درآمد
تمدن و تمدن سازی در عرصه های کلان اجتماعی، نیاز به مجموعه ای از لوازم و ملزومات می باشد که باید توسط افراد، گروه ها و تشکل های مختلف که با یکدیگر هم مسیر و همراه می باشند، تحقق پیدا کند؛ از جهت دیگر، دین اسلام، دینی می باشد که برای جامعه اسلامی، تحقق تمدن دینی و اسلامی را تاکید می نماید؛ با این توضیح که در آینده ی جهانی، دین اسلام با داشتن نقش تاثیر گذار و تعیین کننده در جامعه جهانی، مدیریت و نظم جهانی را تحت سیطره خود در آورده باشد و بتواند پویای خود را بیش از پیش اثبات نماید. در این میان، یکی از عوامل تحقق و پویایی تمدن اسلامی، تقریب بین مذاهب اسلامی می باشد؛ چرا که مسلمانان با داشتن جمعیت فراوان و همچنین ظرفیت ها، توان مندی ها و قدرت های سیاسی بین المللی و منطقه ای فراوان، این توانمندی را دارند که نقش تعیین کننده و تاثیر گذاری در عرصه های بین المللی داشته باشند و همین تاثیرگذاری، می تواند مقدمات و زیر ساخت های حضور و تاثیر مسلمانان را با تاکید بر اندیشه دینی ایشان فراهم آورد.بنابراین یکی از ظرفیت های مهم تحقق تمدن اسلامی، توجه به ظرفیت های موجود در میان جوامع و ملل اسلامی و مسلمان می باشد که تحقق این مهم، از رهگذر وحدت و اتحاد ایشان محقق می شود و بدون همبستگی نمی توان به دنبال حرکت در راستای یک هدف را داشت و بسیاری از اهداف محقق نخواهد شد و به جهت مانع تراشی در راستای تحقق همین هدف است که دشمنان اسلام، یکی از پروژه های اصلی که کلید زده اند، ایجاد تفرقه میان جوامع و فرقه های اسلامی می باشد که تمام توان رسانه ای و اجتماعی خود را در این راستا به کار گرفته اند که و از هیچ حربه ای در این مسیر دریغ نمی کنند؛ و به همین جهت است که در چند دهه اخیر، علمای اسلام، گفتمان تقریب را ساماندهی و مدیریت می نمایند و درصدد می باشند که از این طریق، حربه ها و دسیسه های ساختار شکنانه دشمنان را خنثی نمایند.
آغاز گفتمان تقریب
از اولین کسانی که اندیشه و گفتمان تقریب را پیجویی می کرد، سید جمال الدین اسد آبادی بود که در اوایل سده چهارهم موضوع اتحاد اسلام را در مقالاتش مطرح می کرد؛ محمدتقی قمی نیز در قاهره دار التقریب بین المذاهب الاسلامیه را تشکیل داد و صدور فتوای محمد شلتوت در سال 1378ق مبنی بر جواز پیروی از مذهب امامیه، بزرگترین اقدام عملی در راه تقریب به شمار می آید[1]. در سال 1369ش نیز به ابتکار حضرت آیت الله خامنه ای، مجمع تقریب بین مذاهب اسلامی تاسیس شد که این مجمع عهده دار تلاش های تقریبی در جهان اسلام است و همه ساله همایش های وحدت را برگزار می کند[2].تقریب مذاهب
تقریب در لغت به معنای قرب و نزدیکی می باشد که برعکس معنای دوری می باشد و تقارب، ضد تباعد می باشد[3]. از دیگر ابتکارات جمهوری اسلامی راستای تحقق وحدت اسلامی، نام گذاری هفته ی وحدت می باشد که اختصاصا یک هفته در تقویم به این نام نامگذاری شده است که تلاش بر این است که جلسات، سخنرانی ها و مراسماتی که در این ایام برگزار می شود، در راستای تحقق این نام و این هدف باشد؛ علاوه بر این، حضرت آیت الله خامنه ای، سال 1386 را به نام اتحاد ملی و انسجام اسلامی که این نیز، تلاش دیگری بود در راستای تحقق وحدت اسلامی؛ همچنین اهتمام وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در جلوگیری از نشر کتاب‌های تفرقه آمیز[4] از جمله دیگر فعالیت های وحدت آفرین بود؛ بنابراین، جمهوری اسلامی ایران، علما و فقها، از جمله طلایه داران وحدت اسلامی بوده اند.
حقیقت گفتمان تقریب مذاهب
یکی از نکات مهم در تبیین مفهوم وحدت این است که وحدت مذاهب اسلامی، به معنای از بین رفتن آن ها نمی باشد[5]، بلکه به معنای تاکید بر کنار گذاشتن تعارض ها و چالش ها، برای تعامل مفید و ثمر بخش می باشد که از رهگذر این تعامل ها، دست یابی بیش از پیش جامعه اسلامی به خیرات و مواهب اجتماعی را فراهم می آورد. یکی از نکات مهم در راستای تحقق وحدت این است که در جریان فعالیت های سیاسی، اجتماعی و تعامل دولت های مختلف، واضح است که وقوع هر گونه تنش و اختلاف، امری ممکن الوقوع می باشد که در این راستا، یکی از رویکردهای بنیادین در این راستا، حل اختلافات از طریق گفت و گوی سالم و رعایت آداب آن می باشد[6] و طرفین و اطراف باید تلاش کنند که این اختلاف نظرها در عرصه های سیاسی و اجتماعی، نباید مانع بازدارنده در راستای اهداف عالیه تمدن اسلامی باشد.بنابراین، یکی از مولفه های اساسی در راستای تمدن اسلامی، وحدت فرقه های اسلامی می باشد که این وحدت از طریق سیاست گذاری ها و رویکردهای کارآمد علمای اسلامی محقق می شود و در این مسیر، پیروان فرقه های مختلف باید مد نظر داشته باشند که هر یک از تاکیدها یا پیشنهادهایی که از طریق رسانه های معاند مطرح می شود، می تواند ریشه ها و بذرهای اختلاف و تفرقه را در جامعه اسلامی بدواند که روشن بود و آگاه بودن مسلمانان از این دسیسه ها می تواند توطئه های دشمنان را خنثی نماید. لذا به همین جهت است که برخی از برنامه هایی که ظاهرا جنبه ی مذهبی دارند ولی از طریق رسانه های معاند مورد تاکید و تبلیغ قرار می گیرد، هدفی جز ایجاد تفرقه و از بین بردن وحدت اسلامی ندارد که در این بین، تیز بین بودن و بصیرت مسلمانان و علمای اسلامی است که این توطئه ها و برنامه ها را خنثی می کند و جامعه اسلامی را در راستای تحقق بیش از پیش اهداف عالیه ی خودش رهنمون می شود.
پی نوشت ها:
[1] سید هادی خسروشاهی، سرگذشت تقریب،نشر:مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی،چاپ اول، ۱۳۸۹، صفحه ۳۳-۳۷
[2] معاونت فرهنگی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، هداف،ساختار و فعالیت‌های مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی،نشر:مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی،چاپ ششم، 1389، صفحات 43-44-45-46
[3] سید هادی خسروشاهی، سرگذشت تقریب،نشر:مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی،چاپ اول، ۱۳۸۹، صفحه ۲۲
[4] بی‌آزار شیرازی، ۱۳۷۰ ش، ص ۵۷؛ نیز برای نمونه اقدامات رجوع کنید به مشکینی، ص ۱۳
[5] مطهری، مرتضی، حج، ص۱۱، تهران، صدرا، ۱۳۸۰.
[6] راهبرد و چشم‌انداز مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی در افق 1414، معاونت امور راهبردی، دولت و مجلس، 1394
