نویسنده: عبدالحسین سعیدیان
از شهرهای مهم هند مرکز ایالت آگره و ناحیه‌ای به همین نام در منطقه اوترپرادش بر کرانه رود جمونا دارای حدود نیم میلیون نفر جمعیت است که حدود یک پنجم آن مسلمانان می‌باشند.
تاریخ بنای این شهر به درستی معلوم نیست اما بهرحال تاریخ آن به پیش از قرن هفتم میلادی می‌رسد. شهر آگره مرکز امپراتوران مغول بود، از اینرو بناهائی به سبک معماری مغولی بر جای مانده است. شهر زیبا و دیدنی، جایگاه "تاج محل" وقتی که در خیابان‌های باریک جنوب شهر آگرا قدم می‌زنید، کاملاً متوجه می‌شوید که این کشور هنوز دارای هنرمندانی است که هنوز به همان روش‌های زمان حکمرانی مغول‌ها به خلق آثار خود مشغولند. چون این شهر بر سر راه چند شهر قرار دارد از قدیم دارای اهمیت تجاری و نظامی بوده است، در قرن 16 بناهای فراوانی در آن ساخته، مرکز دانشمندان و ادیبان گردید. در سال 1526 پایتخت بابر گشت ازین تاریخ بناهای عظیم متعدد در آن ایجاد شد. در سال سوم سلطنت اکبر شاه باز به صورت پایتخت درآمد (1565). شاه جهان همچون پدر در آگره بر تخت نشست. اورنگ زیب نیز مدتی درین شهر اقامت کرد. با اینکه در قرن 17 آگره پایتخت نبود. با این حال یکی از شهرهای مهم هند و مورد توجه جهانگردان اروپائی بود و از آن مانند پاریس و لندن و استانبول ذکر کرده‌اند.
پارچه بافی، طلاکاری، سنگ تراشی آن شهرت فراوان داشت در نیمه دوم قرن 18 از تاراج‌های متعدد سخت آسیب دید.
قلعه آگره که در نیمه دوم قرن 16 بنا گردیده دارای دو باروی تیرکش دار است که فاصله میان آنها 12 متر، طول محیط دیوار خارجی که نزدیک 21 متر بلندی دارد و از سنگ سرخ پوشیده شده 2413 متر می‌باشد دروازه اصلی آن بنام دروازه دهلی که یکی از دروازه‌های باشکوه هند است. بگفته ابوالفضل، اکبر در داخل این قلعه بیش از 500 بنا از سنگ سرخ با اسلوب بنگالی و گجراتی بنا کرده بود.
آگرا:
شهر زیبا و دیدنی، جایگاه "تاج محل" وقتی که در خیابان‌های باریک جنوب شهر آگرا قدم می‌زنید، کاملاً متوجه می‌شوید که این کشور هنوز دارای هنرمندانی است که هنوز به همان روش‌های زمان حکمرانی مغول‌ها به خلق آثار خود مشغولند. در قسمت‌های مدرن شهر هنوز می‌توانید ساختمان‌های قدیمی را مانند ساختمان کانتونمنت را ببینید که دارای یکصدسال قدمت می‌باشد.تاج محل، که اثری فوق‌العاده زیباست و نتیجه یک عشق عمیق یک مرد بزرگ به همسرش محسوب می‌شود. امروزه یکی از مشهورترین آثار قدیمی این شهر و باعث افتخار نه تنها این شهر بلکه کلیه کشور است. آگرا، با سبک زندگی قدیمی‌اش و نیز با صنایع دستی، فرهنگ، جواهرات، بسیار مشهورش یکی از مشهورترین شهرهای دنیای امروزیست.
برای رفتن به آگرا از دهلی، از شهرهای مذهبی مانند ماتورا و و ورینداوان می‌گذرید، که دارای شهرت زیاد و اهمیت زیاد مذهبی در هندوستان هستند. جاده آگرا به جیپور نیز شامل شهرهای بهاراتپور و دیگ در مسیر خود می‌شود و اگر از این شهر به سمت شرق بروید به شهر گوالیور و نیز معابد خاجوراهو می‌رسید.
اگرا دارای همه اینهاست و نیز دارای تاج‌محل!
مناطق قابل توجه آگرا فورت:
سیکاندرا، رام باگ، چینی کاراوزا، ایتماد اود داولا، کیتام لیک، فیروزباد، فاتح پور سیکیری، تانسن تخانا، قصر جودبای، هاوس اوف بیربال، جوما مسجد، بولوند داروازاه.نمایش نور و صدا در قلعه آگرا
Sound Light Show شرکت توسعه آگرا نمایش نور و صدا در قلعه آگرا را اعلام کرده است.تاج‌محل:
مقبره‌ای است در شهر آگره که شاه جهان امپراطور مغولی هند برای زن خود ارجمند بانوبیگم ساخت و ممتاز محل نامیده شد. ولی معاصران آنرا تاج محل نامیدند، بنای این مقبره بلافاصله پس از مرگ ارجمند بانو در 1631 شروع شد. و بنای آن با صرف 5 میلیون روپیه 12 سال طول کشید. تاورنیه سیاح فرانسوی مدت بنای آن و ملحقاتش را 22 سال با 20 هزار کارگر و معمار و صنعتگر زیر نظر حکومت خان و میرعبدالکریم ذکر کرده.مقبره از مرمر سفید بر روی صفه‌ای که بلندی آن 6/4 متر و مساحت آن 29 متر مربع و طاق‌های گل و بوته‌داری، نمای آنرا آراسته، در گوشه‌ای ازین صفه مناره استوانه‌ای شکل به بلندی 40 متر ساخته شده که سه ایوان گرد آنها می‌گردد به چتری باز ختم می‌شود که شگل گنبدی دارد و آنرا طره گسترده احاطه کرده است. مقبره در وسط صفه ساخته شده و به شکل مکعب مستطیلی است که هر ضلع قاعده آن 55/8 متر است. گوشه‌های مکعب به عرض 10 متر پخیده ساخته شده و بلندی نمای بقعه از روی صفه 27/7 متر پخیده گوشه‌ها، طاقچه‌هائی به اندازه‌های مساوی به صورت دو طبقه وجود دارد. همه طاقچه‌ها و رواق‌ها طاق دارد. بر روی هر یک از قسمت‌های پخیده غرفه گنبد دار و ستون داری قرار دارد و قسمت وسط را گنبدی پیازی شکل می‌پوشاند که بر روی پایه‌ای بلند و استوانه‌ای شکل قرار گرفته و بر تارک آن قبه‌ی مطلائی با هلالی در بالای آن نصب شده است. گنبد مرکزی 17/40 متر قطر دارد و ارتفاع آن از بالای بام 22 متر و از سطح صفه 57 متر و یکی از زیباترین گنبدهای جهان است. زیرا گنبد تالار مرکزی هشت ضلعی است که در هر گوشه‌ی آن گوشواره‌ی هشت ضلعی دو طبقه‌ای است. و رواق‌های بزرگ این گوشواره‌ها را دوبدو از یکدیگر جدا می‌کند. در وسط تالار سنگ قبر ارجمند بانو قرار دارد و در کنار آن قبر شوهرش. قبرها در زیر این سنگ‌ها و در سردابه زیر بنا جای دارند. این دو آرامگاه را حفاظی مشبک و ظریف از سنگ مرمر احاطه کرده است. بر حاشیه‌ی رواق‌ها کتیبه‌های تزئینی است که آیات قرآنی بر آنها نوشته شده، و زیبائی کلی ساختمان با منبت کاری‌های تزئینی فراوان در سنگ مرمر، بسیار افزایش یافته است. همه لچکهای بالای طاق‌ها و زاویه‌ها و جزئیات مهم بنا با نشاندن سنگ‌های نیمه قیمتی در آنها به شکل تاج مارپیچ و خطوط متقاطع هم از لحاظ طراحی زیبائی دل‌انگیز دارد و هم از لحاظ ترکیب رنگ‌ها، مقبره را باغ بزرگی با طرح بسیار عالی احاطه کرده و آبنماهائی در آن که از سنگ مرمر است با یک ردیف فواره از در ورودی باغ تا پایان صفه مقبره کشیده شده، رودخانه‌ای از شمال باغ می‌گذرد و انعکاس شگفت‌انگیز بنا در آن دیده می‌شود.
تاج محل، رویایی در سنگ مرمر - اگرا، هندوستان 1653-1630
معمارها: محمدعیسی افندی - استاد احمد لاهوری
"سرکرده‌ی مغولان، معماران را فراخواند و آرزویش را برای ساختن گوری بزرگ و شکوهمندی برای همسر در گذشته‌اش، با آنان در میان نهاد. گزارش‌های بعدی نشان می‌دهد که فرمانروا برای این کار سی میلیون روپیه در اختیار معماران گذاشت و گفت چنانچه نیاز باشد، پول بیشتری هم خواهد پرداخت."از گزارش راهب سباستیانو مانریک از گروه مبلغین دینی پرتغالی، 1642
هندوستان گنجینه‌ای بی صاحب و بزرگ است. از اینرو پیروزمندان مسلمان از ایران و افغانستان از دیرباز به این سرزمین جنوبی کوه‌های هیمالیا چشم دوخته‌اند. گروه‌های وحشی تاتار و مغول به اینجا هجوم آورده، شهرها را تاراج می‌کردند و با غنائم جنگی بسیار به سرزمین‌های دوردست خود باز می‌گشتند. محمدغوری نخستین کسی بود که با زر و گوهر و برده شادمان نشد.
در سال 1192 به هندوستان تاخت آورد، شهر دهلی را گرفت، پرستشکده‌های هندو را ویران و زیارتگاه‌های آن را تاراج کرد، و در شهر ماند تا سلطنت دهلی را بنیان نهد. اما بازماندگان او نتوانستند نیرومندی خود را حفظ کنند.
بنیان نهادن یک امپراتوری اسلامی در خاک هند با ورود مغول‌ها، قبیله‌ای که در آن زمان در قزاقستان می‌زیستند و از نسل چنگیزخان بودند، آغاز شد در 1526 بابُر سرکرده‌ی مغول‌ها خود را حاکم هندوستان خواند و سلسله‌ی مغولی را در آنجا بنیان نهاد.
امپراتوری مغول در اوج نیرومندی خود از کابل در شرق، و کشمیر در شمال، تا بمبئی در جنوب گسترش یافته بود. مغول‌ها در ستمگری نام‌آور بودند. اکبر نواده‌ی بابُر سی هزار کشاورز بی سلاح را به جان‌کنی و بیگاری کشیده بود زیرا در برابر او از شورشیان پشتیبانی کرده بودند. چند سال پس از آن دست به ستمگری سخت‌تری برای تنبیه یکی از ولایات شورشی زد. پس از در دست گرفتن قدرت، از جمجمه‌ی دو هزار شورشی هرمی ساخت تا هشداری به مخالفان خویش داده باشد.
ریختن خون قربانیان سبب نشد که آنان از زیبایی‌های زندگی بی بهره بمانند. بابُر فراتر از یک فرانروای ستمگر بود. او دوستدار ادبیات بود و خود را وقف باغهای زیبایش کرده بود. اکبر به سخنرانی‌های فلسفی و گفتگو میان اسلام و دین مسیح دلبستگی داشت. شاه جهان، نواده‌ی او دلبسته‌ی معماری بود. وی دستور ساخت تاج‌محل در اگرا پایتخت مغول را داد که در دویست مایلی جنوب دهلی جای داشت.
تاج‌محل کامل‌ترین نمونه‌ی معماری اسلامی - هندی است. در این کار، هوشمندی هنرمندان گوناگون از فرهنگ‌های گوناگون به کار گرفته شد. رویهم رفته بیست هزار کارگر برای ساختن تاج محل به کار گرفته شدند. نمای آن از سنگ مرمر سپید جیپور ساخته شد و با سنگ‌های سرخ، سبز و آبی نیمه گرانبها خاتم‌کاری شده است. در روزهای آفتابی، این بنای شکوهمند همانند یکی از کاخ‌های جادویی هزار و یک شب در زیر نور خورشید می‌درخشید و نقش آن در آبهای آبی رنگ آبگیر باغ هندسی آن بازتاب می‌یابد.
تاج‌محل نه یک کاخ است نه، به خلاف چهار مناره‌اش، یک مسجد - که تنها یک آرامگاه است. این بنای شگفت‌انگیز با گنبدش، ورودی بلندش، و پنجره‌های تاقچه دارش، به فرمان مغول بزرگ، شاه جهان، برای همسر و دلداده‌اش ارجمند بانوبیگم که در سی و هشت سالگی هنگام زایش چهاردهمین فرزند او، دیده بر جهان فروبست، ساخته شد. تاج‌محل بنایی یادبودی برای مهری جاودانه و یادآور دلبستگی بانوی بانوان حرم شاه جهان به ممتاز محل، "کاخ برگزیده‌ی اوست" که نام او را بر خود دارد.
گورخانه‌ی تاج‌محل نه تنها مکان خاک‌سپاری همسر محبوب شاه جهان را که پیکر شاه جهان را نیز در خود جای داده است. شاه جهان خود بر آن شده بود تا در آن سوی رود یامونا که نقش تاج محل در آن باز می‌تابد، اما از مرمر سیاه ساخته شده بود، خاک‌سپاری شود. اما نقشه‌ی بزرگ او هرگز واقعیت نیافت. مهر شاه جهان به ساختمان امپراتوری مغول را به مرز نابودی کشید.
منبع مقاله:
سعیدیان، عبدالحسین، (1385) دائرة المعارف شهرهای جهان، تهران: علم و زندگی، چاپ دوم.
