معنای صبر و شکیبایی

از جمله مواردی که در جای جای قرآن و همچنین روایات بدان تاکید شده است سفارش به صبر است. اما معنای صبر چیست؟

دینی که برای هر لحظه انسان و برای هر پیشامدی برنامه دارد، قطعا به دست روی دست گذاشتن در شرایط مختلف سفارش نمی کند پس بر خلاف تصور برخی، صبر هیچ وقت به معنای دست روی دست گذاشتن و اقدام نکردن نیست. به عبارت دیگر صبر یک مفهوم و یک رفتار انفعالی نیست بلکه برعکس یک رفتار کاملا فعالانه در مواجهه با شرایط مختلف است. کسانی که اهل صبر نباشند قطعا در سختیها دچار یاس و ناامیدی و سرخوردگی و همچنین بی تابی و بی قراری خواهند شد و این رفتارها، رفتارهای منفعلانه است. اما کسانی که اهل صبر و بردباری باشند در مرحله اول، مسلما بی تاب و بی قرار نخواهند بود. پس از آفات این دو، یعنی عدم تمرکز برای حل مشکل و مدیریت آن نیر به دور خواهند بود. و به تبع آن دچار یاس و سرخوردگی و تسلیم نیز نخواهند شد. چون کسانی از در تسلیم وارد می شوند که خود را عاجز از حل مشکل ببینند.

اما اهل صبر، با رفتار فعالانه خود، اولا تمرکز خود را برای حل مساله و عبور از سختی های پیش رو حفظ خواهند کرد و با فکر و تدبر به مدیریت شرایط خواهند پرداخت و راه حل مساله را پیدا خواهند کرد. این از جلمه فواید صبر در مسائل روزمره زندگی و در سختی هایی است که برای هر انسانی که بر روی این کره خاکی قدم نهاده، پیش می آید.

اما مراتب دیگر صبر، صبر در طاعت ها و عمل به واجبات است. تکالیفی که خداوند از انسان خواسته است منحصر به انجام آن ها در شرایط سهل نیست نماز و روزه همیشه در فضای آرام و به دور از هر گونه سختی و تنش نیست. بلکه نماز در حضور و سفر و در سلامت و بیماری و در سرما و گرما و در حین کار و بیکاری بر عهده انسان است. بیدار شدن به موقع از خواب برای نماز صبح و مهیا شدن برای نماز در گرمای تابستان و یا بعد از خستگی انجام کار و. .. همه از شرایطی هستند که اقامه نماز را با مشکل مواجه می کنند اما انجام این فریضه، در همه شرایط بر انسان واجب است. در مورد روزه نیز همین طور است و روزه در روزهای طولانی تابستان و در گرما و حین کار، برای هیچ کسی راحت نیست و لازمه عمل به این فریضه الهی، داشتن صبر و تحمل لازم است.

و یا در واجباتی همچون جهاد و امر به معروف و نهی از منکر که با سختی های زیادی حتی خطر جانی مواجه است، صبر مجاهدان اگر نباشد، نه جهادی تحقق خواهد یافت و نه فتح و پیروزی ای به دست خواهد آمد.

اما در مرتبه دیگر، صبر در مصیبت ها و محرومیت هایی است که از اختیار انسان خارج است گاهی با وجود تلاش انسان، مشکلات و سختیها و بیماری ها و فقدان هایی برای انسان پیش می آید که جانکاه است. در چنین موردی انسان اگر صبر لازم را نداشته باشد، شرایط سختی را خواهد گذراند، ولی با صبر و تحمل، عبور از این مصیبت ها نیز برای انسان سهل تر می گردد.

در تمامی موارد صبر، آن چه مشترک بین همه این هاست، امیدوار بودن به رحمت الهی و رضایت از قضا و قدر الهی نهفته است. یعنی صابران در این سختی ها بدون شکایت و گله و با صبر و تحمل، به استقبال این سختیها می روند و با رضایت به قضای الهی، و امید رسیدن به فضل و رحمت الهی این مراحل را می گذرانند. برای همین صبر از صفات شاکران و اولیای خدا شمرده شده است و راس الایمان خوانده می شود.امام علیه السلام از پیامبرصلی الله علیه و آله روایت کرده است:

«صبر برای ایمان به منزله سر است نسبت به جسم»[1].

صبر برترین صفات پسندیده است، اسلام مردم را به آن تشویق کرده و عرفا انواع آن را درک کرده اند و آنچه از پیامبر صلی الله علیه و آله در این باره رسیده، زیاد است.

در خصوص علامت صابران نیز امام علیه السلام از پیامبر صلی الله علیه و آله روایت کرده است:

«علامت صابر در سه چیز است:

اول آن این است که کسل نمی شود. دوم اینکه خسته نمی شود. و سوم اینکه از پروردگارش عزوجل شکایت نمی کند، زیرا اگر کسل شود حقوق را ضایع می کند و وقتی خسته شود شکر را ادا نمی کند. و وقتی از پروردگارش شکایت کند او را معصیت کرده است»[2].

پی نوشت:
[1]- کنز العمال 3:271.
[2]- علل الشرایع: 196.

منبع: حوزه نت

معنای صبر و شکیبایی

مقالات مرتبط

تازه های مقالات

بیشترین بازدید هفته