شورای ترنت

مذاکرات آلمان بین رهبران پروتستان و کاتولیکی‌ها

چکیده:
کاردینال کونتارینی که در مذاکرات رگنسبورگ نقش مهمی داشت، نوعی دگرگونی روحانی را تجربه کرده بود که شباهت زیادی به تجربه دگرگونی روحانی لوتر داشت. اگرچه در رگنسبورگ در مورد عادل شمرده شدن توسط ایمان توافق نظر حاصل شد، در مورد آموزه تبدل جوهر و اقتدار پاپ.

تعداد کلمات: 1632 کلمه / تخمین زمان مطالعه: 8 دقیقه

نویسنده: تونی لِین
ترجمه: روبرت آسریان

شورای ترنت (۱۵۴۵-۱۵۶۳) بین سالهای ۱۵۳۹ تا ۱۵۴۱ در آلمان مذاکراتی بین رهبران برجسته پروتستان و عالمان الهی کاتولیک انجام شد. هر دو گروه، هدفشان این بود تا به درک متقابل دست یابند. در میان عالمان الهی کاتولیک که در این مذاکرات شرکت می کردند، برخی انسان گرایان برجسته کاتولیک دیده می شدند که شاگردان اراسموس بودند و نسبت به آموزه عادل شمرده شدن توسط ایمان، نظر مساعدی داشتند، اما نمی خواستند تا کلیسای غرب دچار جدایی و شقاق گردد. کاردینال کونتارینی که در مذاکرات رگنسبورگ نقش مهمی داشت، نوعی دگرگونی روحانی را تجربه کرده بود که شباهت زیادی به تجربه دگرگونی روحانی لوتر داشت. اگرچه در رگنسبورگ در مورد عادل شمرده شدن توسط ایمان توافق نظر حاصل شد، در مورد آموزه تبدل جوهر و اقتدار پاپ، دو گروه به توافق نرسیدند و بر مواضع خود پافشاری کردند. دست نیافتن به توافق مصالحه با پروتستانها باعث شد تا راه، برای اعمال نظر کاتولیکهای متعصب و افراطی باز شود. در نخستین سالهای پدیدایی جنبش اصلاح دینی، پاپ ها در برابر ایده تشکیل یک شورای کلیسایی به شدت مقاومت می کردند، اما در دهه ۱۵۳۰ پاپ پل سوم تلاش های بسیاری کرد تا شورایی کلیسایی برگزار شود که البته این تلاش ها ناکام ماند. بالاخره در سال ۱۵۴۲ پس از عدم موفقیت مذاکرات رگنسبورگ، وی دستور تشکیل شورای ترنت را داد. پاپ پل سوم با درایت و هوشیاری، شهر ترنت را محل برگزاری این شورا انتخاب کرد. این شهر در قلمرو امپراتور آلمان قرار داشت: با وجود این، آنقدر به روم نزدیک بود که پاپ بتواند بر آن تسلط داشته باشد.

شورای ترنت در سه دوره برگزار شد که دوره های عبارت بودند از: ۱۵۴۵ تا ۱۵۴۷، ۱۵۵۱ تا ۱۵۵۲ و ۱۵۶۲ تا ۱۵۶۳. این شورا، نوزدهمین شورا از شوراهای عمومی یا جهانی محسوب می شود که مورد تأیید کلیسای کاتولیک است. اگرچه این شورا، شورایی جهانی نامیده می شد، دوسوم اسقفانی که در آن شرکت داشتند ایتالیایی بودند. بنابراین، شورا حتی نماینده جهان کاتولیک مذهب نیز نبود و پاپ بر آن اعمال نفوذ می کرد.

بیشتر بخوانید : فلسفه‌ی افلاطون برای مردم عامی

این شورا دو وظیفه بر عهده داشت. نخست آنکه، آموزه های کلیسای کاتولیک را در برابر آموزه های کلیساهای پروتستان تعریف و مشخص نماید و از سوی دیگر، اصلاحاتی کنترل شده و مشخص را در کلیسای کاتولیک تدارک بیند. در زمینه های مختلف باید آموزه های بسیاری تعریف می شد؛ یعنی آموزه هایی مربوط به کتاب مقدس و سنت کلیسایی، گناه اولیه، عادل شمردگی، آیین های کلیسایی، برزخ، اشیاء متبرکه، و تمثال ها و فروش آمرزش نامه ها۔ مجموعه آموزه ها و اصولی که توسط این شورا تعریف و تأیید شدند، بیش از مجموع همه آموزه ها و اصولی بودند که در هجده شورای قبلی تعریف و تأیید گشتند. در سال ۱۵۶۴، یعنی یک سال پس از پایان یافتن این شورا، پاپ پیوس چهارم تمام مصوبه های آن را مورد تأیید قرار داد. او در همان سال «اعتراف نامه ایمان سه گانه» را منتشر کرد که تحت عنوان «اعتقادنامه پیوس چهارم» نیز خوانده می شود. در این اعتراف نامه، بسیاری از تصمیم ها و مصوبه های ضد پروتستان شورای ترنت به شکل خلاصه بیان شده است. پروتستان هایی که کیش کاتولیک را می پذیرفتند، باید این اعتراف نامه را تصدیق می کردند.
شورای ترنت در آلمان مذاکراتی بین رهبران برجسته پروتستان و عالمان الهی کاتولیک انجام شد. هر دو گروه، هدفشان این بود تا به درک متقابل دست یابند. در میان عالمان الهی کاتولیک که در این مذاکرات شرکت می کردند، برخی انسان گرایان برجسته کاتولیک دیده می شدند که شاگردان اراسموس بودند و نسبت به آموزه عادل شمرده شدن توسط ایمان، نظر مساعدی داشتند، اما نمی خواستند تا کلیسای غرب دچار جدایی و شقاق گردد. کاردینال کونتارینی که در مذاکرات رگنسبورگ نقش مهمی داشت، نوعی دگرگونی روحانی را تجربه کرده بود که شباهت زیادی به تجربه دگرگونی روحانی لوتر داشت. اگرچه در رگنسبورگ در مورد عادل شمرده شدن توسط ایمان توافق نظر حاصل شد، در مورد آموزه تبدل جوهر و اقتدار پاپ، دو گروه به توافق نرسیدند و بر مواضع خود پافشاری کردند.
پس از به پایان رسیدن شورای ترنت، متألهان برجسته پروتستان، مصوبات و تصمیم های آن را مورد حمله قرار دادند. یکی از نخستین کسانی که در برابر مصوبات شورا واکنش نشان داد، کالونه بود که در سال ۱۵۴۷ کتاب اعمال شورای ترنت و پادزهر آن را منتشر ساخت. کالون چنان به قدرت مجاب کننده اثرش اطمینان داشت که حتی پیش از آنکه کتابش را منتشر سازد، مصوبه های شورای ترنت را به شکل کامل منتشر کرد و در اختیار مردم گذاشت. عالم الهی لوتری، مارتین چمنیتز نیز در سال ۱۵۶۵ کتابی تحت عنوان بررسی شورای ترنت به نگارش در آورد که در آن به شکلی مبسوط به شورای ترنت پاسخ گفت. نخستین حکم شورا، در مورد مسئله کتاب مقدس و سنت کلیسایی بود:
خداوند ما عیسی مسیح، پسر خدا، نخست انجیل را خودش اعلام کرد و سپس به رسولانش حکم نمود که آن را به مثابه منشأ هر حقیقت نجات بخش و نیز به عنوان اصول رفتار اخلاقی، به هر مخلوقی موعظه کنند. این شورا بر این باور است که حقیقت انجیل و اصول آن در کتب مکتوب و سنن نامکتوب وجود دارد. این سنن نامکتوب که رسولان آن را از دهان مسیح شنیده اند یا خود، آنها را مقرر داشته اند (تحت الهام روح القدس) و حتی به ما نیز رسیده اند، به گونه ای دقیق و خطاناپذیر منتقل شده اند. این شورا با استناد به نمونه پدران راست دین کلیسا، تمام کتب عهد عتیق و عهد جدید را با احترام عمیق و دلبستگی و اکرام می پذیرد؛ زیرا خدا مؤلف همه کتب عهد عتیق و عهد جدید است. به همین شکل، ما سنن کلیسایی را می پذیریم، خواه مربوط به ایمان باشند و خواه مربوط به قوانین کلیسایی و آنها را به عنوان حقایقی میپذیرم که توسط دهان خود مسیح گفته شده اند یا روح القدس آنها را الهام کرده است و توسط انتقال پی در پی و لاینقطع در کلیسای کاتولیک، محفوظ باقی مانده و به ما رسیده اند. (حکم مربوط به کتب مقدس رسمی)

بعدها در مورد درک این حکم، سوء تفاهم های بسیاری پیش آمد. تغییرات معنایی ظریف واژه های لاتین باعث شده تا این تصور در ذهن بسیاری به وجود آید که در این حکم، سنن آموزهای نامکتوب مورد نظر بوده است. اما در واقع، سننی که در شورای ترنت به آنها اشاره شده، مراسم و آیین های کلیسایی چون تعمید اطفال یا نحوه پرستش در روزهای یکشنبه است. در دومین شورای واتیکان که همین موضوع مورد بحث قرار گرفت، بحثهای بسیاری در مورد معنای این حکم درگرفت. حکم مربوط به عادل شمردگی» (۱۵۴۷) نیز یکی از مهم ترین حکمهایی بود که شورای ترنت صادر کرد.

بزرگسالان به طریق ذیل عادل شمرده می شوند: فیض خدا به آنان حیات بخشیده، به آنان مدد می رساند تا با شنیدن، ایمان بیاورند و به سوی خدا گام بردارند و به اموری ایمان آورند که خدا آنها را مکشوف کرده و وعده داده است. آنان به طور خاص، همچنین به این موضوع ایمان می آورند که خدا توسط فیض و به واسطه نجاتی که در عیسی مسیح است، گناهکاران را عادل می شمارد. آنان با درک این نکته که گناهکار هستند با ترس از عدالت خدا به خود آمده و با امید به رحمت او، به سوی او بازگشت کرده و به این حقیقت توکل میکنند که خدا به خاطر مسیح از آنان خشنود است. آنان سپس محبت خود را نسبت به او همچون منبع هر عدالتی نثار می کنند و به همین دلیل با انزجار و نفرت در برابر گناه می ایستند که این امر، توسط همان توبه ای که قبل از تعمید انجام می شود، صورت می گیرد. در نهایت، آنان تصمیم میگیرند تعمید بگیرند و زندگی جدیدی را آغاز نمایند و احکام خدا را حفظ کنند.( حکم مربوط به عادل شمردگی - فصل ششم )

این حکم به گونه ای تعریف شده بود که یک جهت گیری ضد پروتستان داشته باشد. اما در سالیان اخیر، عالم الهی کاتولیک، هانس کونگ در رساله دکترای خود با عنوان عادل شمردگی این موضوع را مطرح می سازد که بین برداشت کلیسای کاتولیک و پروتستان در مورد عادل شمردگی، تفاوتی بنیادین وجود ندارد و نکته جالب توجه اینکه این نظر وی مقبولیت بسیاری یافته است. بحث اصلی این حکم در مورد عادل شمرده شدن اشخاص بزرگسال است. با در نظر گرفتن معنایی که دو طرف برای واژه های کلیدی «عادل شمردگی» و «ایمان» قائل بودند، می توان دریافت که دیدگاه های آنان تضادی اساسی با یکدیگر نداشت. اما در مورد موضوع دیگری که در این حکم مطرح شده بود؛ یعنی مسئله ارتکاب گناهانی که پس از تعمید انجام می گیرند و شایستگی دریافت حیات ابدی در داوری نهایی، تفاوت بین دیدگاه های دو طرف به روشنی دیده می شود. باید این موضوع را مد نظر داشت که عادل شمردگی اشخاص بزرگسال در کلیسای کاتولیک عمدتأ موضوعی نظری بود؛ زیرا اکثر کاتولیکها در سن کودکی تعمید می یافتند. مشکلی که در این زمینه، کاتولیکها با آن روبه رو بودند، گناهانی بود که پس از تعمید انجام می شد. اگر آنان توبه میکردند و گناهانشان را نزد کشیش اعتراف می کردند، بر اساس تعلیم شورای ترنت، مجازات ابدی به سبب ارتکاب گناه یعنی دوزخ) بر فرد اعمال نمی شد، اما فرد همچنان باید مجازاتی این جهانی را متحمل می شد و باید به سبب گناهانش اعمالی انجام می داد و اقدام به روزه گرفتن، انجام اعمال نیکو، و توبه می کرد. اگر شخص بدون انجام دادن این اعمال و بدون جبران گناهش می مرد، راهی برزخ میشد؛ یعنی مکانی که در آنجا رنجها و آلام دوزخ را تحمل می کرد تا جبرانی برای گناهانش باشد. بنابراین، از نظر شورای ترنت واقعیت زندگی مسیحی، رستگار شدن از طریق کسب شایستگی رستگار شدن بود، اگرچه این شایستگی فقط به کمک فیض خدا ممکن میشد.

در مجموع شورای ترنت فقط یک شورا در میان دیگر شوراهای کلیسای کاتولیک نبود، بلکه می توان آن را موضع گیری اصلی کلیسای کاتولیک دانست که در اساس بر ضد جنبش پروتستان و اصلاح دینی، اتخاذ شده بود. مصوبه های شوراهای قبلی نیز در پرتو تصمیمات شورای ترنت ادراک شده، مورد تفسیر قرار گرفتند و بدین طریق، شورای ترنت به مدت چهارصد سال بر کلیسای کاتولیک غالب بود که دوران کاتولیسیم اعتراف نامه سه گانه بود. اما با تشکیل شورای دوم واتیکان این دوران به پایان رسید و وسعت مطالبی که در این شورا مورد بررسی و تأیید قرار گرفت، بیشتر از وسعت مطالب شورای ترنت بود. مصوبه های شورای دوم واتیکان، روحیه ای متفاوت به کلیسای کاتولیک داد و حال دیگر شورای ترنت واقعه ای مربوط به گذشته محسوب می شود.

منبع:
تاریخ تفکر مسیحی، تونی لِین، ترجمه روبرت آسریان، چاپ پنجم، فروزان روز، طهران (1396)

بیشتر بخوانید :
راست‌دینی هوشمندانه
پدر الهیات لاتین
تفتیش عقاید در مسیحیت