 1384 با تأسیس اداره‌ی کل تربیت بدنی زیر نظر معاونت امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران فعالیت‌های خود را با حجم گسترده‌ای ادامه داده است، به طوری که مسابقات ورزشی محلات در رشته‌های مختلف ورزشی آقایان و بانوان، گردهمایی‌های عمومی ورزشی و ایستگاه‌های تندرستی پارکی با حضور ده‌ها هزار نفر از شهروندان تهرانی برگزار شده است. در کنار حجم وسیع برنامه‌های اختصاص یافته به شهروندان، به فعالیت‌های ورزشی و تفریحی ویژه کارکنان شهرداری تهران و خانواده‌ی ایشان نظیر مسابقات ورزشی، آموزش شنا و گل‌گشت‌ها نیز توجه شده است. امروزه شهرداری تهران با تأسیس سازمان ورزش شهرداری تهران، گام مهمی در اعتلای ورزش شهروندی در پایتخت برداشته که این امر خود می‌تواند به منزله‌ی الگویی موفق برای سایر ارگان‌ها، نهادها و شهرداری‌ها در سراسر کشور باشد (http://varzesh.tehran.ir)
یزدانی، مجتبی؛ (1395)، ورزش و مدیریت جهادی، تهران: تیسا، چاپ اول
شاید بتوان با احتیاط زادگاه توسعه و برنامه‌ریزی یا سازماندهی ورزش همگانی را کشور برزیل دانست. در 1927، فردریکو گالرز، موضوع گسترده ورزش‌های همگانی را در شهر پرتوآلجو، واقع در جنوب برزیل، برای نخستین بار مطرح کرد. این نوآوری در حیطه‌ی تربیت بدنی و ورزش برزیل توانست آن دسته از بازی‌ها، جشنواره‌های فرهنگی و فعالیت‌های ورزشی را که به صورت سنتی در مکان‌های محصور مانند مدارس و کلوپ‌ها برگزار می‌شد، به صورت مدون و اصولی، به خیابان‌ها و میادین شهر بکشاند. در این راستا از هر وسیله‌ای، حتی لاستیک مستعمل خودروها، به عنوان وسیله‌ی ورزشی، استفاده شد. در 1923 در شهر سائوپولو مسابقه‌ی دوی همگانی انجام شد. شایان ذکر است این مسابقه هنوز پابرجاست و اعتبار خود را دارد. کمیته‌ی بین‌المللی ورزش و تربیت بدنی (ICSSPE) یکی از سازمان‌های بین‌المللی قدیمی است که در کشورهای اروپایی سابقه‌ی دیرین دارد. به مرور زمان و با رشد ورزش در جهان، سازمانی به نام «ورزش برای همه» در بطن آن تأسیس و یکی از شش کمیته‌ی اصلی ICSSEP شد. در اول ژانویه 1983 ICSEP به ICSSEP تغییر عنوان داد که «S» دوم برای گنجاندن علوم در عنوان کمیته بود. سرانجام در 1984 به عنوان یک سازمان از سوی کمیته‌ی بین‌المللی المپیک به رسمیت شناخته شد جنبش ورزش همگانی در دهه‌ی 1960 با واژه «تریم» که از زبان نروژی است و به معنی خوش‌اندام، با نشاط و سالم است، آغاز شد. بنیانگذاران این جنبش برای نشان دادن راه سلامتی و نشاط به مردم، از روش‌های تجاری مانند یک محصول استفاده و در کشورهای مختلف به اشکال گوناگون آن را تبلیغ می‌کردند. در همان زمان این جنبش در دانمارک، هلند، سوئد، فنلاند، بلژیک، آلمان، ایسلند، اسپانیا، اتریش، آمریکا، ژاپن، سوئیس و یوگسلاوی شکل گرفت. همه اقشار از جمله ریاست جمهوری، پزشکان، شرکت‌های بیمه و فدراسیون‌های ورزش آلمان از انجمن تریم حمایت کردند و آگهی‌های این انجمن در 600 روزنامه و نشریه‌ی مختلف به صورت رایگان به چاپ رسید. (دباغ، 1386).
کمیته ورزش و اوقات فراغت برای اولین بار در سال 1964 میلادی در ابتکار پروفسور لیزلوت دیم (1) در کالج فدرال آلمان تأسیس شد و تعلیم و تربیت دست‌اندرکاران ورزشی آن کشور را آغاز کرد. اغلب متخصصان کنونی آلمان از دانش‌آموختگان این کالج هستند. پیش از این در 1953 نتیجه‌ی مربوط به اوقات فراغت نشان می‌داد جوانان در اوقات فراغت خود بیشترین اولویت را به ورزش و فعالیت‌های تفریحی می‌دهند. نخستین نظریه‌ی ایجاد کننده‌‌ی کمیته‌هایی در زمینه‌ی ورزش و اوقات فراغت به سخنرانی به یادماندنی «بارون پیردو کوبرتن». (2) بازمی‌گردد که در 1963 در شهر پاریس انجام شده بود. در این سخنرانی بر توسعه‌ی فعالیت بدنی در اوقات فراغت تأکید شده بود یک سال بعد از آن سخنرانی کمیته‌ی مزبور با الهام از همان سخنان تأسیس شد.
کمیته‌ی بین‌المللی ورزش و تربیت بدنی (3) (ICSSPE) یکی از سازمان‌های بین‌المللی قدیمی است که در کشورهای اروپایی سابقه‌ی دیرین دارد. به مرور زمان و با رشد ورزش در جهان، سازمانی به نام «ورزش برای همه» در بطن آن تأسیس و یکی از شش کمیته‌ی اصلی ICSSEP شد. در اول ژانویه 1983 ICSEP به ICSSEP تغییر عنوان داد که «S» دوم برای گنجاندن علوم در عنوان کمیته بود. سرانجام در 1984 به عنوان یک سازمان از سوی کمیته‌ی بین‌المللی المپیک به رسمیت شناخته شد (کاشف، 1379).
بیشتر بخوانید: 3 ورزش همگانی 4 ورزش همگانی‌تر
تفریحات سالم یک امتیاز داشت. اقشار متوسط به دنبال پارک‌ها، هوای تازه، زمین‌های تفریحی و فعالیت ورزشی بودند. جنبش‌های مذهبی نیز به زودی دریافتند که تفریحات سالم می‌تواند به کنترل جامعه کمک کند. این حرکت منجر به تأسیس سازمان‌های مختلف مانند انجمن جوانان مسیحی (4) و «بریگاد پسران» شد. یکی از پژوهشگران گزارش کرده است همین بریگاد پسران در حد زیادی در جمع‌آوری جوانان از خیابان‌ها و به فعالیت واداشتن آنان مؤثر بوده است. این واژه امروزه به عنوان ورزش همگانی یا «ورزش برای همه» (5) شناخته شده است. (6)
تاریخچه‌ی ورزش همگانی در ایران
در کشور ما اطلاعات دقیقی از وضعیت ورزش همگانی پیش از انقلاب اسلامی موجود نیست؛ اما بر اساس اطلاعات به دست آمده از فدراسیون ورزش همگانی جمهوری اسلامی ایران تا 1358 فعالیت‌های ورزش عمومی و همگانی به نام ورزش محلات و زیر نظر تشکیلات جهاد تربیت بدنی انجام می‌شد. به تدریج این تشکیلات زیر نظر دفتر امور فرهنگی سازمان تربیت بدنی به فعالیت خود ادامه داد؛ ولی به علت وجود برخی مشکلات از جمله تخصیص ندادن بودجه‌ی لازم تصمیم گرفته شد به عنوان زیر مجموعه‌ای از سازمان تربیت بدنی به یک فدراسیون تبدیل شود. با راهنمایی کمیته‌ی ملی المپیک در 1371 به عنوان یک فدراسیون ورزشی شناخته شد و مانند سایر فدراسیون‌ها، طبق اساسنامه‌ی خود فعالیت می‌کند. نام جهانی فدراسیون ورزش همگانی TAFISA و بخش آسیایی آن ASFA است. (7) توسعه‌ی ورزش شهروندی نیز بر عهده‌ی شهرداری‌هاست. تعامل و هماهنگی مناسب شهرداری با فدراسیون‌ها جلوه‌ی خاصی به ورزش همگانی می‌بخشد. آموزش مربیان ورزش همگانی، اطلاع‌رسانی مسابقات شهروندی، توسعه‌ی امکانات در شهرها و روستاها، شناسایی استعدادها، بخش ارتباطات با سازمان‌های بزرگ داخلی و خارجی و تأمین بودجه‌ی ورزش شهروندی، از مهم‌ترین بحث‌ها در شهرداری‌ها هستند تحقیقات نشان می‌دهد به ورزش همگانی (شهروندی) در بین کشورهای جهان، از 1900 میلادی تاکنون، با انگیزه‌های متفاوتی از جمله تأمین سلامتی جسمی و روانی، غنی‌سازی اوقات فراغت، گسترش روابط اجتماعی، دور شدن از زندگی ماشینی، بازگشت به طبیعت، افزایش کارایی، زمینه‌سازی برای رشد قهرمانی و توصیه‌ی پزشکان توجه شده است، ولی در ایران فدراسیون ورزش همگانی از 1358 به طور رسمی شروع به کار کرده است (جوادی‌پور و سمیع‌نیا، 1392: 28)؛ و بعد از آن هم به علت موانع و مشکلاتی که درباره‌ی گسترش ورزش شهروندی وجود داشته، در زمینه‌ی توسعه این بخش پیشرفت‌های چشمگیری دیده نمی‌شود.در اغلب کشورها بودجه‌ای که به ورزش شهروندی و همگانی اختصاص می‌دهند بیشتر از دیگر حوزه‌هاست و این در حالی است که مجموعه تحقیقاتی که سازمان تربیت بدنی در 1381 با عنوان «مطالعات تفصیلی توسعه‌ی ورزش همگانی و تفریحی» در کشور انجام داده، تعداد شرکت‌کنندگان در ورزش همگانی را بیش از 10 درصد از جمعیت کشور نمی‌داند (مطالعات توسعه‌ی ورزش همگانی در کشور، 1381) که این مقدار هزینه کرد و توجه به ورزش شهروندی در ایران در مقایسه با کشورهایی چون سوئیس، آلمان، استرالیا، ژاپن، کانادا، فرانسه، سوئد، انگلستان و هلند که توجه بیشتری به ورزش همگانی و شهروندی دارند، بسیار ناچیز است. این میزان از توجه به ورزش شهروندی در کشوری مثل سوئیس که برای مثال تا 80 درصد بودجه‌ی ورزش را به ورزش همگانی اختصاص می‌دهد، می‌تواند نشانه‌ی اهمیت ورزش در سلامت عمومی جامعه باشد. در کشوری مانند انگلیس 1/5 میلیارد پوند برای 10 سال آینده به توسعه‌ی ورزش شهروندی اختصاص یافته است. در کشوری مانند ژاپن نیز همه ساله بودجه‌ای چند میلیاردی را به توسعه‌ی ورزش شهروندی و ساخت فضاهای ورزشی اختصاص می‌دهند.
با مقایسه‌ی ورزش شهروندی ایران با ایتالیا می‌توان به برخی تفاوت‌ها در توسعه‌ی ورزش همگانی پی برد. ورزش مقوله‌ای است که معمولاً همه‌ی مردم یک جامعه، کم و بیش با آن ارتباط دارند. اگرچه ممکن است آنها به صورت حرفه‌ای پیگیر آن نباشند، اما به طور تفریحی با آن برخورد دارند. تمام محققان و دانشمندان به این موضوع اذعان دارند که ورزش عامل مؤثر در سلامتی افراد یک جامعه است. به همین منظور، مسئولان کشورها با احداث اماکن ورزشی، این فرصت را در اختیار شهروندان قرار می‌دهند تا اوقات فراغت خود را در این اماکن سپری کنند. در این کشور در بیشتر شهرداری‌ها سازمانی به نام «ورزش برای همه» وجود دارد. این سازمان به دنبال این است تا همه‌ی کسانی که استعداد بالای ورزش ندارند هم ورزش کرده و با نشاط و انگیزه زندگی کنند. توسعه‌ی ورزش شهروندی نیز بر عهده‌ی شهرداری‌هاست. تعامل و هماهنگی مناسب شهرداری با فدراسیون‌ها جلوه‌ی خاصی به ورزش همگانی می‌بخشد. آموزش مربیان ورزش همگانی، اطلاع‌رسانی مسابقات شهروندی، توسعه‌ی امکانات در شهرها و روستاها، شناسایی استعدادها، بخش ارتباطات با سازمان‌های بزرگ داخلی و خارجی و تأمین بودجه‌ی ورزش شهروندی، از مهم‌ترین بحث‌ها در شهرداری‌ها هستند (http://younesghorbany.blogfa.com).
بیشتر بخوانید: 4نظر درباره ورزش در پارک
البته در ایران و در سالهای اخیر نقش شهرداری‌ها در گسترش ورزش شهروندی بسیار پر رنگ بوده است. در این بین شهرداری تهران در 1384 با تأسیس اداره‌ی کل تربیت بدنی زیر نظر معاونت امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران فعالیت‌های خود را با حجم گسترده‌ای ادامه داده است، به طوری که مسابقات ورزشی محلات در رشته‌های مختلف ورزشی آقایان و بانوان، گردهمایی‌های عمومی ورزشی و ایستگاه‌های تندرستی پارکی با حضور ده‌ها هزار نفر از شهروندان تهرانی برگزار شده است. در کنار حجم وسیع برنامه‌های اختصاص یافته به شهروندان، به فعالیت‌های ورزشی و تفریحی ویژه کارکنان شهرداری تهران و خانواده‌ی ایشان نظیر مسابقات ورزشی، آموزش شنا و گل‌گشت‌ها نیز توجه شده است. امروزه شهرداری تهران با تأسیس سازمان ورزش شهرداری تهران، گام مهمی در اعتلای ورزش شهروندی در پایتخت برداشته که این امر خود می‌تواند به منزله‌ی الگویی موفق برای سایر ارگان‌ها، نهادها و شهرداری‌ها در سراسر کشور باشد (http://varzesh.tehran.ir)
نمایش پی نوشت ها:
1. Liz L.Deem.
2. Baron Pierre de Cobertin.
3. lnternational Council of Sport Science and Physical Education
4. Young men's Christian Association.
5. Sport for All.
6. Honeybourne et al., 2000.
7. سازمان تربیت بدنی جمهوری اسلامی ایران، مطالعات تفصیلی توسعه‌ی ورزش همگانی و تفریحی، تهران: سیب سبز، 1383.
یزدانی، مجتبی؛ (1395)، ورزش و مدیریت جهادی، تهران: تیسا، چاپ اول
