هویت یک نوع فرایند است که براساس یک ویژگی فرهنگی یا مجموعه‌ای به هم پیوسته از ویژگی های فرهنگی بر سایر منابع معنایی دیگر اولویت داده شده است، در این میان هویت ملی اساس تعلق و وفاداری در میان اجتماع شناخته شده، که از تعاملات میان انسانها ایجاد می شود. با ورود به عصر جدید، فضای مجازی به عنوان یک شاهراه جدید ارتباطی شناخته می شود که در ارتباطات انسانی شکل جدیدی از هویت سازی را فراهم آورده است. با رشد روزافزون اینترنت و افزایش شمار کاربرانی که به اینترنت متصل می شوند، لزوم توجه به ابعاد تأثیر اینترنت ضروری به نظر می رسد. مطالعات انجام شده نشان می دهد دیدگاه صاحب نظران در خصوص اثرات ناشی از اینترنت و تأثیرات هویتی به سه دسته کلی تقسیم می شود که شامل جبرگرایی، اراده گرایی و تکنورئالیسم است، دیدگاه سوم معتقد است ظرفیت و توانایی اینترنت، برای آزادی عمل کاربران توجه و نقش تعیین کننده ای قایل است، پژوهش با نگاه به دیدگاه اخیر سعی دارد از منظر هویت ملی، بعد اجتماعی کاربران را در اینترنت مورد بررسی قرار دهد و در ادامه از تئوری ساخت یابی گیدنز، کاشت جرج گرینز و هویت اجتماعی تاجفل استفاده می کند. پژوهش با روش پیمایشی و استفاده از پرسشنامه اطلاعات را جمع آوری نموده است. متغیرهایی که در پژوهش سنجیده می شوند عبارتند از: وجود رابطه بین استفاده از اینترنت و ابعاد هویت ملی، عوامل تأثیرگذار بر ابعاد هویت ملی در استفاده از اینترنت و وجود رابطه بین میزان استفاده کاربران از اینترنت و ابعاد هویت ملی. یافته های تحقیق نشان میدهد که بین استفاده از فضای مجازی و بعد اجتماعی هویت ملی و هدف کاربران در استفاده از اینترنت و واقعی تلقی کردن محتوای سایت ها از سوی کاربران اینترنت، تأثیر رابطه معنی داری وجود دارد. تقابل انگاره های فرهنگی و هویتی متفاوت باهم می تواند معرکه ای از منازعات اندیشه ای را در ذهنیت فرد ایجاد می کند. فضای مجازی به فضائی اطلاق می شود که زمینه را برای هدایت دیجیتال رایانه‌های شبکه ای فراهم می آورد. مشخصه اصلی فضای مجازی در هم شکستن مرزها ورای حاکمیت دولت هاست. از ابزارهای اصلی مهیا کننده این فضا می توان به اینترنت اشاره کرد. پروژه ارتباطی - اطلاعاتی (اینترنت) طی روند تکاملی خود توانست در فضای وب سازی جهانی امکان اتصال رایانه های شخصی افراد را در هر نقطه ای از جهان با حداقل امکانات فراهم آورد. بدین معنا فضای مجازی پارادایمی است که در چارچوب آن سوژه (انسان) رها از تقید به هنجارها و ساختارهای اجتماعی موجود برای خود، خود مجازی می آفریند. بنابراین در وضعیت تقابل این دو نوع خود در فرد، حالتی از سرگشتگی بر وی مستولی می شود. واکاوی چگونگی تأثیر فضای مجازی بر هویت و فرهنگ است. چهارچوب نظری بر مبنای نظریه «خودنمایشی» گافمن است. براساس این چارچوب فضای مجازی محیطی است که مهیا کننده شرایط بازیگردانی فرد در عرصه نمایش است. محیطی که در آن فرد حامل نقابهای اجتماعی، سیاسی و فرهنگی گوناگون است. هم چنین با استناد به روش تحلیل محتوای کیفی مسأله هویت و فرهنگ را که در ارتباط مستقیم با سوژه انسانی است بر مبنای نگرشی جامعه شناسانه قرار دارد. فضای مجازی عرصه‌ای برای عرضه و نمایش انگاره ها و دال های معنایی است. تقابل انگاره های فرهنگی و هویتی متفاوت باهم می تواند معرکه ای از منازعات اندیشه ای را در ذهنیت فرد ایجاد می کند.
منبع: فضای مجازی و هویت، دکتر شقایق حیدری، انتشارات تمدن ایرانی، چاپ دوم، تهران، 1394
