هویت گرایی تقویت کننده آیکونو گرافی ملتها و حس ملیت در سرزمین‌های سیاسی است و با تهدید هویت که از دیدگاه جغرافیای سیاسی از پایه های آیکونو گرافی می باشد شکل فضای مجازی سبب چالش در لایه های هویتی کشورها و ملتها شده است. همچنین، با رشد و توسعه فن آوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی، حیات بشری در ابعاد مختلف سیاسی، اجتماعی و فرهنگی دچار تغییر شده است و به نظر می رسد فضای فرهنگی حاکم بر فضای مجازی به مرور گسستی عمده در الگوهای فرهنگی جامعه را باعث گردد که در صورت ادامه این روند، شاهد شکل گیری هویتهای ناپایدار، چندلایه میان افراد ملت خواهیم بود.
ایران با دارا بودن سابقه تمدن طولانی و با وجود سه رکن مهم و عمده هویت ملی شامل: جغرافیا، زبان فارسی و دین اسلام دارای شخصیتی متمایز و برجسته در میان سایر ملت ها است. گسترش فضای مجازی می تواند با کمرنگ کردن اهمیت مرزها و تمایز جوامع با یکدیگر، هویت واقعی ایرانی را دچار چالش نماید. از طرفی، جغرافیای سیاسی ایران با تنوع فرهنگی در بخش های حاشیه ای کشور مواجه است که در صورت عدم شناسایی چالش‌های فضای مجازی ممکن است این امر در آینده تهدیدی بر موجودیت سیاسی کشور گردد. پژوهش حاضر به این سؤال می پردازد که آیا چالش ها و تهدیدات هویت ملی می تواند به عنوان تهدیدی بر موجودیت سیاسی کشور و ملت مطرح باشد؟ این پژوهش به روش توصیفی - تحلیلی انجام می شود.
خلیج فارس به عنوان یکی از منابع هویتی ایرانیان در سال‌های اخیر عمل کرده است تا جایی که ایرانیان به صورت خودجوش در مقابل هجمه هایی که از طرف بعضی کشورهای عرب زبان برای تغییر نام آن انجام شده است به مقابله به مثل پرداخته اند. این واکنش ها در دو سطح عمومی (غیر رسمی) و سطح رسمی بوده است. در سطح غیررسمی واکنش ها عمدتا به صورت خودجوش و بدون حمایت و سازماندهی از طرف حکومت انجام گرفته است. هم چنین، از جمله مهم ترین عرصه ارائه دیدگاه های مردم در رابطه با خلیج فارس مردم شبکه‌های اجتماعی مجازی است. بر این اساس، پرسش اصلی پژوهش حاضر این است که اهمیت خلیج فارس به عنوان یکی از نمادهای هویت ملی برای کاربران فیس بوک به چه میزان است؟
در مقاله حاضر سعی بر آن است که با استفاده از روش تحلیل متن» به تحلیل فعالیتهای مختلف کاربران فیس بوک در رابطه با خلیج فارس به عنوان یکی از نمادهای هویت ملی، پرداخته شود و هم چنین دیدگاههای ارائه شده توسط کاربران نسبت به نظرسنجی BBC فارسی در فضای فیس بوک در مورد خلیج فارسی یا عربی، به عنوان پر نقد و نظرپذیرترین نظرسنجی صورت گرفته، با استفاده از نظریه‌های مرتبط مورد تبیین و تحلیل جامعه شناختی قرار گیرد. نتیجه کلی حاصل شده این است که خلیج فارس هم برای کاربران ایرانی مقیم خارج و هم برای کاربران داخلی عامل انسجام ملی محسوب می شود.
ارتباطات در فضای مجازی با کمرنگ ساختن نقش مکان در شکل دهی به هویت به کاربران، امکان داشتن یک هویت مجازی را می دهد. هویت مجازی به کنشگران آزادی عمل فراوانی می دهد و از آنجایی که اغلب هیچ کس نمی تواند پی به هویت حقیقی آنها ببرد، امکان شکستن خطوط قرمز فضای حقیقی در حوزه هنجارها و ارزش ها برای افراد فراهم است. در این راستا، یکی از تازه ترین اتفاق‌هایی که در این زمینه افتاده، توهین گسترده برخی کاربران ایرانی شبکه فیس بوک پس از مشخص شدن همگروهی تیم ملی ایران و آرژانتین در جام جهانی ۲۰۱۴ به «لیونل مسی» است.
با توجه به این اتفاق پرسش اساسی مقاله حاضر این است که فضای مجازی چه ملاحظات اخلاقی دارد و آیا می توان آن را تهدیدی برای هویت ایرانی دانست؟ مقاله حاضر به دارای روش شناسی کیفی بوده و اظهارات صاحب نظران و بازدیدکنندگان سایت های خبری داخلی در مورد این مسأله، به عنوان مصاحبه های مکتوب تحلیل می نماید. با تحلیل موضوعی داده ها، ۶ مقوله شامل اخلاق مجازی، اخلاق ناسیونالیستی، اخلاق اعتراضی، اخلاق عمومی، اخلاق خصوصی و هویت مجازی استخراج شده اند. سپس، مقوله‌های مذکور در قالب یک الگوی موضوعی تحت عنوان «هویت مجازی و اخلاق» ترسیم شده و مورد بحث قرار گرفته اند.
منبع: فضای مجازی و هویت، دکتر شقایق حیدری، انتشارات تمدن ایرانی، چاپ دوم، تهران، 1394
