گذشت در زندگی مشترک

گذشت و اغماض هر یک از زن و شوهر از لغزشها و کارهای ناپسند دیگری در محیط خانواده از اهمیت فراوانی برخوردار است و بی توجهی به آن، جوّ صمیمیت و آسایش حاکم بر خانواده را به محیط اضطراب، بدبینی، عصبانیت و عیبجویی مستمر هر یک از اعضا نسبت به یکدیگر تبدیل خواهد کرد.

بهترین راه به دست آوردن آرامش و سلامت روان و رهایی از اضطراب و ناراحتی و دوری از بدبینی و بی اعتمادی، گذشت از بدیها، ظلمها و اشتباهات همسر است.

خداوند تعالی کسانی را که از لغزشهای دیگران می گذرند با تعبیر «محسنین» ستوده و در وصف آنها می فرماید:
«... وَالْکاظِمینَ الْغَیظَ وَالْعافینَ عَنِ النَّاسِ وَ اللَّهُ یحِبُّ الُمحْسِنینَ»[1]
[آنان ] خشم خود را فرو می خورند و از خطای مردم در می گذرند. خدا نیکوکاران را دوست دارد.

رسول خدا صلی الله علیه و آله از این صفت پسندیده به عنوان بهترین اخلاق دنیا و آخرت یاد کرده، می فرماید:
«الا اخْبِرُکمْ بِخَیرِ خَلائِقِ الدُّنْیا وَالْاخِرَةِ؟ الْعَفْوُ عَمَّنْ ظَلَمَک، وَ تَصِلُ مَنْ قَطَعَک، وَالْاحْسانُ الی مَنْ اساءَ الَیک، وَ اعْطاءُ مَنْ حَرَمَک»[2]

می خواهید شما را به بهترین اخلاق دنیا و آخرت خبر دهم؟ آن اخلاق این است: از کسی که به تو ستم کرده، درگذری، با خویشاوندی که از تو بریده، پیوند برقرار کنی، به کسی که نسبت به تو بدی کرده، نیکی کنی و به کسی که تو را محروم کرده، بخشش کنی.

امیر مؤمنان صلوات الله علیه می فرماید:
«الْعَفْوُ تاجُ الْمَکارِمِ»[3]
عفو تاج مکرمتها (ی اخلاقی) است.

کسی که در محیط خانه از خوی نیکوی گذشت بهره ای ندارد و با وقوع کوچکترین خطا و لغزشی از طرف همسر، درصدد انتقام برمی آید، خوشبختی خود را تباه کرده و زندگی اش را تیره و تار می سازد. امام علی علیه السلام می فرماید:
«قِلَّةُ الْعَفْوِ اقْبَحُ الْعُیوبِ وَالتَّسَرُّعُ الَی الْانْتِقامِ اعْظَمُ الذُّنُوبِ»[4]
کمی عفو و گذشت، زشت ترین عیبها و شتاب در انتقام، از بزرگترین گناهان است.

همان حضرت از کسانی که در زندگی گذشت ندارند، به عنوان بدترین مردم یاد کرده، می فرماید:
«شَرُّ النَّاسِ مَنْ لا یعْفُو عَنِ الزَّلَّةِ وَ لا یسْتُرُ الْعَوْرَةَ»[5]
بدترین مردم کسی است که از لغزش دیگران نمی گذرد و عیبهای آنان را نمی پوشاند.

آثار گذشت

عفو و گذشت در محیط خانواده آثار ارزنده ای دارد که برخی از آنها عبارتند از:

1- ایجاد آرامش روحی

زندگی توأم با گذشت و اغماض، مایه ایجاد آرامش و آسایش روحی زن و شوهر و اهل خانه است. کسی که در زندگی گذشت ندارد، همواره منتظر فرصتی است تا انتقام گیرد، از این رو، پیوسته دغدغه روحی او در انتقام گیری از دیگران، آرامش روحی را از او سلب می کند، ولی کسی که از روحیه عفو و گذشت برخوردار است، از این دغدغه روحی ایمن است و بدون هیچ نگرانی و کینه ای نسبت به همسر خویش با آرامش خاطر در کنارش زندگی می کند و از بهانه جوییهای بیهوده و زیانبار دوری می جوید.

2- زدودن کینه

اشتباهات و لغزشهایی که گاهی در محیط خانواده از ناحیه زن یا شوهر صورت می گیرد، مایه ایجاد کدورت و تیرگی روابط آنها می شود. چنانچه این تیرگی با عفو و گذشت جبران نشود، زمینه ایجاد اختلافات و درگیریهای خانوادگی و فروپاشی کانون گرم خانواده می گردد، ولی با گذشت و اغماض زن و شوهر نسبت به یکدیگر کینه ها زدوده شده، تیرگیها از بین می رود و در نتیجه خانواده از خطر چنین آفت بزرگی مصون می ماند. رسول خدا صلی الله علیه و آله می فرماید:«تَعافَوْا تَسْقُطِ الضَّغائِنُ بَینَکمْ»[6]
نسبت به یکدیگر گذشت کنید، تا کینه هایتان برطرف شود.

3- فزونی عزّت

کسانی که از رفتار همسر خویش خُرده می گیرند، نه تنها به اصلاح رفتار او موفّق نمی شوند، بلکه امکان دارد موجب لجبازی و واکنش منفی او شوند، در حالی که با گذشت و چشم پوشی از خطا، در نظر او عزیز و محترم جلوه کرده، از نفوذ کلام بیشتری برخوردار خواهد شد و با فزونی عزّت او پیوند خانوادگی تحکیم می یابد. رسول خدا صلی الله علیه و آله می فرماید:
«الْعَفْوُ لا یزیدُ الْعَبْدَ الَّا عِزّاً فَاعْفُوا یعِزَّکمُ اللَّهُ»[7]
عفو و گذشت موجب عزّت بنده است. بنابراین، گذشت کنید تا خدا به شما عزّت دهد.

4- طول عمر

آرامش روحی و روانی که از ناحیه عفو و گذشت نصیب انسان می شود، در سلامت جسمی او تأثیر گذاشته و مایه فزونی عمر او می گردد. رسول خدا صلی الله علیه و آله می فرماید:
«مَنْ کثُرَ عَفْوُهُ مُدَّ فی عُمْرِهِ»[8]
کسی که بسیار گذشت می کند، به عمرش افزوده می شود.

5- سپر عذاب الهی

از جمله آثار ارزنده عفو و بخشش از لغزشهای دیگران- بویژه همسر- ایمنی از عذاب الهی است. چنان که امام علی علیه السلام می فرماید:
«الْعَفْوُ مَعَ الْقُدْرَةِ جُنَّةٌ مِنْ عَذابِ اللَّهِ سُبْحانَهُ»[9]
عفو و گذشت در حال توانایی [بر انتقام گیری ] سپر عذاب خدای سبحان است.

زیباترین گذشت

نسبت به بدیهای دیگران به صورتهای گوناگونی می توان گذشت کرد؛ بعضی از افراد حتی بعد از مجازات افراد خطاکار نیز آنها را نمی بخشند و رفتار خصمانه ای با آنان دارند.

بعضی دیگر، افراد خطاکار را مجازات می کنند، اما بعد از آن، کینه ای از آنان در دل نگه نمی دارند. بهتر از این دو دسته، کسانی هستند که علاوه بر پرهیز از انتقامجویی، از بدی و ستم افراد خطاکار می گذرند و بزرگوارانه آنها را می بخشند. قرآن کریم به چنین گذشتی سفارش کرده، می فرماید: «... فَاصْفَحِ الصَّفْحَ الْجَمیلَ»[10]
از آنها به طرز شایسته ای صرف نظر کن (و آنها را بر نادانیهایشان ملامت ننما)!

امام صادق علیه السلام در تفسیر این آیه فرمود:
«الصَّفْحُ الْجَمیلُ انْ لا تُعاقِبَ عَلَی الذَّنْبِ»[11]
گذشت زیبا این است که کسی را به خاطر گناهش مجازات نکنی.

امام رضا علیه السلام نیز در این باره فرمود:
«الْعَفْوُ مِنْ غَیرِ عِتابٍ»[12]
[گذشت زیبا] بخشش بدون سرزنش است.

نتیجه مداومت بر چنین گذشتی در زندگی خانوادگی، ایجاد روابط سالم، انسانی و قابل ستایش است که زن و شوهر در پرتو آن از سعادت خانوادگی بیشتری برخوردار می شوند.

عوامل پیدایش گذشت

هر صفتی که در انسان وجود دارد، نشانگر عواملی است که در رشد و تثبیت آن صفت تأثیر داشته اند. پیدایش روحیه گذشت و بخشش همسر نیز، معلول عواملی است که به تعدادی از آنها اشاره می کنیم:

1- یادآوری آثار گذشت

مهمترین عاملی که در پیدایش روحیه گذشت در محیط خانواده مؤثر است، توجه به تأثیر گذشت در سعادت زندگی خانوادگی می باشد. یادآوری اینکه عدم گذشت از همسر، جز به تیره شدن روابط سالم خانوادگی و ناخوشایند بودن آن و تشدید درگیریهای خانوادگی نمی انجامد، تأثیر بسیاری در پیدایش روحیه گذشت درانسان دارد.

باید همواره به یاد داشت، کسی که نسبت به همسر خود گذشت ندارد و همواره درصدد اثبات نادرست جلوه دادن رفتار او و بر حق شمردن رفتار خویش است، جز به موضع گیری خصمانه همسر خویش کمک نمی کند، زیرا در این صورت، او درصدد دفاع از خود برآمده و برای حفظ شخصیت خود در برابر دیگری به توجیه رفتار خویش پرداخته و یک درگیری مستمر و فزاینده در زندگی آنها به وجود می آید و در نتیجه، هیچ یک به اصلاح رفتار نادرست همسر خویش موفق نخواهد شد، در حالی که با گذشت و اغماض نسبت به بدیهای همسر، می تواند با ملایمت او را متوجه اشتباهات خود کند و او را در اصلاح رفتار خود یاری دهد.

2- یادآوری عیوب خود

یادآوری عیوب خود، تأثیر بسزایی در گذشتِ از خطاهای همسر دارد. هر یک از زن و شوهر همان گونه که دارای عیوبی هستند، خوبیهایی نیز دارند و طبیعی است که هر یک، از همسر خود انتظار داشته باشد که از بدیهای او گذشت کرده و بدیها را در مقایسه با خوبیها در نظر بگیرد. چنین انتظاری در هر دو طرف وجود دارد و در مورد زن نیز باید رعایت شود.

کسی که به اشتباهات خود توجه ندارد و در محیط خانواده، تنها به عیوب همسر می پردازد، با بی انصافی تمام، ناهمواریهای زندگی خانوادگی را معلول رفتار نادرست همسر می پندارد و بدین گونه با توجه افراطی به خطاهای همسر، به جای اصلاح او به تیره تر شدن اوضاع کمک می کند.

بنابراین، لازم است ما به عیوب خود نیز توجه کنیم. زیرا چه بسا رفتارهای نادرست همسر از رفتار غلط ما ناشی شده باشد. با توجه به این نکته و اینکه انسان عاری از اشتباه نیست، می توانیم صفت پسندیده گذشت را دستورالعمل زندگی خویش قرار دهیم.

3- بزرگواری اخلاقی

گذشت یکی از صفات والای انسانی است که ارزش اخلاقی فراوانی دارد. افرادی در زندگی از خود گذشت نشان می دهند که دارای صفات عالی اخلاقی باشند. اینان نه تنها از بدیهای همسر خود گذشت می کنند، بلکه در مقابل بدی او خوبی می کنند.

امام صادق علیه السلام فرمود:
«ثَلاثٌ مِنْ مَکارِمِ الدُّنْیا وَالْاخِرَةِ، تَعْفُو عَمَّنْ ظَلَمَک وَ تَصِلُ مَنْ قَطَعَک وَ تَحْلُمُ اذا جَهِلَ عَلَیک»[13]
سه چیز از بزرگواریهای دنیا و آخرت است: از کسی که به تو ظلم کرده، درگذری و با کسی که از تو بریده، بپیوندی و نسبت به کسی که با تو جاهلانه رفتار کرده، خویشتنداری کنی.

وجود صفات نیک اخلاقی در انسان موجب می شود که او از اشتباهات و بدیهای دیگران، بویژه همسر و اعضای خانواده خود، چشم پوشی کند و همواره نسبت به آنان گذشت داشته باشد. بر عکس، افراد پست که از ویژگیهای اخلاقی بی بهره هستند، با کوچکترین بهانه ای به حیثیت دیگران تاخته و کمترین گذشتی از خود نشان نمی دهند.

خلاصه

یکی از عوامل سعادت بخش در زندگی خانوادگی، گذشت و اغماض نسبت به خطاهای همسر است که در حسن روابط خانوادگی تأثیر بسیار دارد.

لازمه زندگی سعادتمندانه، گذشت از ظلمها، اشتباهات و بدیهای همسر است و بدون آن نمی توان از آرامش و سلامت روحی برخوردار بود.

عدم گذشت در زندگی یکی از آفات بزرگ محسوب می شود و موجب تیره شدن روابط خانوادگی و زمینه ساز در گیریهای گوناگون در محیط خانواده می گردد.

گذشت از همسر، موجب افزوده شدن عزت و احترام انسان نزد او می شود و تأثیر فراوانی در اصلاح رفتار وی دارد. زدودن کینه ها از دل آدمی و ایجاد آرامش روحی و سلامت روان از آثار دیگر گذشت است.

زیباترین گذشت آن است که هیچ گونه مجازات و سرزنشی در آن نباشد و به خطای دیگران با دیده اغماض نگریسته شود.

یادآوری آثار مثبت گذشت و سیره معصومین علیهم السلام در این مورد و نیز یادآوری عیوب و خطاهای خویش، از عوامل مؤثر در پیدایش روحیه گذشت نسبت به همسر است.

پی نوشت ها:
[1] - آل عمران( 3)، آیه 134
[2] - بحارالانوار، ج 69، ص 397
[3] - شرح غررالحکم و درالکلم، آمدى، ج 1، ص 140، انتشارات دانشگاه تهران
[4] - شرح غررالحکم، ج 4، ص 505
[5] - همان، ص 175
[6] - کنز العمّال، ج 3، ص 373
[7] - کنز العمال، ج 3، ص 110
[8] - بحارالانوار، ج 75، ص 359
[9] - شرح غررالحکم، ج 1، ص 398
[10] - حجر( 15)، آیه 85
[11] - بحارالانوار، ج 78، ص 253
[12] - همان، ج 71، ص 421
[13] - بحارالانوار، ج 71، ص 400

منبع: حوزه نت