راه‌های تربیت کودک سر به زیر

1. چگونه کودکانمان را به اطاعت از مقررات سوق دهیم؟
2. روش‌های احترام گذاشتن به کودکان چه می‌باشد؟
3. چرا باید در حد امکان، دلیل مقررات را به کودکان توضیح دهیم؟ لباس زیبا و پاکیزه احترام را بر قامت فرزندمان بپوشانیم که اگر این کار را انجام دادیم او نیز حاضر نمی‌شود با هر رفتار ناشایستی آن را آلوده کند

راه‌های برانگیختن کودکان به پیروی از مقررات

چگونه کودکانمان را به پیروی از مقررات وادار کنیم؟

1. به کودک خود احترام بگذارید

وقتی به کودک احترام می‌گذارید، او نیز در برابر می‌آموزد به شما و مقرراتتان احترام بگذارد و دستورهای شما را انجام دهد. همچنین کودکی که از همان آغاز، ارزش خود را درک کند، خویش را زبون و فرومایه نمی‌بیند و پستی و حقارت را به فکرش راه نمی‌دهد. احترام به کودک در وی استقلال و عزت نفس به وجود می‌آورد. رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلم) نیز از همان کودکی ارزش و احترامی ویژه برای علی (علیه‌السلام) قایل بودند؛ چنان که اسلام را در ده سالگی به ایشان عرضه کردند و علی (علیه‌السلام) را به جانشینی برگزیدند. در روایتی از ایشان آمده است: «فرزندان خود را گرامی بدارید و آنها را خوب تربیت کنید تا بدین وسیله آمرزیده شوید». احترام به کودک، یکی از اصولی است که در روایات و متون دینی همواره بر آن تأکید شده است و بزرگان ما بدان توجه داشته‌اند. ممکن است در ذهن بسیاری از والدین این پرسش مطرح باشد که چگونه به فرزندمان احترام بگذاریم. در پاسخ به این پرسش، روش‌هایی برای احترام گذاشتن به کودکان بیان می‌شود:

الف) برآوردن نیازهای کودکان

کمتری کار برای نشان دادن احترام به فرزندان، برآورده ساخن نیازهای اساسی‌شان، همچون تغذیه، پوشاک و نگه‌داری از آنها در برابر خطرها و بیماری‌هاست.

ب) گوش کردن به حرف‌های فرزندان

گوش کردن به صحبت‌های کودک، به طور غیرمستقیم این پیام را به او منتقل می‌کندکه ما برایش ارزش و احترام قایلیم و حسن ارزشمندی را در او به وجود می‌آوریم.

بیشتر بخوانید: ضرورت و چگونگی تشویق و تنبیه از دیدگاه امام علی (علیه‌السلام)

 

ج) حرف زدن با کودکان

با کودکمان درباره‌ی مسائل گوناگونی که در طول روز برایمان رخ داده، حرف بزنیم و احساساتمان را درباره‌ی موضوع‌های گوناگون بیان کنیم. با این کار، در واقع به او نشان می‌دهیم آن قدر برایش احترام قایلیم که در عقاید و احساساتمان شریکش ساخته‌ایم.

د) شرکت دادن کودکان در تصمیم‌گیری‌های خانوادگی

یکی از مهم‌ترین راه‌های احترام گذاشتن و ارزش نهادن به فرزندان، این است که از آنها در مورد تصمیم‌گیری‌های خانوادگی نظرخواهی کنیم. برای این منظور، می‌توان در طول هفته جلسه‌های منظم خانوادگی تشکیل داد که در آن هر یک از اعضا بتواند بدون هیچ محدودیتی نظر خویش را بیان کند. (1)

هـ) اعتماد کردن به کودکان

اگر به این باور که بچه‌ها می‌توانند به خوبی از عهده‌ی کارها برآیند و مسئولیت‌پذیر باشند، اعتماد کنیم و به آنها نشان دهیم که به خواسته‌ی فطری‌شان، یعنی استقلال‌طلبی، اعتقاد داریم، در واقع به آنها احترام گذاشته‌ایم.
احترام گذاشتن به کودکان روش‌های گوناگونی دارد که ما، برای نمونه به شماری از آنها اشاره کردیم. اما شما والدین عزیز می‌توانید در این زمینه، از تجربه و خلاقیت خود نیز بهره بگیرید. هفته‌ای یک ساعت وقت را از فرزندمان دریغ نکنیم تا او این وقت را با دوستان ناباب پر نکند

2. از امر و نهیِ صرف بپرهیزید

همه‌ی انسان‌ها، به ویژه کودکان نوپا و نوجوانان، استقلال طلب‌اند و روحیه‌ی آنان با امر و نهی سازگاری ندارد. البته کودکان در هفت سال دوم زندگی تا اندازه‌ای دستور دیگران را می‌پذیرند؛ اما آن هنگام نیز نباید در این کار زیاده‌روی کرد. بهتر است در برخورد با کودکان، نوجوانان و جوانان، به جای فرمان‌های مستقیم، شیوه‌های دیگری مانند امرونهی غیرمستقیم و مشورت دادن را پیش گرفت. این شیوه‌ها، افزون بر اینکه بیشتر کارایی دارند، فرزندان را به والدین و مربیان بدبین نمی‌کنند. معصومان (علیهم السلام) نیز در برخورد با نوجوانان و جوانان از امر و نهی بسیار پرهیز می‌کردند. آورده‌اند که اسماعیل، فرزند امام صادق (علیه‌السلام) مقداری پول داشت. در همان هنگام مردی از قریش عازم یمن بود. اسماعیل تصمیم گرفت پول خود را به آن مرد بدهد تا برایش کالایی بخرد [و تجارت کند]. از این رو، با امام مشورت کرد. امام او را از این کار بازنداشتند، بلکه فرمودند: «عزیزم آیا نشنیده‌ای او شراب‌خوار است؟» اسماعیل گفت: «مردم چنین می‌گویند». امام فرمودند: «خداوند می‌فرماید: "هرگاه مؤمنان نزد تو شهادت دادند، آنها را تصدیق کن"». (2) چنان که در این روایت خواندیم، امام به طور مستقیم فرزند خویش را منع نکردند، بلکه با مطرح کردن پرسش و نیز با استدلال، به طور غیرمستقیم و با محبت، او را از این کار بازداشتند. (3)

3. به کودکان حق سخن گفتن بدهید

کودکان نیز باید در تعیین مقررات و محدودیت‌ها حق اظهار نظر داشته باشند. گاهی کودکی پنج یا شش ساله می‌تواند با شما سخن بگوید و در وضع مقررات منصفانه به شما کمک کند. وقتی کودک را در وضع مقررات شرکت می‌دهید، او بیشتر احساس مسئولیت می‌کند. روشن است که میان عمل به قوانینی که کودک خود وضع کرده یا در ایجاد آنها شرکت داشته است و مقرراتی که دیگران برایش وضع کرده‌اند و بر او تحمیل شده، اختلافی آشکار وجود دارد.

4. دلیل مقررات را توضیح دهید

باید دلیل مقرراتی را که وضع شده است به طور دقیق برای کودک توضیح داد. اگر بچه‌ها دلیل این مقررات را بدانند بهتر وظایف خود را انجام می‌دهند و به قوانین پایبند می‌مانند. این روش همچنین به آنان می‌آموزد که برای انجام هر کار، باید دلیل منطقی داشته باشند. با این کار در واقع به شخصیت کودک احترام گذاشته‌اید.

5. از پیش آگاه کنید

ناگهان و بی‌مقدمه، قانون و محدودیت وضع نکنید. بگذارید فرزندانتان پیش از رعایت محدودیت، از وجود قانون جدید آگاه شوند. این امر، با ایجاد زمینه‌ی پذیرش در کودکان، مخالفت را در ایشان کاهش می‌دهد و کمک می‌کند خود را با موقعیت جدید هماهنگ سازند.

6. یادآوری کنید

فرزندان گاهی مقررات و محدودیت‌ها را فراموش می‌کنند. اگر احساس می‌کنید فرزند شما قاعده‌ای را فراموش کرده است، آن قدر صبر نکنید که به دردسر بیفتد و سپس اقدام کنید، بلکه پیشاپیش او را آگاه کنید؛ زیرا هدف، اصلاح رفتار کودک است، نه تنبیه او.

7. منظورتان را به روشنی بیان کنید

محدودیت‌ها را به طور کامل و روشن بیان کنید. منظورتان را به روشنی بگویید و راهنمایی‌های لازم را ارائه دهید. بچه‌ها باید به طور دقیق بدانند که از ایشان چه انتظار دارید و چه باید بکنند. از گفتن عبارات گنگ و نامشخص خودداری کنید. اگر می‌خواهید کودکتان اسباب‌بازی‌هایش را مرتب کند، به او نگویید: «دیگر خسته شدم، تو چقدر شلخته‌ای»، بلکه به طور روشن توضیح دهید که انتظار دارید او پس از پایان بازی، وسایلش را جمع کند و در جای خود قرار دهد.

8. تا می‌توانید از جمله‌های مثبت استفاده کنید (4)

هر جا که امکان دارد، از جمله‌های مثبت استفاده کنید. برای مثال، به جای اینکه بگویید: «با توپ، داخل اتاق بازی نکن»، بهتر است بگویید:
«می‌توانی با توپ در حیاط و روی چمن‌ها بازی کنی». جمله‌های منفی، تنها به کودک می‌گویدکه چه کاری نباید بکند و رفتار درست را به او نمی‌آموزد؛ حال آنکه کودک نیاز دارد درست رفتار کردن را بیاموزد.

پی‌نوشت‌ها:

1. گلن استنهاوس، کلیدهای پرورش اعتماد به نفس در کودکان و نوجوانان، ترجمه‌ی ناهید آزادمنش، ص 27.
2. محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج 2، ص 237.
3. علی حسینی‌زاده، سیره‌ی تربیتی پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلم) و اهل بیت (علیهم السلام)، ص 137.
4. مریلین گوتمن، نظم‌آموزی به کودکان، ترجمه‌ی مهدی قراچه‌داغی، ص 46.

منبع مقاله :
همّتی، مجید، (1392)، فرزندان قانون، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (رحمه الله علیه)، چاپ اول.