دو کلمه ای که باعث خشم عربستان سعودی از کانادا شد

چکیده
مقاله فوق به قطع روابط عربستان و کانادا می پردازد که به دنبال بیانیه اعتراضی کانادا نسبت به دستگیری بعضی از فعالان حقوق بشر و حقوق زنان در این کشور، صادر گردید. به اعتقاد نویسنده، در حالی که محمد بن سلمان، در حال انجام برخی اصلاحات اجتماعی در این کشور است، اما نمی خواهد که فرایند این اصلاحات از کنترل وی خارج شود و از همین رو با دستگیری برخی فعالان جامعه مدنی، سعی در کنترل این امر دارد. همچنین محمد بن سلمان قصد دارد با اخراج سفیر کانادا در عربستان و قطع روابط دیپلماتیک با این کشور، این پیام را به دنیا مخابره کند که هرگونه دخالتی از سوی کشورهای غربی در امور داخلی عربستان، با واکنش شدید این کشور همراه است و علت انتخاب کانادا بدین دلیل بود که این کشور مهمترین متحد عربستان نبوده است. در حالی که برخی معتقدند که سایر کشورهای غربی باید از کانادا حمایت کنند، اما تاکنون دولت ترامپ هیچ گونه واکنشی نسبت به این اقدامات ضد حقوق بشری عربستان نشان نداده است.

تعداد کلمات : 1680 / تخمین زمان مطالعه : 8 دقیقه

این غوغا با یک توئیت که این روزها بسیاری از سیاستمداران پر سر و صدا از آن استفاده می کنند، شروع شد.
در یک توئیت اعتراض آمیز، اکانت رسمی سیاست خارجی دولت گفت که « کانادا عمیقا نسبت به دستگیری های بیشتر فعالان حقوق زنان در عربستان و فعالان جامعه مدنی از جمله سمر بدوی، نگران است». ما از مقامات عربستان سعودی سریعا خواستار آزادی آنها و تمام فعالان صلح طلب حقوق بشری هستیم. واکنش کانادا به دستگیری سمر بدوی در اولین روزهای دستگیری ایندو فعال عربستانی بود که اخیرا به دلیل فعالیت هایی حقوق بشری و حقوق زنان، مورد تادیب قرار گرفتند.

طی چند روز، حکومت پادشاهی عربستان اعلام کرد که سفیر کانادا در عربستان، عنصر نامطلوب است و او را از کشور اخراج کرد و یک شنبه به وی اعلام کرد که طی 24 ساعت کشور را ترک کند و سفیر خود در کانادا را به عربستان فراخواند. عربستان همچنین تمام قراردادهای تجاری جدید و سرمایه گذاری های خود با اوتاوا را معلق کرد. روز دوشنبه، برنامه تبادل آموزشی بین دو کشور از جمله استادی و بورسیه تحصیلی لغو گردید و اعلام شد که تمام دانشجویان فعلی عربستان که در کانادا هستند، به دیگر کشورها منتقل می شوند. هواپیمایی دولت سعودی پروازها تورنتو را لغو کرد.

این یک واکنش تند غیرمعمولی بود و جملات پادشاهی عربستان بر روی دو کله به طور خاص تاکید داشت که این مایه تاسف است که در بیانیه کانادا عبارت «آزادسازی فوری» دیده می شود که استفاده از این زبان مایه تاسف و غیرقابل قبول در بین حاکمیت کشورها است. عربستانی ها همچنین اعلام کردند که بیانیه کانادا، مداخله آشکار در امور داخلی عربستان، علیه هنجارها و تمام پروتکل های بین المللی است. آنها هشدار دادند که هر گونه تلاشی برای مداخله در امور داخلی عربستان از سوی دولت کانادا، به معنای آن است که عربستان نیز مجاز به مداخله در امور داخلی کانادا می باشد.

واژه «دخالت» ممکن است برای توصیف روش بیانیه دولت کانادا، کمی عجیب به نظر برسد.عربستان به دلیل سوء رفتارهایش در گذشته در مسائل حقوق بشری همچون رفتارش با زنان و اقلیت ها، ایجاد محدودیت در آزادی بیان و سابقه این کشور در نگه داشتن زندانیان سیاسی، برای مدت طولانی تحت انتقاد اتحادیه اروپا و آمریکا بوده است. اما واکنش ریاض نسبت به این انتقادات در گذشته نیز مشابه بوده است. چنانچه در سال 2015، زمانی که معاون صدر اعلظم آلمان از رفتار خشونت آمیز عربستان نسبت به وبلاگ نویس عربستانی، رائف بدوی، انتقاد کرد، خبرگزاری سعودی، بیانیه ای را منتشر کرد که توسط یکی از مقامات وزارت امور خارجه که نامش اعلام نشده بود. در این بیانیه اعلام شده بود که عربستان هیچ گونه مداخله ای را در امور داخلی خود نمی پذیرد.

اما شاید اکنون حتی زمان حساس تری برای عربستان سعودی باشد. شاهزاده محمد بن سلمان، در حال توسعه چشم اندازه 2030 به عنوان برنامه ای برای اصلاح اقتصاد این کشور و شهرت بین المللی آن از طریق اصلاحات گوناگون است. در ژوئن، زنان مجوز رانندگی را بعد از گذشت زمان طولانی دریافت کردند که یک پیروزی برای فعالان حقوق زنان بود. اما این پیروزی با تلفاتی مواجه شد؛ چرا که تعدادی از زنانی که برای گرفتن حق رانندگی، کمپین راه انداخته بودند، به زندان افتادند و یا به آنها دستور داده شد که با روزنامه نگاران در مورد این اصلاح صحبت نکنند.
برخی بر این باورند که محمد بن سلمان، نمی خواهد که آنها بخاطر این قضیه اعتبار کسب کنند و او می خواهد که روایت این مساله را در مطبوعات کنترل کند. برخی معتقدند یک تمایل مشابه ممکن است اکنون واکنش روح بخش ریاض باشد.به گفته جونو، برداشتن کانادا از سر راه که یکی از مهمترین متحدان عربستان سعودی نیست، یک روش نسبتا کم هزینه برای ریاض است که این پیام را غرب ارسال می کند که ما انتقاد از امور داخلی خود را تحمل نمی کنیم. اگر شما از ما انتقاد کنید، به شدت مجازات خواهید شد. این بخشی از فرایند اصلاحات محمد بن سلمان است که سعی در کنترل این فرایند دارد. زمانی که او فعالان حقوق زنان را دستگیر می کند، در همان زمان به زنان اجازه رانندگی می دهد. این امر غیرمنسجم نیست. این امر کاملا منسجم است. این روشی است که می گوید: من اصلاحات اجتماعی را انجام می دهم، اما جامعه مدنی ایده های بزرگ را در سر نپرورانند.

علی شیهابی موسس بنیاد عربستان معتقد است که محمد بن سلمان، خودش را به عنوان کسی که مدیریت فرایند اصلاحات بی سابقه و ظریف برعهده دارد، می بیند و فارغ از متحدانی که از تجارت با عربستان سود می برند، نمی خواهد که انتقادات بیرونی کار را برای وی سخت کند و لذا به شدت از کانادا عصبانی شده است. هر دو طرف در حال بازی کردن سیاست هستند.

جاستین ترودو نخست وزیر کانادا که از قرارداد 15 میلیارد دلاری نظامی با عربستان سعودی که توسط نخست وزیر محافظه کار سابق وی به نتیجه رسید، حمایت کرد، اکنون می خواهد خود را به عنوان منتقد وضعیتی که بر زنان اعمال می شود، تعریف کند.

این قرارداد نظامی که قرار بود کانادا خودروی زرهی پدافند هوایی کوتاه برد (LAVs) را به عربستان بفروشد که به گفته مقامات عربستانی، به عنوان یک معیار اعتماد سازی که منجر به عمیق شدن روابط دو کشور از جمله در حوزه امنیت و تجارت می شد، توصیف گردید، اما این اتفاق رخ نداد.
توماس جونو متخصص امور خاورمیانه شرقی و استاد دانشگاه اوتاوا می گوید: برای جاستین ترودو که سعی داشت دولت خود را به عنوان دولتی فمینیست و پیشرو معرفی کند، گفتن فروش اسلحه به عربستان سعودی به طور آشکار حداقل ناخوشایند بود.

ترودو تصمیم به لغو توافق تسلیحاتی نگرفته است، اگرچه این امر خشم بسیاری از کانادایی ها را برانگیخته بود. اما به نظر می رسید که او تصمیم بهترین روش برای مدیریت آپتیک غیراستادانه عدم درگیر شدن زیاد با عربستان سعودی است. بنابراین تمام تعهدها که قرار بود دنبال شود از جمله خودروی زرهی پدافند هوایی کوتاه برد (LAVs) هرگز عملی نگردید. در نتیجه ناراحتی شدیدی از سوی طرف عربستانی وجود داشت. من اوائل امسال به عربستان سعودی رفتم و ناامیدی در میان تحلیل گیران و مقامات عربستان سعودی  نسبت به کانادا چشمگیر و قوی و در حال افزایش بود. من به وضوح ابرهای سیاه را در بالای سر مشاهده می کردم.

دلیل دیگری نیز وجود دارد که چرا عربستان تمایل پیدا کرده است که در میان کشورهای منتقد، کانادا را انتخاب کند: سمر بدوی فعال مدنی که نامش در بیانیه کانادا به آن اشاره شده است، خواهر رائف بدوی است که به ده سال زندان محکوم شده و در سال 2013 به هزار 1000 ضربه شلاق خورد. همسر وی نیز انصاف حیدر است که اکنون به همراه سه فرزندشان در استان کوبک کانادا زندگی می کنند و از آن جایگاه، او همواره عربستان را مورد طعن و انتقاد قرار می داد. (کوبک، به طور اتفاقی اخیرا توسط کاربران عربستانی توئیتر به آن پرداخته شده و معتقدند که کانادا در تقبیح سوء رفتار حقوق بشری عربستان، دورو و ریاکار می باشد. بسیاری از این کاربران توئیتر نسبت به وضعیت کوبک و نسل کشی نسبت به مردم بومی در این منطقه اظهار نگرانی کردند.
 

به گفته جونو، برداشتن کانادا از سر راه که یکی از مهمترین متحدان عربستان سعودی نیست، یک روش نسبتا کم هزینه برای ریاض است که این پیام را غرب ارسال می کند که ما انتقاد از امور داخلی خود را تحمل نمی کنیم. اگر شما از ما انتقاد کنید، به شدت مجازات خواهید شد. این بخشی از فرایند اصلاحات محمد بن سلمان است که سعی در کنترل این فرایند دارد. زمانی که او فعالان حقوق زنان را دستگیر می کند، در همان زمان به زنان اجازه رانندگی می دهد. این امر غیرمنسجم نیست. این امر کاملا منسجم است. این روشی است که می گوید: من اصلاحات اجتماعی را انجام می دهم، اما جامعه مدنی ایده های بزرگ را در سر نپرورانند.

شیهابی معتقد است اگر واکنش عربستان سعودی به انتقادات کانادا در زمان محمد بن سلمان در مقایسه با رهبران پیشین عربستان – ولیعهد همچنین نسبت به سوئد به اندازه آلمان بخاطر انتقاداتشان از پادشاهی عربستان واکنش نشان داد- تندتر بود، به یک دلیل می باشد. محمد بن سلمان نیاز دارد که نه فقط به غرب، بلکه به عربستانی ها نیز این پیام را مخابره کند که اجازه نمی دهد که کشورش تحت فشار قدرت های بزرگ قرار بگیرد.

باسم مومانی، استاد علوم سیاسی دانشگاه واترلو کانادا می گوید: کسانی که بیشترین ضرر را از این اتفاق می بینند، تقریبا 16 هزار دانشجوی عربستانی مقیم کانادا هستند که اکنون منتقل می شوند. این بسیار ناراحت کننده است. دانشگاه های کانادایی نیز بزرگترین فرصت را از دست می دهند. ما درآمد زیادی از دانشجویان بین المللی کسب می کنیم و به نوعی به آنها وابسته هستیم. عربستانی ها یکی از بزرگترین سهم از دانشجویان خارجی را به خود اختصاص داده اند.

در عین حال، برخی نیز خواستار همراهی دیگر کشورها با کانادا گردیدند. سوزان رایس، سفیر سابق آمریکا در سازمان ملل، در توئیتی نوشت که «آمریکا و اتحادیه اروپا لازم است که از کانادا حمایت کنند و به صورت آشکار اعلام کنیم زمانی که بحث حمایت از حقوق بشر و حقوق زنان است، ما دست از حمایت برنمی داریم». دولت ترامپ، که اتحاد آمریکا را با عربستان به عنوان متحد سنتی خود عمیق تر کرده است، تاکنون نسبت به دستگیری های اخیر عربستان، اظهار نظری نکرده است.
اما امارات متحده عربی، بحرین و مقامات فلسطینی اعلام کردند که آنها در کنار عربستان می ایستند که همین امر احتمال مواجهه کانادا با واکنش های فزاینده در منطقه را افزایش می دهد.