روابط در همه جا وجود دارد. همه چیز در جهان تنها به این علت وجود دارد که در ارتباط با هر چیز دیگری است. هیچ چیز در انزوا وجود ندارد. ما باید دست از این وانمود سازی برداریم که ما افرادی هستیم که می‌توانیم به تنهایی در جهان مشی کنیم. "
- مارگارت ویتلی

شبکه‌های اجتماعی ساختارهای تجمعی حاصل از تعامل بین افراد، گروه‌ها و سازمان‌های مختلف است. تعامل بین این نهادها مبتنی بر آشنایی اجتماعی است، از آشنایی گاه به گاه، همکار، و روابط حرفه‌ای گرفته تا دوست صمیمی یا پیوند خانوادگی. هر فرد بخشی از گروه‌های مختلف اجتماعی است که در نهایت به یک شبکه اوج می‌گیرد. تعامل بین چنین شبکه‌ای ماهیت رابطه و رفتار موجودات درگیر را مشخص می‌کند. برای راحتی، هر موجود تعامل کننده‌ای را گره‌ می‌نامند و ممکن است برای اشاره به یک فرد، گروه، جامعه یا سازمان از آن استفاده شود. رابطه بین هر دو گره، پیوند نامیده می‌شود. بنابراین، یک شبکه اجتماعی از گره‌های مختلفی تشکیل شده است که از طریق پیوندها به یکدیگر متصل می‌شوند.

جدا از ماهیت پیوند یا تعامل، شبکه‌های اجتماعی همچنین متأثر از اندازه و شکل خاص خود هستند. این دلالت بر استحکام پیوند بین گره‌ها و تعداد کلی گره‌های درگیر دارد. شبکه‌های کوچکتر با پیوندهای قوی نسبت به شبکه‌های بزرگ با پیوندهای ضعیف رفتار کاملاً متفاوتی دارند. مطالعات مختلف نشان داده است که، شبکه‌های بزرگتر و ضعیف اغلب از این نظر سودمندتر هستند که فرصت‌ها و ایده‌های خلاقانه بیشتری را برای اعضای خود فراهم می‌آورند. از طرف دیگر، شبکه‌های کوچک و تنگ، کمبود خلاقیت را با وجود کارآیی بیشتر جبران می‌کنند، که این در نتیجه‌ی ارزش‌های مشترک، اهداف و منابع مشترک است. مطالعه پویایی یک شبکه اجتماعی، تحلیل شبکه اجتماعی (SNA) یا نظریه شبکه اجتماعی (SNT) خوانده می‌شود.

نظریه شبکه اجتماعی

- این تئوری از آزمایش جهان کوچک استنلی میلگرام سرچشمه گرفته است، که با هدف تشخیص میانگین روابط بین هر دو گره تصادفی در یک جمعیت انجام شده است. برای این منظور، وی افرادی تصادفی را از شهرهای آمریکایی اوماها و ویچیتا ثبت نام کرد و وظیفه فرستادن نامه به فردی خاص در بوستون را به آنها داد.

نامه‌ها به شیوه‌ای زنجیره‌ای ارسال می‌شدند، یعنی اگر فرد تصادفی، گیرنده را در بوستون نمی‌شناخت، باید نامه‌ را برای هر آشنایی که احتمالاً گیرنده را می‌شناخت، بفرستد، تا او متعاقباً اگر با گیرنده آشنا بود نامه را به او برساند، یا آن را به کس دیگری که احتمالاً گیرنده را می‌شناخت رد کند. در تجزیه و تحلیل نتایج آزمایش، میلگرام نتیجه گرفت که از هر جمعیت، هر دو گره تصادفی به طور متوسط از طریق شش گره به هم متصل هستند. به این واسطه‌ها درجه‌های جدایی گفته می‌شود. با توجه به پیشرفت‌های اخیر فن آوری‌های ارتباطی و توسعه رسانه‌های اجتماعی، تعداد واسطه‌ها یا میزان جدایی به چهار کاهش یافته است. نتایج آزمایش میلگرام "پدیده جهان کوچک" نامیده می‌شود.

- نظریه شبکه‌های اجتماعی شامل مطالعه شبکه‌های مختلف اجتماعی در یک جمعیت و نحوه تعامل این شبکه‌ها با یکدیگر است. براساس این نظریه، شبکه‌های اجتماعی را می‌توان به سه نوع مجزا تقسیم کرد:

شبکه خود مرکزی:

همه گره‌های شبکه به یک گره منفرد مرکزی متصل می‌شوند. به عنوان مثال، در شبکه‌ای از تمام دوستان خود، هر دوست به شما متصل می‌شود (گره مرکزی).

شبکه اجتماعی - محور:

این شامل دو شبکه همپوشانی کننده است که حداقل یک گره مشترک دارند. همه گره‌ها به طور مستقیم به یکدیگر پیوند نخورده‌اند، اما بیش از دو درجه جدایی را نشان نمی‌دهند. به عنوان مثال، شبکه اجتماعی یک کارمند شبکه شخصی‌اش را با شبکه اجتماعی‌اش در دفتر ترکیب می کند.

شبکه سیستم باز:

شبکه‌های منفرد به طور واضح تعریف نشده‌اند و شبکه‌های متعدد درگیر، پویا هستند. مطالعه این شبکه‌ها دشوارترین مطالعه در زمینه شبکه‌هاست. شبکه‌های بین شرکت‌های مختلف یک صنعت خاص، رهبران سیاسی و غیره نمونه‌هایی از این نوع هستند، زیرا پیوندهای بین گره‌ها ثابت نیست، اما بسته به تأثیرات و تصمیماتِ گره‌های درگیر، متفاوت هستند.

- این تفکیک انواع مختلف شبکه به درک و بررسی نحوه اتصال هر گره به دیگری و ماهیت پیوند بین این گره‌ها کمک می‌کند. گره‌ای که پیوندهای بسیاری دارد، گره را به صورت مرکزی در شبکه قرار می‌دهد، در حالی که گره‌ای که فقط چند اتصال را نشان می‌دهد، در لبه‌های بیرونی شبکه قرار دارد.

یک تحقیق یا امتحان ارتباط هر گره با گره‌های دیگر در شبکه، فرضیه اصلی تئوری شبکه‌های اجتماعی است و می‌توان از آن به صورت عملی برای اهداف مختلف استفاده کرد.

- این تئوری غالباً توسط دانشمندان علوم اجتماعی و افراد دیگر به منظور دستیابی به درک بهتر از عملکردهای درونی شبکه، برای دستیابی به یک هدف خاص، به کار گرفته می‌شود. نمایندگان بازاریابی برای تدوین استراتژی بازاریابی برای محصولات خود، پایگاه مصرف کننده خود را مطالعه می‌کنند و آمار گیری نفوس را هدف قرار می‌دهند. این چیزی نیست جز یک کاربرد عملی از نظریه شبکه‌های اجتماعی. یک شبکه اجتماعی از گره‌های مختلفی تشکیل شده است که از طریق پیوندها به یکدیگر متصل می‌شوند. همین برنامه را می‌توان با استفاده از متقاضیان شغل به منظور دستیابی به موفقیت در شغل مناسب، با مطالعه فرصت‌های شغلی و سپس معرفی خود، مهارت‌ها و تجربه‌های خود به روشی مطلوب انجام داد.

- در مورد سیستم عامل‌های رسانه‌های اجتماعی مانند Facebook وLinkedIn ، از این تئوری استفاده می‌شود که به شخص اجازه می‌دهد که به افراد درون شبکه اجتماعی خود متصل شود و سپس با اتصال به سایر افراد یا گروه‌های مرتبط یا غیر مرتبط، آن شبکه را گسترش دهد. این نظریه کاربردهای گسترده‌ای دارد، از درک رفتار سازمانی، و گردش مالی کارمندان گرفته تا شبکه‌های تروریستی. از این نظریه همچنین برای پیش بینی روند در صنایع مختلف استفاده می‌شود.

در پایان، این تئوری توضیحی مؤثر در مورد چگونگی ارتباط افراد و چگونگی تعامل گروه‌های متعلق به یکدیگر ارائه می‌دهد. همچنین بینشی در پیش بینی روند و اپیدمیولوژی بیماری‌ها ارائه می‌دهد. با این حال، این تئوری به دلیل عدم تکثیر پذیری علمی آن غیرقابل استفاده است. همچنین، تفسیر پیوندها بین گره‌ها می‌تواند در معرض تعصب آزمون کنندگان باشد و از این رو، نمی‌تواند نمایانگر عینی واقعیت باشد.

منبع: کُمال B. پاتیل