اهمیت مطالعه در میان کودکان

این روزها فراوان شنیده‌ایم که متاسفانه سرانه مطالعه در کشور ما بسیار پایین است. هر چند عوامل بسیاری در این امر دخیل است اما می‌توان مهمترین عامل در این موضوع را، جایگاه پایین مطالعه در فضای خانواده و نداشتن اولویت در این زمینه دانست.

عادت به مطالعه امری اکتسابی است و باید روش مطالعه را به کودکان آموخت و آنها را به مطالعه عادت داد.

اهمیت این مساله آنجایی روشن می‌شود که در صورت بیگانه بودن کودک با فرهنگ کتاب و کتابخوانی و مطالعه، جبران این خلا در مراحل بعدی رشد و در سنین مدرسه به مراتب دشوارتر و طولانی‌تر خواهد بود.

در این مقاله برآنیم به بررسی اهمیت مطالعه و کتاب‌خوانی در میان فرزندانمان بپردازیم:
 

اهمیت کتاب و کتابخوانی از روزهای اول زندگی و کودکی و در محیط خانه و خانواده شروع می‌گردد و تا آخرین مراحل و عالی‌ترین تحصیلات دانشگاهی ادامه می‌یابد.

به دلیل نقش حیاتی مطالعه در زندگی هر فرد و با توجه به اینکه گرایش به مطالعه و ایجاد انگیزه و رغبت به مطالعه یک شبه پدید نمی‌آید، برای رسیدن به این مهم نیاز است که در هر فردی این مساله درونی شود و از خردسالی در فرد به وجود آید. پس اگر قرار است عادتی شکل بگیرد و علاقه و انگیزه‌ای ایجاد گردد بهتر است در همین زمان باشد.[1]

خواننده با کمک کتاب به دنیاهای دیگری سفر می‌کند و ماجراهای مختلفی را تجربه می‌کند. با خواندن کتابهای خوب حس صلح‌دوستی، احترام به هم‌نوع و انسان‌دوستی خواننده برانگیخته می‌شود و از این طریق ارزشهای مثبت و انسانی مورد توجه قرار می‌گیرد.[2]

در زیر به برخی از مهمترین کارکردهای مطالعه‌ در کودکان اشاره می‌نماییم:

1.تقویت روحیه دینی کودکان:
 از جمله تاثیرات مهم مطالعه می‌توان به این نکته اشاره کرد که در یک جامعه دینی کتاب و کتابخوانی راهی برای تقویت روحیه دینی کودکان و نوجوانان است که به آنها کمک می‌کند تا به درک صحیحی از مسائل دینی دست یابند.
 

اولین و اصلی ترین نهادی که نیروی انسانی ماهر و دین مدار در آن رشد و پرورش می یابد نهاد خانواده است، همه محققان و روان شناسان به این موضوع اذعان دارند نهاد خانواده در موضوع تربیت اعضای خود نقش بسزایی دارد.

اگر والدین موضوع تربیت فرزندان را در اولویت کاری و زندگی خود قرار دهند، جامعه انسانی نیروی انسانی توانا و مقتدری را به خود خواهد دید، خدای متعال در قرآن کریم با اشراف به جایگاه خانواده در تربیت، این سفارش می فرماید: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَکُمْ وَ أَهْلیکُمْ ناراً وَقُودُهَا النَّاسُ وَ الْحِجارَةُ عَلَیْها مَلائِکَةٌ غِلاظٌ شِدادٌ لا یَعْصُونَ اللَّهَ ما أَمَرَهُمْ وَ یَفْعَلُونَ ما یُؤْمَرُونَ؛[3]

اى کسانى که ایمان آورده ‏اید خود و خانواده خویش را از آتشى که هیزم آن انسان ها و سنگ هاست نگه دارید؛ آتشى که فرشتگانى بر آن گمارده شده که خشن و سختگیرند و هرگز فرمان خدا را مخالفت نمی‌کنند و آنچه را فرمان داده شده‌اند (به طور کامل) اجرا مى ‏نمایند!»

2.افزایش علم و آگاهی کودکان:
کودکان برای آمادگی جهت زندگی آینده به علم و آگاهی نیاز دارند. وقتی کودک کتابی می‌خواند و با موضوع تازه‌ای روبرو می‌شود که مورد سوال و علاقه‌ی اوست لذت می‌برد؛ چرا که روح کنجکاو او به دنبال کشف حقایق تازه است. از همین روی کتاب حس تشنگی برای دانش را در کودکان تقویت می‌کند و فرزندان شما را با موضوعات، فرهنگها و ایده‌های مختلفی آشنا می‌سازد.

مطالعه برای پیشرفت تحصیلی کودکان، زمینه‌ای برای تفکر و پرورش خلاقیت، پندآموزی از تجارب دیگران و راهی برای آموزش غیرمستقیم راه و رسم زندگی به مخاطبان است.

متاسفانه برخی از والدین مطالعه غیر درسی را موجب عدم تمرکز درسی فرزندان می‌دانند. در این میان فرزندان نیز تا آن زمان که عادت به مطالعه پیدا نکرده‌اند از آن هراس دارند و کمتر سراغ کتابهای غیر درسی می‌روند غافل از آنکه وقتی این عادت در آنها نهادینه شد از آن لذت می‌برند.

3.افزایش اعتماد به نفس در کودکان:
اصولا اعتماد به نفس افراد در حیطه‌های مختلف، به تخصص و مهارت آنها در آن حیطه بستگی دارد ولی خب راستش اگر نظر من را بخواهید، اعتماد به نفس واقعی باید از درون آدم سرچشمه بگیرد نه اینکه صرفا به مهارت و تخصص وابسته باشد. یعنی چه؟

ببینید خیلی از کودکان هستند که در یک حوزه اعتماد به نفس بالایی دارند. مثلا یک بچه به خاطر مهارتش در درس ریاضی اعتماد به نفس خوبی دارد. اما اگر این اعتماد به نفس از یک باور درونی که من انسان توانمند و قدرتمندی هستم سرچشمه نگیرد و صرفا به توانایی قبلی و تعریف و تمجید دیگران وابسته باشد، در اولین شکست قسمت اعظمی از آن را از دست می‌دهد.

مثلا زمانی که نمی‌تواند درس جدید ریاضی را درک کرده و در پاسخ به معلم به مشکل می‌خورد، ممکن است از خودش ناامید شود. با این توصیفات بهتر است اینطور بگویم: اعتماد به نفس در کودکان، باوری است که آنها به توانایی‌های خودشان در حیطه‌های مختلف دارند و این باور علاوه بر تخصص و مهارت، باید به درون خود او و حس ارزشمندی‌اش برگردد.

کتابخوانی توانایی کودکان و نوجوانان را در بیان نیازها و خواسته‌هایشان افزایش می‌دهد. به همین جهت عدم توانایی در بیان مطالب، نیازها و خواسته‌ها به صورت کلامی و نوشتاری، به میزان مطالعه و خواندن بستگی دارد.

4. افزایش خلاقیت در کودکان:
توانایی روبرو شدن با چالش ها به روش های مختلف، حاصل داشتن هوش خلاق است. زمانیکه کودکان خلاقیت را در خود پرورش میدهند، یاد میگیرند به غرایز و توانایی های منحصر به فرد خود اعتماد کنند.

آنها نگرش مثبنی به روند حل مساله پیدا میکنند.  کودکان خلاق در بزرگسالی تبدیل به انسان هایی متکی به نفس و کاردان میشوند. و به همان اندازه از بسیاری از لذات زندگی استفاده میکنند.

توانایی خلاق بودن از مغز شگفت انگیز ما نشأت میگیرد، اما نه هر مغزی! خلاقیت را تنها میتوان از مغزی برداشت کرد که به اندازه ی کافی آبیاری و رسیدگی شده است. خلاقیت به وجود همزمان دو عامل بستگی دارد: ژنتیک، و وجود مادر و پدری که همیشه پاسخگو باشند و مشتاق پرورش و ایجاد انگیزه در کودکشان باشند.

با ایجاد این بستر مناسب، گل های خلاقیت در روح انسانی کودک شما شکوفه خواهند کرد.

خواندن داستانهای مختلف موجب شکل گرفتن ارزشهای گوناگون در ذهن کودک می‌شود، حساسیت او را رشد می‌دهد و احترام به دیگران در او شکل می‌گیرد. رضایتی که کودک از مطالعه بدست می‌آورد او را متکی به خود بار خواهد آورد. سوال‌هایی که در اثر مطالعه برای کودک مطرح می‌شود در مقایسه‌هایی که او بین مسائل مختلف می‌کند موجب می‌شود که او فردی خلاق بار آید.[3]

پی‌نوشت: