میوه‌درمانی با خیار در کلام معصومان (ع)

خیار از نظر طبّ سنتى ایران، سرد و تر است، خنک‌کنندۀ بدن است‌ و به هضم غذا کمک مى‌کند
 

چکیده
از نظر حکماى طبّ سنتى، طبیعتِ خیار نسبتاً سرد و تر است و مغزِ آن مرطوب‌تر از پوست آن است. توصیه این است که خیار از قسمت پایین آن، یعنى محلّ اتصال به گیاه خورده شود. عطش را تسکین مى‌دهد و حرارت خون، صفرا و التهاب را نیز تسکین مى‌دهد. براى معده‌هاى گرم و دردهاى مثانه، مفید است. ملین است و مدرّ و براى اخراج سنگ مثانه و سنگ کلیه نافع است. در این موارد، مغز تلخ خیار، مفیدتر است.

تعداد کلمات 1120/ تخمین زمان مطالعه 6 دقیقه

 

خواصّ خیار در روایات

پیامبر خدا)ص) می‌فرمایند:
عَلَیکُم بِالقِثّاءِ فَإِنَّ الله تَعالى جَعَلَ فیهِ الشِّفاءَ مِن کُلِّ داءٍ؛[1] بر شما باد خیار، چراکه خداوند متعال، درمان هر دردى را در آن نهاده است.

آداب خوردن خیار

پیامبر خدا)ص) در این باره می‌فرمایند: «إذا أکَلتُمُ القِثّاءَ فَکُلوهُ مِن أسفَلِهِ»؛[2] به گاه خوردنِ خیار، آن را از ته بخورید.
امام صادق)ع) می‌فرمایند:
 إذا أکَلتُمُ القِثّاءَ فَکُلوهُ مِن أسفَلِهِ فَإِنَّهُ أعظَمُ لِبَرَکَتِهِ؛[3] چون خیار مى‌خورید، آن را از ته بخورید، چراکه برکتش افزون‌تر است.
از نظر حکماى طبّ سنتى، طبیعتِ خیار نسبتاً سرد و تر است و مغزِ آن مرطوب‌تر از پوست آن است. توصیه این است که خیار از قسمت پایین آن، یعنى محلّ اتصال به گیاه خورده شود. عطش را تسکین مى‌دهد و حرارت خون، صفرا و التهاب را نیز تسکین مى‌دهد. براى معده‌هاى گرم و دردهاى مثانه، مفید است. ملین است و مدرّ و براى اخراج سنگ مثانه و سنگ کلیه نافع است. در این موارد، مغز تلخ خیار، مفیدتر است.[4]
امام صادق(ع) می‌فرمایند: «کانَ رَسولُ الله(ص) یَأکُلُ القِثّاءَ بِالمِلحِ»؛[5] پیامبر خدا، خیار را با نمک مى‌خورد.
عبد‌الله‌بن‌جعفر می‌گوید: «رَأَیتُ النَّبِیَّ(ص) یَأکُلُ الرُّطَبَ بِالقِثّاءِ»؛[6] پیامبر(ص) را دیدم که خرما را با خیار مى‌خورد.
 

ترکیبات شیمیایى‌

از نظر ترکیبات شیمیایى، میوۀ خیار داراى مقدار کمى ساپونین [گرشوف‌] و‌ آنزیمی به نام پروتئولى‌تیک‌[7] [وان‌استى‌نیس کروزمان‌] و مادۀ گلوتاتیون‌[8] است‌ [گاناپاتى و شاسترى‌].
بررسى دیگرى نشان مى‌دهد، در میوۀ خیار، پروتئولى‌تیک آنزیم و آسکوربیک ‌اسید اکسیداز[9] و سوکسى ‌نیک دهایدروژناز[10] و مالیک دهایدروژناز[11] یافت مى‌شود و مادۀ معطر عامل آن، با الکل قابل استخراج است؛ به علاوه، در خیار آنزیم ارپسین‌[12] وجود دارد و هم‌چنین ویتامین ‌B1 و C در آن یافت مى‌شود.
در هر یک صد گرم خیار، این مواد موجود است: آب 95 گرم، پروتئین 9/0 گرم، موادّ چرب 1/0 گرم، هیدرات‌هاى کربن 5/2 گرم، خاکستر 5/0 گرم، فسفر 27 میلى‌گرم، آهن 1/1 میلى‌گرم، کلسیم 25 میلى‌گرم، پتاسیم 160 میلى‌گرم، ویتامین ‌A 250 واحد بین‌المللى، سدیم 6 میلى‌گرم، تیامین 03/0 میلى‌گرم، رایبوفلاوین 04/0 میلى‌گرم، نیاسین 2/0 میلى‌گرم و ویتامین‌C 11 میلى‌گرم.
 

فهرست خواصّ طبى خیار

خیار از نظر طبّ سنتى ایران، سرد و تر است، خنک‌کنندۀ بدن است‌ و به هضم غذا کمک مى‌کند.
ـ حل‌کنندۀ اورات‌ها و اسیداوریک است؛ بنابراین، مرض نقرس را درمان مى‌کند.
ـ ادرارآور است.
ـ خون را تصفیه مى‌کند.
ـ سنگ کلیه و سنگ کیسۀ صفرا را خارج مى‌سازد.
ـ تخم خیار را روى پوست بگذارید، خارش را از بین مى‌برد. در طب با آب خیار، نوعى پماد ضدّ خارش درست مى‌کنند.
ـ سوپ خیار، حبس‌البول را از بین مى‌برد.
ـ براى برطرف کردن سوختگى و ناراحتى‌هاى پوستى، خیار را له کنید و روى محلّ سوختگى بگذارید.
ـ عصارۀ برگ‌هاى له‌شدۀ خیار، ایجاد تهوع مى‌کند؛ بنابراین، در مسمومیت‌ها و اختلالات دستگاه جهاز هاضمه، مصرف مى‌شود.
ـ براى رفع اسهال خونى بچه‌ها، خیار سبز و نارس را با عسل بپزید و به بیمار بدهید.
ـ عطش را فرو مى‌نشاند.
ـ براى معده‌هاى گرم و درد مثانه، مفید است.
ـ ملیّن است.
ـ تخم خیار، ادرارآور و هم‌چنین پاک‌کنندۀ بدن از سموم است.
ـ خیار را حلقه حلقه کنید و روى پوست صورت بگذارید؛ چین و چروک را از بین برده و صورت را جوان مى‌کند.
ـ براى از بین بردن کک و مک و لکه‌هاى رنگى روى پوست، خیار را حلقه حلقه کنید و در ظرفى که داراى شیر است، خیس نمایید و پس از حدود یک ساعت، پنبه‌اى را به این شیر آغشته و صورت را با آن تمیز کنید.
ـ اگر پوست شما چرب است، خیار را با آب مقطر بپزید و با این آب صورت، خود را شست‌وشو دهید.
ـ کسانى که منافذ پوست صورتشان باز شده، باید از ماسک زیبایى و فرمول زیر استفاده کنند: یک قاشق چای‌خورى تخم خیار، یک قاشق چای‌خورى تخم کدو و همین مقدار تخم خربزه را آسیاب کنید و آن را در مقدارى شیر بریزید، تا به صورت خمیر درآید. این خمیر را روى پوست صورت بگذارید و پس از حدود نیم ساعت، صورت را بشویید و با گلاب پاک کنید.
ـ اگر مى‌خواهید همیشه لطافت پوست خود را حفظ کنید، همه‌روزه از لوسیون زیر استفاده کنید: یک خیار معمولى را تکه‌تکه کنید، با دو لیوان آب بجوشانید تا حجم آن یک لیوان شود؛ سپس آن را صاف کنید و بگذارید سرد شود. بعد پنجاه گرم بادام خام و پوست‌کنده را آسیاب و با این آب مخلوط کنید و به هم بزنید و با پارچه صاف کنید. به محلولِ صاف‌شده، 250 گرم الکل سفید و یک گرم اسانس گل سرخ اضافه کنید و کاملاً به هم بزنید. هر روز از این لوسیون طبیعى به صورت خود بزنید، تا پوست شما همیشه جوان بماند.
ـ لوسیون خیار که براى لطافت و جوانىِ پوست استفاده مى‌شود، به صورت زیر تهیه مى‌گردد: دو عدد خیار را به خوبى بشویید، تکه‌تکه کنید و در یک لیتر آب به مدت یک ساعت بجوشانید؛ سپس خیارها را کاملاً لِه کنید و سه قاشق غذاخورى روغن بادام به آن اضافه نمایید. از این محلول مانند کِرِم براى پوست خود استفاده کنید.[13]
 

بیشتر بخوانید: خاصیت های خیار

 

خواصّ درمانى پوست خیار

ـ براى راحت زاییدن هنگام درد، ده گرم خشک آن را دم کنید و آبش را بنوشید.
ـ سه روز، هر روز مقدارى از آن را بجوشانید و آبش را بنوشید؛ زردى یا یرقان را درمان مى‌کند.
ـ پوست خیارهاى بزرگ و کاملاً رسیده را بکنید و بر صورت پهن کنید و پس از یک ساعت بردارید. بعد صورت را با کِرِم چرب کنید؛ درهم‌رفتگى یا چین‌وچروک پوست صورت را برطرف مى‌سازد.
 

خواصّ درمانى تخم خیار

ـ ده روز، هر روز عصر یک مثقال از نیم‌کوب‌شدۀ آن را دم کنید و آب آن را بدون شیرین کردن بنوشید. مدرّ و خنک‌کننده و مقوّى است، بازکننده و پاک‌کنندۀ عروق از مواد لزج است‌، فشار خون را درمان مى‌کند، سنگ کلیه و سنگ مثانه را از بین مى‌برد و براى رفع اورام کبد مفید است.
 

خواصّ درمانى روغن خیار

ـ براى جلوگیرى از خون بواسیر، روزى سه بار آن را روى محلّ بواسیر بمالید.
 

خواصّ درمانىِ برگ گیاه خیار

ـ عصارۀ تازۀ آن به‌ عنوان قى‌آورِ کودکان در مواردى که اختلال هضم داشته باشند، مصرف مى‌شود.
 

خواصّ درمانى ریشۀ بوتۀ خیار

خشک آن را بجوشانید و آب آن را بنوشید؛ مدرّ است و براى معالجۀ بیمارى برى‌برى مفید است‌.[14]
 

نمایش پی نوشت ها:

[1]. کنزالعمّال، ج10، ص45، ح‌28281.
[2]. الفردوس، ج1، ص274، ح‌1069.
[3]. الکافی، ج6، ص373، ح‌2؛ المحاسن، ج2، ص376، ح‌2317؛ مکارم‌الأخلاق، ج1، ص401، ح‌1369 و بحارالانوار، ج66، ص252، ح‌1.
[4]. معارف گیاهى، ج‌1، ص80.
[5]. الکافی، ج6، ص373، ح‌1؛ المحاسن، ج2، ص376، ح‌2318؛ مکارم‌الأخلاق، ج1، ص401، ح‌1368 و بحارالانوار، ج66، ص252، ح‌2.
[6]. صحیح ‌البخاری، ج5، ص2073، ح‌5124؛ المصنّف لابن‌أبی‌شیبة، ج5، ص570، ح‌4؛ مسند الحمیدی، ج1، ص248، ح‌540 و بحارالانوار، ج66، ص253.
[7]. Proteolytic.
[8]. Glutathione.
[9]. Ascorbic aeid oxidase.
[10]. Succinic dehydrogenase.
[11]. Malic dehydrogenase.
[12]. Enzyme erepsin.
[13]. دانش‌نامۀ‌‌ طب اهل‌بیت(ع)، ص372.
[14]. اسرار گیاهان دارویى، ص490.

کتابنامه:

ـ قرآن کریم.
ـ جمعى از نویسندگان، کتب طبى انتزاعى، بی‌جا، ناشر دیجیتالی: مرکز تحقیقات رایانه‌ای قائمیه اصفهان، بی‌تا.
ـ حاجى‌شریف، احمد، اسرار گیاهان دارویى، تهران: حافظ نوین، چهارم، 1386.
ـ دریایى، محمد، دانش‌نامۀ طب اهل‌بیت(ع) بر اساس طب الأئمه(ع)، تهران: پیام کتاب، اول، 1388.
ـ صانعى، صفدر، همیشه لاغر و سلامت باشید، تهران: حافظ نوین، دوم، 1386.
ـ عباس‌نژاد، محسن، قرآن و طب، مشهد: مؤسسه انتشاراتى بنیاد پژوهش‌هاى قرآنى حوزه و دانشگاه، اول، 1385.
ـ محمدى‌رى‌شهرى، محمد، دانش‌نامۀ احادیث پزشکى، قم: دار‌الحدیث، ششم، 1385.
ـ مفضل‌بن‌عمر، توحید مفضل؛ شگفتی‌هاى آفرینش، ترجمۀ: نجفعلى میرزایى، قم: هجرت، پنجم، 1377.
ـ میرحیدر، حسین، معارف گیاهى، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامى، هفتم، 1385.
ـ ا‌بن‌بابویه، محمد ‌بن ‌على(شیخ صدوق)، علل الشرائع، ترجمه: محمدجواد ذهنى ‌تهرانى، قم: انتشارات مؤمنین، اول، 1380ش.
ـ ا‌بن‌بابویه، محمد ‌بن ‌على(شیخ صدوق)، الخصال، قم: جامعه مدرسین، اول، 1382ش.
ـ پاداش نیکی‌ها و کیفر گناهان (ترجمۀ ثواب ‌الأعمال)، قم: دفتر انتشارات اسلامی، اول، 1381ش.
ـ من ‌لا یحضره ‌الفقیه، تهران: دار الکتب الاسلامیه، اول، 1367ش.
ـ عیون أخبار الرضا(ع)، تهران: نشر صدوق، اول، 1378ق.
ـ احمد ‌بن ‌محمد ‌بن‌ خالد، المحاسن، قم: دار الکتب الاسلامیه، دوم، 1371ق.
ـ بروجردى، آقا حسین، منابع فقه شیعه (ترجمه جامع‌ الأحادیث ‌الشیعه)، ترجمه: عده‌اى از فضلا، تهران: فرهنگ سبز، اول، 1386.
ـ پاینده، ابو‌القاسم، نهج‌الفصاحه، تهران: دنیای دانش، چهارم، 1382ش.
ـ تمیمى‌ آمدى، عبد‌الواحد ‌بن ‌محمد، تصنیف غرر‌الحکم و درر‌الکلم، قم: دفتر تبلیغات اسلامی، اول، 1366ش.
ـ تمیمى ‌آمدى، عبد‌الواحد ‌بن ‌محمد، غرر‌الحکم و درر‌الکلم، تحقیق و تصحیح: سیدمهدى رجائى، قم: دار الکتاب الإسلامی‌، دوم، 1410‌ق.
ـ حلوانى، حسین ‌بن‌ محمد ‌بن ‌حسن‌ بن‌ نصر، نزهة ‌الناظر و تنبیه‌ الخاطر، قم: بنیاد امام مهدی(ع)، اول، 1408ق.
ـ حمیرى، عبدالله‌ بن ‌جعفر، قرب الإسناد، تحقیق و تصحیح: مؤسسة آل‌البیت(ع)‌، قم: مؤسسة آل‌البیت(ع)‌، اول، 1413ق‌.
ـ دیلمى، حسن‌ بن ‌محمد، إرشاد القلوب إلى الصواب، قم: شریف الرضی، اول، 1412ق.
ـ قطب‌الدین راوندى، سعید ‌بن ‌هبة‌الله، الدعوات، قم: ‌انتشارات مدرسه امام مهدى(ع)، 1407ق‌.
ـ محمدی‌ ری‌شهری، محمد، منتخب میزان‌الحکمه، قم: دار الحدیث، 1387.
ـ حر عاملى، محمد ‌بن‌ حسن، وسائل‌الشیعه، تحقیق و تصحیح: مؤسسة آل‌البیت(ع)‌، قم: مؤسسة آل‌البیت(ع)، اول‌، 1409ق.
ـ طبرسى، حسن ‌بن‌ فضل، مکارم‌ الأخلاق، تهران: دوم، 1365ش.
ـ طوسى، محمد‌ بن ‌حسن، الأمالی، قم: دار‌الثقافه، اول، 1414ق.
ـ کراجکى، محمد ‌بن ‌على، گنجینۀ معارف شیعه إمامیه (ترجمۀ کنز‌الفوائد و التعجب)، تهران: فردوسی، اول، بى‌تا.
ـ کلینى، محمد ‌بن‌ یعقوب ‌بن ‌اسحاق، الکافی، تهران: دار ‌الکتب ‌الإسلامیه، چهارم، 1407ق.
ـ کوفى اهوازى، حسین ‌بن‌ سعید، زاهد کیست؟ وظیفه‌اش چیست؟ (ترجمۀ الزهد)، قم: نور السجاد(ع)، اول، 1387ش.
ـ مجلسى، محمد‌باقر، بحار‌الأنوار، بیروت: دار احیاء التراث علمی، دوم، 1403ق.
ـ مجلسى، محمدتقى بن مقصودعلى، لوامع صاحبقرانى (مشهور به شرح فقیه)، قم: اسماعیلیان، دوم، 1414ق.
ـ نورى، حسین ‌بن‌ محمدتقى مستدرک ‌الوسائل و مستنبط ‌المسائل‌، تحقیق و تصحیح: مؤسسة آل‌البیت(ع)‌، قم: مؤسسة آل‌البیت(ع)‌، اول، 1408ق.