به بهانه بیانیه گام دوم انقلاب
راسخون: این تا قبل از انقلاب بعد از انقلاب چه اتفاقی افتاد؟
دکتر قدیری ابیانه: ما بعد از انقلاب هم متأسفانه شعارهایی از این دست داشتیم ، هرچند تحولات زیادی در وضعیت فرهنگی و سیاسی کشور ایجاد شد، اما در زمینه‌ی فرهنگ مصرف ناشی از اقتصاد نفتی و برنامه های استعماری متأسفانه ما پیشرفت خوبی نداریم و همان روال ادامه پیدا کرده است. مثل یک بهمنی که هرچه جلوتر می‌آید حجم بیشتری دارد. این مصرف‌گرایی از یک طرف و فرهنگ غلط کار از سوی دیگر که ما شاهدش هستیم در خیلی از برنامه‌های تولیدی خود کشور ما و در تریبون‌های ما به آن دامن زده میشود.
اما در زمینه‌ی نفتی باید بگوییم که اقتصاد ما متأسفانه وابسته به نفت هست و برخی از سیاست‌های غلط هم به این دامن زده است. این آسیب هم در بعد کسب درامد و هم در بعد هزینه کردن ها وجود دارد.
اسلام و فرهنگ کار
مثلاً در حالی که در اسلام کار، کار کردن عزت است، فیلم و سریالی در ایران تولید نمیشود که از کار کردن به عنوان سگ‌دویی، جان‌کندن، خرکاری، خرحمالی اسم نبرند. یا اصطلاحاتی مثل کار مال تراکتور هست و امثالهم. از طرف دیگر ما جزء مسرف‌ترین ملت‌های دنیا در زمینه‌های مختلف هستیم و این یعنی از دست دادن سرمایه‌ها.
راسخون : پس تایید میفرمایید که اقتصاد ما یک اقتصاد آسیب دیده از اقتصاد نفتی است؟
دکتر قدیری ابیانه: اما در زمینه‌ی نفتی باید بگوییم که اقتصاد ما متأسفانه وابسته به نفت هست و برخی از سیاست‌های غلط هم به این دامن زده است. این آسیب هم در بعد کسب درامد و هم در بعد هزینه کردن ها وجود دارد.
یارانه‌ی پنهان، ارزشش مقدارش بیش از این است که از زمان حضرت مسیح تا حالا سالی یک تن طلا گذاشته باشند کنار، این مقدار طلا کمتر از یک یارانه‌ی پنهان سوخت بود. و این یک فاجعه است.
اقتصاد نفتی و یارانه پنهان
در اقتصاد نفتی مشکلات زیادی هست که خیلی وقتها به آن توجه نمیشود وقتی اقتصاد نفتی میشود و فرهنگ کار هم خراب میشود شما باید از نفت هزینه کنی تا خلاءها پر شود اگر شما نفت را در نظر بگیرید بشکه‌ای 80 دلار، نفت خامی که ما صادر می‌کنیم اگر بشکه‌ای 80 دلار ما فرض کنیم، یعنی لیتری نیم دلار ما نفت خام را صادر می‌کنیم. با قیمت ارز آزاد میشود شش هزار تومان در ماه. ما نفت خام را در ارزان‌ترین نقطه‌ی جهان، اینجا در خلیج فارس به صورت عمده لیتری شش هزار تومان صادر می‌کنیم. این را ما حمل می‌کنیم به پالایشگاه‌ها، پالایش میشود. تبدیل میشود به نفت سفید، گازوئیل، بنزین و سایر فراورده‌ها و هزینه‌ی انبارداری و حمل و نقل و کنسول هم پرداخت می‌کنیم، به قیمت بسیار ناچیزی آن را می‌فروشیم. مثلاً نفت سفید را می‌فروشیم لیتری 150 تومان، یعنی بشکه‌ای مثلاً 3 دلار. گازوئیل را می‌فروشیم 350 تومان، یعنی بشکه‌ای حدود 6 دلار. در حالیکه نفت سفید و بنزین و گازوئیل، دست کم، دست کم برای ما لیتری 8000 تومان تمام میشود. بنزین را می‌دهیم 1000 تومان، یعنی لیتری 7000 تومان یارانه می‌دهیم.
یارانه پنهان
به این یارانه ها یارانه پنهان گفته میشود در محاسباتی که من کرده بودم، محاسباتی که انجام شده توسط خود بنده،. این یارانه‌ی پنهان، ارزشش مقدارش بیش از این است که از زمان حضرت مسیح تا حالا سالی یک تن طلا گذاشته باشند کنار، این مقدار طلا کمتر از یک یارانه‌ی پنهان سوخت بود. و این یک فاجعه است. بودجه‌ی عمومی کشور ما چهارصد و خرده‌ای هزار میلیارد تومان شامل نفت، گاز و همه‌ی منابع. اما مجموعه‌ی یارانه‌های پنهان در ایران، حدود نهصد هزار میلیارد تومان است، یعنی دو برابر این رقم. یعنی بودجه‌ی ما شفاف نیست.
بودجه‌ی عمومی کشور ما چهارصد و خرده‌ای هزار میلیارد تومان شامل نفت، گاز و همه‌ی منابع. اما مجموعه‌ی یارانه‌های پنهان در ایران، حدود نهصد هزار میلیارد تومان است، یعنی دو برابر این رقم. یعنی بودجه‌ی ما شفاف نیست.
تبعات یارانه پنهان در اقتصاد نفتی
راسخون: تبعات این یارانه پنهان چیست ؟
دکتر قدیری ابیانه: این یارانه پنهان تبعات زیادی دارد مردم قدر این فراورده‌ها را نمی‌دانند. چرا؟ چون ما آن را ارزان‌تر می‌دهیم. حتی نفت سفید و گازوئیل قیمتش بیش از بنزین است. اما ما چون در ایران آن را مفت می‌دهیم مردم فکر می‌کنند ارزشش کمتر است. اما این ارزان‌فروشی سوخت یا مفت‌فروشی سوخت باعث شده که 1- ما قدرش را ندانیم و اسراف کنیم. 2- باعث قاچاق میشود. سود قاچاق سوخت بیش از سود قاچاق مواد مخدر است. وقتی ما نفت سفید را می‌دهیم بشکه‌ای 2 دلار و گازوئیل را می‌دهیم بشکه‌ای 6 دلار، در حالیکه قیمت تمام شده‌ی نفت سفید و بنزین و گازوئیل بیش از صد دلار در هر بشکه هست، هر راهی را برای قاچاق آن پیدا می‌کنند و با محاسباتی که من کردم به ازای هر ایرانی از بچه‌ی شیرخواره تا بزرگسالان، یک چیزی حدود نفری ماهی 120 هزار تومان ما داریم هزینه می‌کنیم برای قاچاق سوخت به نفع دیگران، به نفع قاچاقچی ها و کشورهای دیگر مثل پاکستان و افغانستان . پس قاچاقش صورت می‌گیرد.
سود ترانزیت و ضرر ما
دوم اینکه ما یک موقعیت استراتژیک ترانزیتی داریم. اما از این موقعیت ما ضرر می‌کنیم. چرا؟ چون یارانه‌ی پنهانی که برای سوخت خودروها که از ایران عبور می‌کنند، پرداخت می‌کنیم، بیش از حق ترانزیتی است که دریافت می‌کنیم. در حالیکه کشورهای دیگر از سوخت مالیات می‌گیرند، دو بار سود می‌کنند. یک بار بابت مالیات بر سوخت، یک بار هم بابت حق ترانزیت.
انرژی های تجدید پذیر
از طرف دیگر چون ما سوخت را خیلی ارزان می‌دهیم، مثلاً نفت سفید را می‌دهیم بشکه‌ای 2 دلار، استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر مثل انرژی خورشید.صرفه نمی‌کند، یعنی به صرفه جلوه نمی‌کند باوجود اینکه ایران کشور آفتاب‌خیزی هست، اما از انرژی خورشیدی استقبال نمیشود و ترویج پیدا نکرده است، بخاطر اینکه هزینه‌ی انرژی خورشیدی بیش از بشکه‌ای 2 دلار یا 6 دلار نفت سفید و گازوئیل هست. اما قطعاً از بشکه‌ای 100 دلار وارد شده توسط این دو فراورده کمتر است. در ترکیه مالیات بر سوخت می‌گیرند لذا تمام پشت‌بام‌هایش مجهز شده است به صفحه های خورشیدی، تمام خانه‌ها مجهز شده‌اند به انرژی خورشیدی و روی پشت‌بام همه‌ی خانه‌ها شما آبگرمکن خورشیدی را ملاحظه میکنید و این باوجود این است که ترکیه آفتاب ما را ندارد.
ما یک موقعیت استراتژیک ترانزیتی داریم. اما از این موقعیت ما ضرر می‌کنیم. چرا؟ چون یارانه‌ی پنهانی که برای سوخت خودروها که از ایران عبور می‌کنند، پرداخت می‌کنیم، بیش از حق ترانزیتی است که دریافت می‌کنیم. در حالیکه کشورهای دیگر از سوخت مالیات می‌گیرند، دو بار سود می‌کنند. یک بار بابت مالیات بر سوخت، یک بار هم بابت حق ترانزیت.
راسخون: سهم صنعت را در این اقتصاد نفتی چگونه ارزیابی میکنید؟
دکتر قدیری ابیانه: در محاسبه‌ی مزیت اقتصادی پروژه‌ها و طرح‌ها و کارخانه‌ها کسانی که این محاسبات را انجام می‌دهند براساس قیمت واقعی سوخت انجام نمی‌دهند؛ بلکه براساس قیمتی که سوخت را می‌خرند محاسبه می‌کنند. و لذا بسیاری از این پروژه‌ها سود ده جلوه می‌کند در حالیکه زیان ملی برای کشور ما دارد. و بخاطر همین است وقتی گفته میشود مثلاً اگر بخواهند گازوئیل را از 350 تومان به 700 تومان برسانند که هنوز با 8 هزار تومان فاصله‌ی زیادی دارد، کمتر از یک دهم قیمت است، کارخانجات میگویند اگر این اتفاق بیفتد ورشکست می‌شویم. در حالیکه کارخانجاتی که مثلاً در ترکیه نفت مصرف می‌کنند، بر اساس قیمت سوختی است که از آن مالیات هم دریافت شده است. محاسبات مزیت اقتصادیشان شفاف هست. این هم یک زیان دیگری که ما از این بابت به ما می‌رسد.
ادامه دارد...
تهیه و تنظیم: عبد الصالح شمس اللهی
