مقبره‌ی شیخ نظر در روستای پزم‌مچان از توابع شهرستان کنارک در بخش مرکزی به فاصله نوزده کیلومتر از دهستان جهلیان و شش کیلومتر از شهرستان کنارک قرار گرفته است. دسترسی به این مقبره از طریق جاده‌‎ی اصلی کنارک به پزم‌مچان امکان‌پذیر است. پس از طی نمودن مسافتی در حدود شش کیلومتر در جاده‌ی اصلی روستای پزم مچان نمایان می‌شود. روستای پزم مچان دارای جمعیتی بالغ بر 460 نفر است. مردمان این روستا بیشتر به کشاورزی، دامداری، صیادی و داد و ستد مشغول هستند. فاصله‌ی مقبره‌ی شیخ نظر تا جاده‌ی اصلی در حدود هفتصد و پنجاه متر و تا روستای پزم مچان در حدود صد متر است. این مسافت جاده دارد و معمولاً زائران با وسایل نقلیه مانند ماشین و موتورسیکلت خود را به مقبره می‌رسانند. مقبره در بین مسجد جامع و قبرستان روستا واقع شده است. در خصوص علت نامگذاری پزم مچان برخی معتقدند که به علت وجود درختان زیاد خرما که در زبان محلی به آن «مچ» می‌گویند به این نام شهرت یافته است. آب و هوای این روستا گرم و مرطوب است.

تعداد کلمات:850 کلمه / تخمین زمان مطالعه: 4 دقیقه

نویسنده: امین رضا کمالیان

نام: نظر محمد؛ ملقب به شیخ نظر/ نشانی: شهرستان کنارک، بخش مرکزی، دهستان جهلیان، روستای پزم مچان/ دایر/ مدیریت: نوادگان شیخ نظر

تاریخچه‌ی مقبره

الف) نام و نشان صاحب مقبره:
بنا به گفته‌ی معتمدان، شیخ نظر مورد احترام اهالی روستای پزم مچان و روستاهای اطراف بوده است. وی در حدود صد و چهل سال پیش در روستای مذکور به دنیا آمد. نامبرده در دوران جوانی برای تحصیل علوم دینی به پاکستان رفت. بعد از گذشت بیست سال به زادگاهش برگشت و به تبلیغ و گسترش دین اسلام پرداخت و به علت دینداری و خداپرستی مورد توجه مردم قرار گرفت. بنا به گفته‌ی راویان، او غالباً در مسجدی که در کنار مقبره‌اش هست در حال نماز خواندن بود و امام جماعت آنجا را نیز برعهده داشت. وی موفق شد با کمک مردم محل، مدرسه‌ای برای یادگیری دروس قرآن و دیگر علوم اسلامی برپا کند. شیخ بعد از وفات در همان محل به خاک سپرده شد.

ب) سابقه‌ی بنا و حدود و ثغور آن:
بنای مقبره در کنار مسجد جامع و قبرستان روستا و در کنار درختان گرمسیری همیشه سرسبز بنا شده و در قسمت جنوبی بنا رودخانه‌ای هست که هم‌اکنون آب آن خشک است در قسمت شمالی مقبره، صخره‌ای بلند به ارتفاع نه متر قرار دارد و در کنار بنا، درخت خرمایی به ارتفاع چهار متر دیده می‌شود.

محوطه و معماری کنونی مقبره

بنای مقبره در فضایی هموار قرار دارد که در غرب آن، مسجد جامع و شرق آن قبرستان روستاست در مجاورت دیوار صحن مسجد، درخت خرمایی به ارتفاع چهارمتر دیده می‌شود. در جنوب این بنا، تپه‌ای با ارتفاع ده متر وجود دارد. بنای مقبره به صورت اتاقی است مربع کل با دیوارهایی به ارتفاع دو متر و بیست سانتی‌متر و مساحت دوازده مترمربع که از بلوک و سیمان ساخته شده و نمای بیرونی دیوارها با پودر سنگ و سیمان سفید آسترکاری شده است. این بنا، بدون سقف و روباز ساخته شده است. در قسمت ورودی با ارتفاع دو متر و بیست سانتی‌متر و عرض پنجاه سانتی‌متری دری نصب نشده است. کف بنا با سیمان و ماسه به صورت صاف پوشیده شده است. قبر در وسط مقبره به طول دو متر و چهل سانتی‌متر، عرض شصت سانتی‌متر و چهل و پنج سانتی‌متر ارتفاع نمایان است که لایه‌ی نازکی سیمان روی آن کشیده‌اند. بر روی قبر، پارچه‌ی سفیدرنگی پهن شده است که بر اثر تابش آفتاب از بین رفته است. نمای داخلی دیوارها هم همانند نمای بیرونی با سیمان سفید و پودر سنگ به صورت برجسته صیقل داده شده است.

توضیحات تکمیلی و ملاحظات

زائران:
بنا به گفته‌ی راویان محلی، زائران از روستاهای مجاور یا برخی از شهرهای استان برای زیارت حضور پیدا می‌کنند. بنا به گفته‌ی نوادگان شیخ، میانگین حضور مردم در هفته ده الی دوازده نفر است. زائران معمولاً با خواندن فاتحه و قرآن و نماز به زیارت می‌پردازند.

نذورات:
بیشتر نذورات را در روز پنج‌شنبه زائران در بین همسایگان و زیارت کنندگان پخش می‌کنند که معمولاً شامل کلوچه، نان روغنی و حلوایی محلی با نام «برّوکی» است. طبق اظهارات همسایگان بعضی مواقع گوسفند هم برای قربانی و نذر در این مکان ذبح می‌شود.

موقوفات:
مجموعه‌ی مقبره و ضمائم آن در زمینی به مساحت صد و پنجاه مترمربع قرار گرفته و در مسیر رودخانه است و در مالکیت کسی نیست.

مراسم:
بعد از انجام مراسم زیارت، زوّار در زیر سایه‌ی درختان خرما و برخی از درختان خودروی دیگر در جوار زیارتگاه جمع می‌شوند. یکی از اهالی روستا، که راهنمای زائران در نشان دادن مکان زیارتگاه است، از میان جمع بلند می‌شود و شمه‌ای از خصوصیات شیخ را برای حاضران بیان می‌کند. در اعیاد فطر و قربان، بعد از ادای نماز عید مردم روستای «پزم مچان» و برخی از روستاهای اطراف در کنار مقبره شیخ جمع می‌شوند و بعد از روشن کردن مشک و عود به دعا و نیایش می‌پردازند.

دفن شدگان:
در مجاورت مقبره، قبرستان عمومی روستا قرار دارد که تعداد زیادی از اهالی روستا از گذشته تاکنون در آن به خاک سپرده شده‌اند.

متولیان و خادمان:
احمد پزمی و عبدا... ولیدی که از نوادگان شیخ نظر هستند.

راویان محلی:
عزیزا... پزمی؛ عبید چهکندی

تحقیق میدانی:
بهمن ماه 1388

منبع‌مقاله: کمالیان، امین‌رضا؛ (1390)، شماری از مقبره‌های استان سیستان و بلوچستان شهرستان‌های ایرانشهر، تهران: بنیاد ایران‌شناسی، چاپ اول.

مطالب مرتبط
مقبره‎ی پیر کنار
مقبره‎ی شیخ جمعه
مقبره‎ی خواجه نبی‌بخش