یگانه فرمول نجات اقتصاد ایران در برابر فشار آمریکا (بخش دوم)

در یادداشت قبلی بحثی پیرامون فرمول موفقیت و پیروزی در برابر فشارهای اقتصادی غرب و آمریکا به سمع ونظر مخاطبان رسید در این یاداشت به الزامات و راهکارهای عملی دیگری در جنگ اقتصادی با آمریکا و غرب اشاره خواهیم کرد.

علاوه بر تأکید و سفارش های فراوان مقام معظم رهبری(مدظله العالی) مبنی بر توجه جدی به سیاست های اقتصاد مقاومتی و پیاده سازی و عملیاتی کردن الزامات اقتصاد مقاومتی بسیاری از کارشناسان اقتصادی نیز بر این باورند که تنها راه نجات بحران اقتصادی در شرایط جنگ تمام عیار اقتصادی، باور به کارآمدی سیاست های اقتصاد مقاومتی است. سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی همچون قانون اساسی از چنان جامعیت و کلیت و فراگیری برخوردار است که اگر به درستی ریز موضوعات مرتبط با آن توسط اقتصاد دانان و مدرسان اقتصاد مقاومتی طرح شود بسیاری از مشکلات و موانع پیش روی پیشرفت اقتصاد مقاومتی برطرف خواهد شد، از این رو برخی از دکترین اقتصاد اسلامی بر این باورند، اقتصاد مقاومتی نه تنها یک گزینه بلکه یک ضرورت و تنها راه برون رفت از چالش های اقتصادی امروز ایران اسلامی است.[1]

یکی از عمده ترین کارهایی که در جنگ اقتصادی و با به عبارتی در ناتوی اقتصادی باید مورد توجه جدی قرار گیرد بررسی آسیب ها و چالش های پیش روی اقتصاد ایران اسلامی است، چالش هایی که به اذعان محققان و کارشناسان اقتصادی به دو بخش داخلی و خارجی تقسیم می شود:

یکی از مهمترین آسیب ها و چالش های پیش روی اقتصاد مقاومتی وابستگی بیش از حد به درآمد های نفتی است، برخی از محققان و اساتید اقتصاد مقاومتی برای این بخش از اقتصاد کشور آسیب ها و تهدید های خطرناکی را برشمرده اند، از جمله این موارد عبارتند از: بهره وری پایین، اشتغال غیر مولد و دولتی، گسترش واردات و کالاهای مصرفی، و به تبع تضعیف تولید داخلی، رواج توزیع رانت و شیوع فساد، وابستگی بازار ارز داخلی به دلارهای نفتی، قیمت متزلزل نفت و میزان سهم ما از بازار نفت که تابع شرایط بین المللی است، همه و همه می تواند به عنوان یک تهدید برای اقتصاد نفتی به حساب آید.[2] در تقابل و جنگ اقتصادی دولتمردان ایرانی به هر اندازه بتوانند وابستگی خود را به درآمد های نفتی کاهش بدهند در جنگ نابرابر اقتصادی موفق تر عمل خواهیم کرد، موضوعی که همواره مورد تأکید فراوان مقام معظم رهبری بوده است، ایشان در بهار 98 در جمع زائران و مجاوران حرم رضوی در پاسخ به این سؤال که: «تحریم چگونه می ‌تواند به فرصتی برای کشور تبدیل شود؟»،فرمودند: بر اساس تجربه، فشار حاصل از کاهش درآمدهای نفتی برای کشور ما و هر کشور مشابه، انگیزه و تحرک چشمگیری برای اجرای اصلاحات اقتصادی و نجات کشور از وابستگی به نفت ایجاد خواهد کرد، همچنان‌که اکنون در سطوح دولتی و تحقیقاتی، مطالعات وسیع و خوبی برای اداره‌ی کشور با درآمدهای غیرنفتی آغاز شده است که اگر درآمد نفتی زیادی وجود داشت، این فکر و تحرک ایجاد نمی‌ شد.[3]

آمار و تجربه های گذشته به خوبی حاکی از این است که وابستگی و اتکای صنایع داخلی به کالای وارداتی و مواد اولیه خارجی یکی از نقاط خطرناک و آسیب پذیر اقتصاد ایران به شمار می آید، در جریان تحریم های غیر انسانی سال های بعد از انقلاب اسلامی، برخی از صنایع به خاطر نداشتن برخی مواد اولیه یا برخی تجهیزات در آستانه تعطیلی قرار گرفتند، آمارها حاکی از آن است که در سال های اخیر حدود 68 درصد از واردات کالا مربوط به کالاهای واسطه ای بوده اند که در فرایند تولید کالای داخلی مورد استفاده قرار می گرفته اند، این موضوع به عنوان یکی از تهدید های پیش روی اقتصاد ایران به شمار می آید که متولیان امر و دولت مردان می بایست نیازهای اساسی تولید داخلی به کالاهای واسطه ای و مواد اولیه را برطرف نمایند،[4] چرا که بر اساس مستندات قرآنی هر گونه تسلط و حاکمیت اقتصادی، اجتماعی، نظامی کفر بر جامعه اسلامی حرام بوده و باید مسیر این تسلط و حاکمیت برداشته شود: «وَ لَنْ یَجْعَلَ اللَّهُ لِلْکافِرینَ عَلَى الْمُؤْمِنینَ سَبیلاً؛[5] و خداوند هرگز کافران را بر مؤمنان تسلّطى نداده است‌.»
برای نجات اقتصاد ایران در برابر فشارهای غربی و آمریکایی ابتدا می بایست چالش ها و آسیب های پیش روی اقتصاد مقاومتی را از سد راه برداشت

رکود، تورم و بیکاری سه بلای خانمان سوز در هر اقتصادی به حساب می آید که همچون توده های سرطانی می تواند شریان های اصلی اقتصاد جامعه را منجر به مرگ نماید، سه عنصر مرگباری که عوامل مهمی درگسترش فقر و ناهنجاری اجتماعی به حساب می آیند. دکترین اقتصاد مقاومتی بر این باورند که رکود در اثر یکی از عوامل نارسایی تقاضای مؤثر و یا تنگناهای طرف عرضه به وجود می آید، به شرطی که مصرف کنندگان تمایل و یا قدرت خرید کالا را نداشته باشند،[6] تورم نیز حاصل مؤلفه هایی همچون افزایش حجم پول و یا نقدینگی، افزایش قیمت مواد اولیه، افزایش قیمت های جهانی، و البته مافیای اقتصادی و یا به عبارتی حضور معنا دار دلالان در عرصه ی اقتصادی... آنچه روشن می باشد این است که حاصل این تورم و رکود چیزی جز افزایش بیکاری و گسترش دامنه فقر در جامعه نیست.

اساتید اقتصاد مقاومتی بر این باورند که یکی از عمده مشکلات پیش روی اقتصاد مقاومتی ساختار معیوب اقتصادی کشور است، به طوری که این ساختار معیوب خود به عنوان سدی بلند در پیش روی پیشرفت اقتصادی به شمار می آید، ساختاری که ناظر به مواردی همچون؛ نظام پولی و بانکی، ساختارهای تولیدی و فضای کسب و کار و عدم حمایت جدی و جهادی متولیان امر از رونق و تولید داخلی.

الگوی مصرف مصرفانه و غیر اسلامی و در مواردی لاکچری نیز یکی از آفات و آسیب های پیش روی اقتصاد ایران به شمار می آید، واردات معنا دار ماشین های لوکس و گران قیمت خارجی به عرصه زندگی اشرافی، و گسترش فرهنگ مصرف گرایی غربی به خوبی می تواند تهدیدی خطرناک برای فرهنگ و اقتصاد ایران اسلامی به شمار آید، تعبیری که مقام معظم رهبری از خطر مصرف گرایی برای جمهوری اسلامی دارد تعبیر «بیماری اجتماعی » است.[7] مصرف نادرست نان، آب، حامل های انرژی همه می تواند به نوعی ضربه ای خطرناک برای اقتصاد داخلی به شمار آید.
 

محققان در تبیین فساد اقتصادی این چنین بیان داشته اند که مقصود از فساد اقتصادی عبارت است همه رفتارها و سوء رفتارهایی که منجر به اختلال در نظام اقتصادی و یا عملکرد بهینه مراکز اقتصادی در مقیاس های مختلف می شود، از واحد های کوچک گرفته تا اخلال در نظام اقتصادی کشور، به طور کلی تعریفی که بانک جهانی به طور عام و کلی از آن مطرح کرده عبارت است: سوء استفاده از اختیارات دولتی(قدرت عمومی) برای کسب منافع خصوصی، تحت تأثیر منافع شخصی و یا روابط و علایق خانوادگی. شاید اگر ساختار برخی بانک ها و ادارات دولتی اصلاح شود شاهد اختلاس های چند هزار میلیاردی در کشور نبودیم، سم مهلکی که هر از چند گاهی نمک بر اقتصاد بیمار ایران اسلامی می پاشد.

  سخن آخر: برای نجات اقتصاد ایران در برابر فشارهای غربی و آمریکایی ابتدا می بایست چالش ها و آسیب های پیش روی اقتصاد مقاومتی را از سد راه برداشت.
 

پی نوشت ها:
[1]. سید حسین میرمعزی و همکاران، اقتصاد مقاومتی، مبانی نظری، و اصول راهبردی، ص 44.
[2]. مهدی رزم آهنگ، مروری بر الزامات و بایسته های اقتصاد مقاومتی در برنامه ششم توسعه، ص 11.
[3]. حضور و سخنرانی رهبر انقلاب در اجتماع زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی 01/۰۱/۱۳۹۸.
[4]. ر.ک : سید حسین میرمعزی و همکاران، اقتصاد مقاومتی، مبانی نظری، و اصول راهبردی، ص 47.
[5]. نساء: 141.
[6]. زینب کرمی، تحلیل پدیده رکود تورمی و عوامل ایجاد آن در اقتصاد ایران، ص 3.
[7]. بیانات در دیدار دانشگاهیان سمنان، 18/08/1385.