خنديدن كودك را سركوب نكنيم

كارشناسان پرورش مهارت شوخ‌طبعي را از اصول تربيتي مهم در خانواده مي‌دانند. «شيطنت‌هاي كودك خردسالم و به قول آشنايان و دوستان شيرين‌كاري‌هايش، هميشه مرا رنج مي‌دهد. گاهي اوقات لنگه كفش را به جاي گوشي تلفن برداشته و با دوست خيالي‌اش صحبت مي‌كند، در برخي مواقع عصاي پدربزرگش را برداشته و با خنده‌هاي بي‌پايانش، شروع به گفتن لطيفه‌هاي تكراري و بي‌مفهوم مي‌كند. برخلاف عقيده همسرم كه او را كودكي باهوش و شيرين مي‌داند و حمايتش مي‌كند، من نگران هستم.»
مادر پسر بچه هفت ساله از شوخ‌طبعي‌هاي فرزندش نگران است در حالي كه به عقيده متخصصان ويژگي شوخ‌طبعي از خصايص انسان‌هاي باهوش به شمار آمده و پرورش آن در كودكان سبب افزايش خلاقيت و كمك به رشد شناختي كودك مي‌شود.
نوع نگرش افراد به زندگي نقش مهمي در شيوه مقابله با فراز و نشيب‌ها و تحقق آمال و آرزوهاي آنها دارد. محققان با بررسي روش‌ها و راهكارهاي نيل به موفقيت و كسب خوشبختي به اين نتيجه دست يافته‌اند. مثبت‌انديشي و شوخ‌طبعي در دنياي پرهياهو و پرمشغله امروزي، اصلي مهم در دستيابي به خوشبختي محسوب شده و كاربرد مهارت‌هاي شوخي در زندگي تضمين‌كننده سلامت روان و جسم افراد محسوب مي‌شود.
انديشمندان شوخ‌طبعي را اصل دوم رسيدن به ارتباط موفق دانسته و استفاده گزينشي و آگاهانه از الفاظ و عبارات لطيف را راهكاري مؤثر براي مقابله با تنش و استرس معرفي مي‌كنند.
قابليت نگريستن با نگاهي طنز به دنياي اطراف از نخستين سال‌هاي تولد در كودكان وجود دارد و به عقيده متخصصان، پرورش آن از سوي افراد خانواده و محيط‌هاي آموزشي امكان‌پذير خواهد بود.
دكتر مهين علامه، روانپزشك كودك شوخ‌طبعي را يكي از ويژگي‌هاي مهم و شيوه‌اي ارزشمند در رشد كودك و ارتقاي تعاملات مثبت اجتماعي او معرفي مي‌كند و در اين خصوص معتقد است، خنديدن به مسائل به ظاهر بي‌اهميت و ساختن داستان‌هاي خنده‌دار، از موضوعات مختلف و مباحثي كه اغلب افراد آنها را جدي مي‌گيرند، از خصايص بارز كودكان محسوب شده و كودكان از اين طريق به كشف حقيقت و واقعيت‌هاي زندگي مي‌پردازند. اين متخصص اضافه مي‌كند، تحقيقات بيانگر آن است كه كودكان شوخ‌طبع در مقايسه با همسالان خود از زندگي شادتري برخوردار بوده، عزت نفس بيشتري دارند و به كنترل درآوردن اوضاع از ويژگي‌هاي متداول اين افراد محسوب مي‌شود. در خانواده‌هايي كه پرورش مهارت شوخ‌طبعي از اصول تربيتي والدين محسوب مي‌شود، كودكان قادر به انتقال احساسات و عواطف خود به ديگران بوده و روابط اجتماعي قوي‌تري دارند. اين كودكان سريع‌تر از افراد ديگر، مهارت‌ها را آموخته و خود را با شرايط جديد و غيرقابل پيش‌بيني سازگار مي‌كنند.
دكتر مسعود آبيار، روانشناس و استاد دانشگاه در اين باره معتقد است‌ ترويج مهارت خنديدن و اهميت دادن به نگاه متفاوت كودكان در محيط خانواده، ارتباط مستقيم با افزايش هوش هيجاني (EQ) در كودكان دارد.
اين روانشناس اضافه مي‌كند: تجربه نشان مي‌‌دهد در اغلب خانواده‌ها افكار متفاوت و شوخ طبعانه كودكان جدي گرفته نشده و در برخي مواقع سركوب مي‌شود، اين در حالي است كه كودكان با استفاده از تفكري كه در علم روانشناسي به تفكر جادويي معروف است، دست به اعمالي متفاوت مي‌زنند. آنها با اين شيوه تفكر با دوستان خيالي خود صحبت مي‌كنند، مهماني راه انداخته و در بازي‌هاي خود، حركات و حرف‌هاي عجيب و خنده‌دار مي‌زنند. در صورتي كه اين رفتار از سوي والدين و مسئولان آموزشي جدي گرفته نشده و كودكان به خلق دنياي خيالي و دروغگويي و شيطنت متهم شوند، مهارت ارتباط موفق و افزايش خلاقيت در آنها كاهش خواهد يافت.
اين متخصص اضافه مي‌كند: خنديدن كودكان به مسائل بي‌اهميت مانند به زمين افتادن يك قاشق طبيعي بوده و برخورد موضع‌گيرانه بزرگ‌ترها و سركوب خنديدن در آنها عوارض بي‌شماري را در نحوه رشد شخصيتي كودك بر جا خواهد گذاشت.

پرورش مهارت شوخ طبعي

محققان پرورش مهارت شوخ طبعي از دوران نوباوگي در محيط خانواده را از شيوه‌هاي مؤثر در شكوفايي استعدادها و مهارت‌هاي آنان معرفي مي‌كنند. تحقيقات نشان مي‌دهد افرادي كه در خانواده‌هاي شوخ‌طبع پرورش يافته و هميشه براي خنديدن نكته‌اي را پيدا مي‌كنند از سلامت جسمي بيشتري برخوردار هستند. اين افراد نسبت به درد مقاوم بوده و سيستم ايمني قوي‌تري دارند. ضربان قلب افراد شوخ طبع متعادل بوده، ميزان فشارخون متناسب و بهبود عملكرد سيستم گوارشي از ديگر مشخصات اين افراد محسوب مي‌شود. به عقيده متخصصان حس شوخ طبعي از لحظه تولد به صورت فطري در همه افراد وجود داشته و نيازمند پرورش صحيح است.
دكتر ثمين ملكوتي روانپزشك كودك درخصوص شيوه پرورش مهارت شوخ‌طبعي از نخستين سال‌هاي تولد مي‌گويد: نوزادان درك روشني از نحوه ارتباط متقابل و انتقال حس شوخ‌طبعي ندارند اما معنا و مفهوم لبخند و شادكامي را در افراد مجاور خود بخوبي درك مي‌كنند و به محرك‌هايي مانند قلقلك دادن، ‌شكلك و حركات خنده‌دار به صورت خنده پاسخ مي‌دهند. به عقيده اين متخصص زماني كه والدين و افراد خانواده، صداهاي حيوانات را تقليد مي‌كنند، اين حركات براي نوزادان 9 تا 15 ماهه كه به دنبال كشف و شناخت دنياي اطراف خود هستند، جالب بوده و مي‌خندند. خنده وخوشحالي آنها، نقش مهمي در پرورش حس شوخ طبعي و ارتقاي سطح خلاقيت در آنها دارد.
همزمان با رشد كودك و يادگيري زبان، كودك با درك ريتم و مفاهيم طنز گونه آشنا شده و در جملات خود از مفاهيم خنده‌دار استفاده مي‌كند. كودكان در سنين سه تا پنج سالگي در تلاشند والدين خود را بخندانند. براي نمونه زماني كه از يك كودك سه ساله پرسيده مي‌شود، بيني‌ات را نشان بده به كفش‌هايش اشاره مي‌‌كند و پس از آن با صداي بلند مي‌خندد. در اين حالت، همراهي والدين با كودك و ادامه شوخي به پرورش حس شوخ طبعي كمك خواهد كرد.
كودكان پيش دبستاني، علاقه‌مند به يافتن موضوعات خنده‌دار در ميان تصاوير و رسم اشكال‌خنده‌دار هستند. بچه فيلي كه عينك آفتابي زده يا اتومبيلي كه چرخ‌هايي به شكل مربع دارد، براي كودكان جالب بوده و رسم چنين تصاويري به افزايش مهارت‌ها و كمك به رشد شناختي كودك مي‌كند.
قرار گرفتن كودكان در گروه‌هاي همسال مهد كودك يا دبستان، نقش مهمي در توسعه حس شوخ طبعي كودك دارد. شكلك در آوردن و تكرار لطيفه‌هاي ساده، خنديدن‌هاي بي‌موقع، بزرگنمايي كردن واقعيات، تكرار آنها در موقعيت‌هاي مشابه و برقراري ارتباط با موضوعات ديگر بطوري كه مفهوم طنز پيدا كند از ويژگي‌هاي كودكان شوخ طبع در اين سنين است. بلند خنديدن والدين با كودك، تعريف كردن قصه‌هاي خنده‌دار، تشويق كودك به خنده و فراهم كردن محيطي فانتزي با چسباندن تصاوير جذاب، اسباب‌بازي، خواندن شعر و اجراي نمايش‌هاي كمدي براي كودك در توسعه مهارت شوخ طبعي مؤثر است.
به عقيده دكتر مسعود آبيار، روانشناس، سركوب حس شوخ طبعي در كودكان سبب بروز اين حس به نيرويي انتقادگرو عيب‌جو در آينده مي‌شود. از طرف ديگر بايد توجه داشت خنديدن به اشتباهات كودك، سبب آسيب به عزت نفس و ايجاد استرس بيشتر در كودك مي‌شود. با افزايش حس شوخ طبعي در كودكان و آموزش اين مهارت مي‌توان به كودك كمك كرد تا به خوشحالي دروني دست پيدا كرده و با كسب تجربيات بهتر و آموزش مهارت‌هاي كنترلي،‌براي ورود به اجتماع و دست‌يابي به موفقيت آماده شود.
منبع:www.iran-newspaper.com
/خ