دموکراسی از آتن باستانی تا مائو (قسمت اول)

چکیده:
در دمکراسی آتن مراد از مردم فقط مردان بالغ بودند و زنان، بردگان و خارجیان مقیم آتن به هیچ وجه حق دخالت در امور سیاسی و شرکت در حاکمیت نداشتند. این دمکراسی بر استثمار بردگان استوار بود و برده داران آتن با استفاده از ماحصل کار بردگان، «آزادی» زندگی در رفاه و تنعم و مجال پرداختن به امور سیاسی، فلسفی و هنری را داشتند.
 
تعداد کلمات: 1176 کلمه / تخمین زمان مطالعه: 5 دقیقه

 تویسنده: شاپور رواسانی

 در همه نظامهای اجتماعی، مسئله اصلی این است که چه کسانی، چه گروهها یا طبقات اجتماعی حکومت میکنند و قدرت حکومت دولت در دست چه افرادی قرار دارد. دمکراسی به معنای حکومت مردم است، اما مراد از «مردم» چیست؟ آیا همه افراد جامعه، همه ساکنان یک سرزمین معین، در همه شئون جامعه از امور سیاسی و فرهنگی گرفته تا امور اقتصادی، حاکمیت نظارت و مالکیت دارند یا اینکه فقط گروهی از افراد جامعه (اقلیت) حکومت را به خود اختصاص داده و به علت در دست داشتن قدرت نظامی، مالکیت بر وسایل عمده تولید موقعیت خاص در سازمان دولت یا ترکیب این موقعیتها بر یکدیگر از حق ویژه و امتیازات خاص خارج از نظارت و مالکیت جامعه برخوردارند و از رفاه مادی و ثروت و قدرت بهره می برند.
 
بدون دادن پاسخ دقیق و روشن به این پرسش که مراد از مردم چیست و مقصود اصلی از به کار بردن واژه و مفهوم دمکراسی به طور مشخص و معین در همه زمینه های اجتماعی اعم از سیاسی، فرهنگی و اقتصادی چه می باشد نمی توان به هدف نهایی افراد و سازمانهایی که خود را دمکرات می نامند و از دمکراسی سخن می گویند پی برد و قولشان را پذیرفت و به آنان اعتماد کرد. (1)
 
دمکراسی کلمه ای یونانی است و کاربرد اجتماعی و سیاسی آن به معنای «حاکمیت مردم» ازنیمه دوم قرن پنجم قبل از میلاد (سالهای ۴۴۰ - ۴۳۰ ق.م) از آتن آغاز شد. در دمکراسی آتن مراد از مردم فقط مردان بالغ بودند و زنان، بردگان و خارجیان مقیم آتن به هیچ وجه حق دخالت در امور سیاسی و شرکت در حاکمیت نداشتند. این دمکراسی بر استثمار بردگان استوار بود و برده داران آتن با استفاده از ماحصل کار بردگان، «آزادی» زندگی در رفاه و تنعم و مجال پرداختن به امور سیاسی، فلسفی و هنری را داشتند. اقتصاد امری کاملا جدا از سیاست محسوب می شد؛ اقلیتی بسیار کوچک «مردم» به حساب می آمد و حق اعمال حاکمیت داشت.؟
 
فقط مردان بالغ آتن که می توانستند اسلحه حمل کنند «مردم» تلقی می شدند و از نظر حقوق سیاسی با یکدیگر برابر بودند و حق دخالت و شرکت در امور سیاسی داشتند. برده داران و تمام کسانی که در آتن از استثمار بردگان سود می بردند و خود را دمکرات می پنداشتند، در باب محاسن دمکراسی داد سخن می دادند و چون این شیوه تولید و نظام اجتماعی، امتیازات و منافع طبقاتیشان را حفظ و تثبیت میکرد آن را عاقلانه، انسانی و عادلانه میدانستند، اما این حقیقت را نمی توان انکار کرد که طبقه بردگانی که بدون داشتن حق حیات به شدیدترین وجه استثمار و شکنجه می شدند، عمری را در فقر و اسارت می گذراندند و از مظالم طبقه حاکم رنج می بردند در باب «دمکراسی» نظر دیگری داشتند و آن را لعن می کردند.
 
البته این حقیقت مسلم تاریخی را بسیاری از صاحب نظران با بکار بردن الفاظ و مفاهیم عام و ناقص انکار میکنند. نمونه کوچک چنین رفتار غیر علمی، نوشته آلن دوبنوا است: «... دمکراسی آتنی، دمکراسی مستقیم یا دمکراسی بی واسطه بود، یعنی کلیه شهروندان می توانستند در مباحث انجمن نمایندگان یا اگلزیا شرکت کنند...»